Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Klaver en Piri over de actuele situatie in Israël en Gaza

Antwoord van Minister Bruins Slot (Buitenlandse Zaken) (ontvangen 23 november 2023).

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van de oproep van Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties
(VN) Guterres voor een humanitair staakt-het-vuren? Bent u bereid om zich in Europees
verband in te spannen voor een staakt-het-vuren voor de onmiddellijke verlening van
humanitaire hulp aan de bevolking in de Gazastrook? Wat doet u om een humanitair staakt-het-vuren
te realiseren? Is er contact binnen de Europese Unie (EU) om tot een humanitair staakt-het-vuren
te komen?

Antwoord 1

Ja, ik heb kennisgenomen van de oproep van SGVN Guterres voor een humanitair staakt-het-vuren.
Het kabinet is zeer bezorgd om de snel verslechterende situatie in Gaza. Zowel in
Europees verband als in contacten met partners in de regio, waaronder Egypte en Jordanië
zet Nederland zich in voor de ongehinderde toegang voor humanitaire hulpverleners
en hulpgoederen. Daarom roepen de EU en Nederland ook op tot onmiddellijke gevechtspauzes
en humanitaire corridors, zoals in de verklaring van Hoge Vertegenwoordig Borrel namens
de EU op 12 november jl. In dit licht verwelkomt het kabinet het akkoord dat is bereikt
over een tijdelijke gevechtspauze tussen Israël en Hamas.

Het kabinet blijft zich inzetten voor onmiddellijke, ongehinderde en voortdurende
toegang voor humanitaire hulpgoederen en hulpverleners. Daarbij gaat onze aandacht
naast toegang tot Gaza, ook uit naar vrijheid van beweging binnen Gaza, zodat de humanitaire
hulp alle burgers kan bereiken.

Vraag 2

Pleit u voor een onafhankelijk VN-onderzoek naar de toedracht van de explosie bij
het al-Ahli Arab ziekenhuis op dinsdagavond 17 oktober waarbij honderden slachtoffers
vielen? Zo ja, welke stappen gaat u hiertoe zetten?

Antwoord 2

Het kabinet heeft grote zorgen over de bescherming van de ziekenhuizen in Gaza, die
een speciale status genieten. Volgens het humanitair oorlogsrecht moeten ziekenhuizen
te allen tijde worden ontzien en beschermd. Tegelijkertijd mogen ziekenhuizen ook
niet misbruikt worden voor militaire doeleinden. Ook het gebruik van ziekenhuizen
en burgers als menselijk schild door Hamas is verwerpelijk en door de EU veroordeeld.1

Gedegen en onafhankelijk onderzoek zal nodig zijn om de relevante feiten boven water
te krijgen. Daarom heb ik 17 oktober opgeroepen tot een onderzoek naar de oorzaak
van deze tragedie. Het is in eerste instantie aan partijen zelf om onderzoek te doen
naar vermeende schendingen van het humanitair oorlogsrecht.

Daarnaast wordt momenteel onderzoek verricht naar alle partijen door het Internationaal
Strafhof. Nederland onderschrijft het belang van onafhankelijk onderzoek en maakt
daarvoor drie miljoen euro extra vrij voor het Internationaal Strafhof

Vraag 3

Op welke manier helpt u bij het opvoeren van internationale druk om de gijzelaars
vrij te krijgen?

Antwoord 3

Nederland roept op tot de onmiddellijke en onvoorwaardelijke vrijlating van alle gegijzelden
en leeft mee met de familieleden en naasten van de gegijzelden. Ook de Europese Raad
en Hoge Vertegenwoordiger Borrell namens de EU hebben Hamas opgeroepen alle gijzelaars
onmiddellijk en onvoorwaardelijk vrij te laten. Nederland staat hierover in contact
met verschillende landen (onder andere Israël, Qatar en Egypte).

Vraag 4

Kunt u een update geven over de huidige stand van zaken omtrent de verlening van humanitaire
hulp aan de bevolking in de Gazastrook? Wat is de huidige beschikbaarheid van elektriciteit,
water, voedsel, medicijnen en andere medische hulpmiddelen? Is de grens met Egypte
open voor de toelevering van hulpgoederen?

