Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Pouw-Verweij over het artikel 'Achterstanden lopen op: verzekeringsartsen dreigen met afsplitsing UWV'

Antwoord van Minister Van Gennip (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) (ontvangen 21 december
2023).

Vraag 1

Bent u op de hoogte van het artikel «Achterstanden lopen op: verzekeringsartsen dreigen
met afsplitsing UWV» waarin wordt gesteld dat er grote achterstanden zijn bij de verzekeringsartsen
van het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV)? Wat is uw reactie op deze
situatie?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Kunt u aangeven hoe groot de huidige achterstanden zijn bij de verzekeringsartsen
van het UWV? Is er sprake van een structureel probleem of betreft het tijdelijke achterstanden?

Antwoord 2

In augustus 2023 wachtten bijna 14.700 mensen langer dan de beslistermijn van 8 weken
op een WIA claimbeoordeling. Het aantal mensen dat langer wacht is in de periode vanaf
2015 tot en met 2022 sterk opgelopen. Het betreft een structureel probleem, met onwenselijke
gevolgen voor werkgevers en werknemers die te lang in onzekerheid blijven over hun
uitkering. Samen met UWV heb ik daarom besloten tot een aantal tijdelijke maatregelen
om deze achterstanden terug te dringen, zoals de maatregel 60+ (waarbij voor 60-plussers
onder voorwaarden een vereenvoudigde WIA claimbeoordeling plaats kan vinden). In het
kader van het terugdringen van de achterstanden werkt UWV ook aan procesoptimalisaties,
onder meer door te gaan werken in sociaal medische centra waarin de verzekeringsarts
regievoerder is in een multidisciplinair team. Mede dankzij de ingezette maatregelen
en de vrijwillige overwerkafspraken kon in de kamerbrief van 6 oktober 2023 worden
gemeld dat na een stabilisatie van de achterstand in 2022 in de eerste helft van 2023
een lichte afname te zien is.

Vraag 3

Zijn er voldoende verzekeringsartsen beschikbaar om de achterstanden bij het UWV weg
te werken? Indien dit niet het geval is, hoe kijkt u aan tegen een studiekorting voor
studenten die zich specialiseren als verzekeringsgeneeskundige?

Antwoord 3

Er is sprake van een mismatch tussen de vraag naar en het aanbod van sociaal-medische-beoordelingen.
Die mismatch heeft verschillende oorzaken, waar onvoldoende beschikbaarheid van verzekeringsartsen
er één van is. Over de mismatch is uw Kamer door mij en mijn voorgangers in diverse
brieven geïnformeerd. In de «Voortgangsbrief maatregelen sociaal-medisch beoordelen
en relevante WIA onderwerpen» van 6 oktober 2023 geef ik de meest recente beschrijving
van de stand van zaken.2

De afgelopen periode heb ik een divers pakket aan maatregelen getroffen gericht op
het terugdringen van de achterstanden. Daarbij wordt voortgebouwd op aanbevelingen
die EY heeft gedaan in een onafhankelijk onderzoek naar de optimalisatie van de WIA-claimbeoordeling3.

EY concludeerde dat er bij een geoptimaliseerd proces, een forse inkorting van de
tijd per beoordeling te realiseren is.

Deze procesoptimalisatie krijgt onder meer vorm door de implementatie van een nieuw
regiemodel bij UWV, waarbij er gewerkt wordt in sociaal medische centra. Dit nieuwe
regiemodel moet het vak van verzekeringsarts (VA) ook aantrekkelijker maken door het
bieden van veel professionele ruimte aan de VA. Naast de procesoptimalisatie, heb
ik (tijdelijke) beleidsmaatregelen genomen met als doel de druk op de sociaal-medische
beoordelingscapaciteit te verminderen. Daarbij gaat het onder meer, maar niet uitsluitend,
om de vereenvoudigde WIA-claimbeoordeling voor 60-plussers. In het kader van het terugdringen
van de achterstanden is op 17 november 2023 nog een nieuwe voorgenomen maatregel voor
internetconsultatie gepubliceerd (de maatregel Praktisch Beoordelen).

Tegelijkertijd wordt er via verschillende trajecten gezocht naar nieuwe maatregelen
om de achterstand terug te dringen. Ook maatregelen gericht op het opleiden van meer
verzekeringsartsen kunnen daar onderdeel van uitmaken. UWV spant zich volop in om
artsen te werven en op te leiden tot verzekeringsarts. Dat gebeurt onder andere met
een landelijke wervingscampagne, samenwerking met wervingsbureaus, referral recruitment,
een ambassadeursnetwerk, het aanbieden van coschappen en door in te zetten op campusrecruitment
ten behoeve van de positionering als werkgever en het specialisme voor de lange termijn.
Een steeds grotere groep geneeskundestudenten kiest voor oriëntatie in het sociale
domein en daarop speelt UWV in. In 2023 zijn er (tot nu toe) 121 artsen geworven.