Antwoord 4

Het kabinet is zich zeer bewust van de afschuwelijke berichten die sinds 7 oktober
uit Gaza komen, alsmede van de zeer ernstige humanitaire situatie waarin de noodlijdende
bevolking van Gaza verkeert en die ook al voor 7 oktober zeer fragiel was. Inmiddels
zijn bijna 1,5 miljoen mensen ontheemd en zijn er tenminste 27.000 gewonden en 11.000
burgerslachtoffers, onder wie een bijzonder groot aantal kinderen.2 Deze berichten zijn hartverscheurend. De ondersecretaris-generaal van de VN voor
Humanitaire Zaken en Noodhulp, Griffiths, noemde de humanitaire situatie «intolerable»
en wees tijdens de humanitaire conferentie in Parijs op «concerns that satisfactory
conditions do not exist anywhere in Gaza to ensure adequate shelter, food, water,
sanitation and health». Het kabinet maakt zich zeer ernstig zorgen over de humanitaire
tragedie die zich op dit moment in Gaza ontvouwt en steeds verder verergert. Volgens
de Verenigde Naties ontvangt de Palestijnse burgerbevolking nog steeds niet voldoende
humanitaire hulp, en dient deze zowel vanuit Israël als vanuit Egypte in veel grotere
mate te worden toegelaten. Directe toevoer van de meest basale levensbehoeften, waaronder
drinkwater, voedsel, medicijnen, onderdak en brandstof is van levensbelang. Inmiddels
functioneren veel van de 36 ziekenhuizen in Gaza niet meer door onder andere een gebrek
aan brandstof en schade door beschietingen. Meer dan 41.000 woningen zijn volgens
OCHA vernield of zwaar beschadigd, dat neer komt op 45% van het totaal aantal woningen
in Gaza.

Hoewel hulpkonvooien sinds 21 oktober 2023 mondjesmaat vanuit Egypte werden toegelaten,
en er sinds 28 oktober een duidelijke stijging in het aantal hulpkonvooien is, zijn
de geleverde middelen onvoldoende om in de basisbehoeften te voorzien. Waar er voor
de oorlog dagelijks zo’n 500 vrachtwagens de Gazastrook inreden die deels humanitaire
maar ook andere goederen bevatten, zijn er sinds het begin van de oorlog tot op heden
nog maar iets meer dan 1.100 vrachtwagens in Gaza aangekomen.3 Deze humanitaire hulp is Gaza ingekomen via de grensovergang bij Rafah. Vooraf aan
toegang wordt de inhoud van de trucks geïnspecteerd door Israël bij grensovergang
Nitzana, een locatie meer dan 50 kilometer bij Rafah vandaan. Dit monitoringsproces
en de extra reistijd zijn tijdrovend, hetgeen niet bijdraagt aan het kunnen voldoen
aan de grote vraag. Daarnaast zijn de humanitaire faciliteiten in Gaza zwaar overbelast
vanwege de hulp aan meer dan 1,5 miljoen ontheemden, en is volgens de WHO momenteel
het merendeel van de ziekenhuizen en van de eerstelijnszorgvoorzieningen niet meer
operationeel.4 Door het ontbreken van voorraden in ziekenhuizen in het noorden van Gaza worden complexe
medische ingrepen uitgevoerd zonder verdoving of geschikte medicijnen.

Ook blijven watertekorten prangend. Doordat er in het gebied niet of nauwelijks brandstof
binnenkomt, is er nauwelijks energie om water op te pompen of te zuiveren. VN OCHA
spreekt van een watercrisis in Gaza: mensen staan uren in de rij en krijgen dan nauwelijks
schoon (drink)water. Waterconsumptie in Gaza is 4% van het volume van voor 7 oktober
2023.5

Het kabinet zet zich in om de gevolgen van het conflict voor de burgerbevolking van
Gaza zoveel mogelijk te beperken, door aan te dringen op toegang voor humanitaire
hulp en het openen van de verschillende grensovergangen. Om meer gewicht in de schaal
te kunnen leggen zet Nederland zich er bovendien in EU-verband voor in zoveel mogelijk
eensgezind op te trekken, hetgeen onder meer leidde tot een gezamenlijke verklaring
op 12 november. Met de EU bepleit Nederland de noodzaak van directe, onmiddellijke
humanitaire gevechtspauzes, en doorlopende humanitaire corridors voor de noodlijdende
bevolking in Gaza en het veilig kunnen repatriëren van EU-burgers.6 Nederland verwelkomt in dat licht resolutie 2712 die de VN-Veiligheidsraad op 15 november
heeft aangenomen.