In het najaar van 2022 heb ik de Onafhankelijke Commissie Toekomst Arbeidsongeschiktheidsstelsel
(OCTAS) ingesteld. Deze commissie voert een fundamentele, integrale verkenning uit
om te komen tot een houdbaar stelsel voor de lange termijn, dat duurzaam uitvoerbaar
is en ruimte laat voor nieuwe beleidswensen. Ik heb de commissie gevraagd te komen
met oplossingsrichtingen voor hervorming van het stelsel voor ziekte en arbeidsongeschiktheid,
zowel binnen het huidige stelsel als meer fundamenteel en afwijkend daarvan. Daarbij
dient de commissie in ieder geval oog te houden voor de uitvoerbaarheid, uitlegbaarheid
en betaalbaarheid van het stelsel. Ik verwacht in het eerste kwartaal van 2024 een
advies van OCTAS. Ik verwacht dat de commissie onder andere zal komen met oplossingsrichtingen
die een bijdrage leveren aan het verminderen van de druk op de uitvoering met betrekking
tot sociaal-medische beoordelingen.

Vraag 4

Heeft de vertraging in de beoordelingen van verzekeringsartsen gevolgen voor de mensen
die afhankelijk zijn van een uitkering? Zo ja, welke gevolgen heeft dit voor hen en
hoe gaat u hiermee om?

Antwoord 4

De achterstanden bij UWV maken dat mensen soms lang moeten wachten op een WIA-claimbeoordeling.
Dit geeft onzekerheid over het mogelijke recht op een uitkering en daarmee ook over
inkomenszekerheid. Ook voor werkgevers leidt de huidige situatie tot onzekerheid.
De druk bij UWV is op dit moment hoog. Dat vind ik onwenselijk en het terugdringen
van de mismatch heeft dan ook mijn hoogste prioriteit.

Om in de tussentijd de gevolgen en onzekerheid voortkomend uit een lange wachttijd
zoveel mogelijk te beperken heb ik verschillende maatregelen getroffen, waaronder:

– Mensen die moeten wachten op hun WIA-claimbeoordeling krijgen een voorschot. Een voorschot
wordt verstrekt vooruitlopend op een eventuele WIA-uitkering. De hoogte van het voorschot
wordt op dezelfde manier bepaald als de mogelijke WIA-uitkering en wordt daarmee gebaseerd
op het dagloon van de aanvrager. Met het voorschot wordt op deze manier

– zoveel mogelijk aangesloten bij de situatie waarin er wel tijdig een beslissing had
plaatsgevonden. Mocht blijken dat een voorschot onterecht is verstrekt dan vordert
UWV het voorschot niet terug.

– Daarnaast heeft UWV verschillende momenten ingeregeld waarop mensen die wachten op
een claimbeoordeling voorlichting krijgen over de voorschotperiode en een aanbod voor
re-integratiedienstverlening ontvangen (geldt voor de publiek verzekerden). Dit maakt
het mogelijk de re-integratie ook tijdens de wachttijd voort te zetten.

Naast maatregelen om de onzekerheid tijdens de wachttijd te beperken, heb ik diverse
maatregelen getroffen om de achterstanden terug te dringen. Deze set maatregelen leidt
er sinds de afgelopen zomer toe dat er een voorzichtige daling van de achterstanden
zichtbaar is.

Voor de gehele systematiek van (het kwijtschelden van) voorschotten verwijs ik u naar
mijn brief aan de kamer van 6 oktober 2023 («Voortgangsbrief maatregelen sociaal-medisch
beoordelen en relevante WIA onderwerpen»).4

Vraag 5

Kunt u bevestigen of de volgende uitspraak juist is: «Het gaat nu zelfs zover dat
de Minister buitenwettelijke maatregelen heeft moeten nemen, en dat mensen uitkeringen
krijgen toegekend zonder dat is beoordeeld of ze hier recht op hebben», en als dat
het geval is, bent u zich ervan bewust dat mensen gratis geld ontvangen zonder dat
ze worden beoordeeld?

Antwoord 5

Het klopt dat er tijdelijke buitenwettelijke maatregelen zijn getroffen. Ik heb uw
Kamer daar onder meer over geïnformeerd in mijn brieven van 28 augustus 20225, 28 april 20236 en 6 oktober 20237.

Twee buitenwettelijke maatregelen licht ik hierbij toe:

– de maatregel waarbij 60-plussers een vereenvoudigde WIA-claimbeoordeling kunnen krijgen
zonder inzet van de verzekeringsarts, mits de werkgever en werknemer hiermee akkoord
zijn. Deze maatregel gold in 2023 en is verlengd voor 2024. Ik heb toegelicht dat
ik dit besluit niet lichtzinnig heb genomen en dat ik deze tijdelijke maatregel noodzakelijk
acht om de onaanvaardbaar lange wachttijden terug te dringen. Hierbij heb ik het belang
van een wettelijke uitvoering afgewogen tegen het belang om zo veel mogelijk mensen
tijdig een beoordeling te kunnen bieden en daarmee duidelijkheid te geven over hun
toekomstige situatie.

– het kwijtschelden van de voorschotten bij WIA-claimbeoordelingen. Om te voorkomen
dat mensen door die langere wachttijd zonder inkomen komen te zitten kunnen zij een
voorschot op de WIA-uitkering krijgen. Deze maatregel is verlengd tot 31 december
2024. Bij een afwijzing van de WIA-aanvraag kunnen mensen daardoor buiten hun schuld
om geconfronteerd worden met soms grote bedragen die zij moeten terugbetalen waardoor
zij mogelijk in de problemen komen. Samen met het UWV vindt ik dat onwenselijk, mede
in het licht van de bredere maatschappelijke en politieke discussie: namelijk hoe
we hardvochtigheden in beleid en uitvoering kunnen voorkomen.

Ik verwijs naar mijn antwoord op vraag 3 voor de aanpak van de onderliggende oorzaken
van de ontstane achterstanden en de structurele oplossingen die gezocht worden om
de mismatch tussen vraag en aanbod van sociaal-medische beoordelingen op te heffen
en de achterstanden terug te brengen.

Vraag 6

Klopt het dat een groep verzekeringsartsen binnen het UWV dreigt met afsplitsing vanwege
de aanhoudende problemen? Wat vindt u van dit signaal en het idee om de verzekeringsartsen
te decentraliseren?

Antwoord 6

De NOVAG – de beroepsvereniging en vakbond van verzekeringsartsen binnen UWV – stelt
inderdaad een afsplitsing voor van de medische beoordelingen van het UWV, naar een
onafhankelijke medische dienst binnen de overheid. Het feit dat teveel mensen nu te
lang moeten wachten op een sociaal-medische beoordeling van het UWV brengt onduidelijkheid
en onzekerheid voor werknemers en werkgevers met zich mee. Dat is heel onwenselijk.
Daarom heb ik – in overleg met onder meer het UWV, de Nederlandse Vereniging voor
Verzekeringsgeneeskunde (NVVG) en verzekeringsartsen – de afgelopen jaren verschillende
maatregelen getroffen en blijven we in gezamenlijkheid zoeken naar en werken aan nieuwe
maatregelen. We zien dat de inzet tot nu toe resultaat begint op te leveren. Er is
een voorzichtige kentering zichtbaar in de omvang van de achterstanden, zoals ik meldde
in mijn meest recente Kamerbrief8. En met het werken in sociaal medische centra, is de verwachting dat het werken als
verzekeringsarts (VA) aantrekkelijker wordt, omdat er binnen dit model veel professionele
ruimte is voor de VA.

Tegelijkertijd meldde ik in diezelfde brief ook dat er nog meer nodig is. Daar blijf
ik mij samen met UWV voor inzetten. Ik heb de Onafhankelijke Commissie Toekomst Arbeidsongeschiktheidsstelsel
(OCTAS) in het leven geroepen, die de opdracht heeft te komen met oplossingsrichtingen
voor een stelsel dat houdbaar is voor de toekomst. Deze commissie heeft ook specifiek
aandacht voor de mismatch met betrekking tot sociaal-medisch beoordelen. Ik verwacht
mogelijke oplossingsrichtingen van OCTAS aan het begin van 2024.

Ik begrijp de zorg van de NOVAG over de huidige achterstanden. Hoewel de ingezette
maatregelen een voorzichtige daling laten zien, is het ook duidelijk dat er de komende
tijd nog méér nodig is. Alle ideeën die kunnen helpen om de mismatch op te lossen
zijn welkom en ik vind het belangrijk hierover met elkaar in gesprek te blijven. Op
dit moment loopt er een traject om vanuit verschillende perspectieven te zoeken naar
aanvullende passende maatregelen en structurele oplossingen. Daarbij is het essentieel
dat we bij oplossingsrichtingen denken vanuit het belang van de cliënt, nu en in de
toekomst.

Vraag 7

Welke maatregelen neemt u op de langere termijn om ervoor te zorgen dat er geen herhaling
plaatsvindt van de achterstanden bij de verzekeringsartsen van het UWV?

Antwoord 7

Zoals ik in mijn antwoord op de derde vraag heb aangegeven zijn de afgelopen periode
verschillende maatregelen getroffen om de mismatch terug te dringen. Deze aanpak heeft
effect, maar het blijft de komende jaren een grote prioriteit om de mismatch tussen
de vraag naar en het aanbod van sociaal-medische beoordelingen verder terug te dringen.

Ik heb, zoals ook aangegeven in mijn antwoord op vraag 4, de Onafhankelijke Commissie

Toekomst Arbeidsongeschiktheidsstelsel in het leven geroepen, die de opdracht heeft
te komen met oplossingsrichtingen voor een stelsel dat houdbaar is voor de toekomst.
Doel daarbij is te komen tot aanpassingen of maatregelen die het stelsel duurzaam
uitvoerbaar, uitlegbaar en betaalbaar maken. In het eerste kwartaal van 2024 wordt
het advies van de Onafhankelijke Commissie Toekomst Arbeidsongeschiktheidsstelsel
verwacht.