Nederland verleent humanitaire steun waar dit kan en verkent samen met internationale
partners de inzet voor het versnellen van de aanvoer van humanitaire goederen. Nederland
maakte 25 miljoen euro extra vrij voor humanitaire hulp. Naast transport over land
worden ook de opties voor aanvoer over zee en door de lucht onderzocht. Het marineschip
Zr. Ms. Holland is richting het oosten van de Middellandse Zee gestuurd voor ondersteuning
van taken in het kader van een mogelijke evacuatie of het eventueel bieden van humanitaire
hulp via een maritieme corridor (Kamerstuk 23 432, nr. 500). Indien humanitaire hulp langs deze weg aan Gaza wordt verstrekt, vindt dit plaats
indachtig het toepasselijk raamwerk zoals de Oslo Guidelines. Nederland heeft daarnaast
scan-capaciteit aangeboden opdat meer humanitaire goederen sneller na een noodzakelijke
check Gaza in kunnen. Ook gaat Nederland helpen bij medische hulp aan patiënten uit
Gaza die in Egypte worden opgevangen door onder andere medische apparatuur en hulpmiddelen
te leveren.

Vraag 5

Deelt u de mening dat het afsluiten van Gaza van elektriciteit, water, voedsel, medicijnen
en andere medische hulpmiddelen in strijd is met het internationaal recht en per direct
moet worden opgeheven? Bepleit u bij Israël om deze blokkades zo snel mogelijk op
te heffen?

Antwoord 5

Het kabinet maakt zich zeer ernstig zorgen over de humanitaire tragedie die zich op
dit moment in Gaza ontvouwt en steeds verder verergert. Volgens de Verenigde Naties
ontvangt de Palestijnse burgerbevolking nog steeds niet voldoende humanitaire hulp,
en dient deze zowel vanuit Israël als vanuit Egypte in veel grotere mate te worden
toegelaten. Directe toevoer van de meest basale levensbehoeften, waaronder drinkwater,
voedsel, medicijnen, onderdak en brandstof is van levensbelang. Inmiddels functioneren
veel van de 36 ziekenhuizen in Gaza niet meer door onder andere een gebrek aan brandstof
en schade door beschietingen. Meer dan 41.000 woningen zijn volgens OCHA vernield
of zwaar beschadigd, dat neer komt op 45% van het totaal aantal woningen in Gaza.

Ieder land is gehouden zijn verplichtingen onder het internationaal recht na te komen.
Het kabinet neemt ook nu de uitspraken van verschillende hoge VN-vertegenwoordigers
onder wie de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, gerenommeerde internationale
non-gouvernementele organisaties en academici over de vraag of het humanitair oorlogsrecht
wordt nageleefd en of aan de vereisten van noodzakelijkheid en proportionaliteit wordt
voldaan uiterst serieus. Een algehele blokkade van humanitaire goederen druist evident
in tegen de Israëlische verplichtingen op basis van het humanitair oorlogsrecht, waaronder
het bezettingsrecht, ten opzichte van de burgers en hulpverleners in Gaza. Op dit
moment bereikt een beperkte hoeveelheid humanitaire hulp en essentiële goederen Gaza.
De vaststelling of sprake is van een totale blokkade en daarmee schending van het
humanitair oorlogsrecht, kan alleen als het kabinet beschikt over alle relevante feiten.
Gezien de onduidelijke situatie ter plekke, beschikt het kabinet niet over voldoende
feiten om vast te stellen dat sprake is van een algehele blokkade. Wel duidelijk is
dat massief meer hulp nodig is om in de noden van de ruim twee miljoen inwoners van
Gaza te voorzien. Daarnaast bestaan er grote zorgen over het feit dat hulp slechts
mensen in een beperkt gedeelte van de Gazastrook bereikt. Om die reden dringt het
kabinet in contacten met Israël en in EU-verband voortdurend aan op snelle, veilige
en ongehinderde humanitaire toegang en hulp, en het openen van de verschillende grensovergangen.
Nederland onderstreept met klem dat ook het optreden van Israël in overeenstemming
moet zijn met het internationaal recht, waaronder het humanitair oorlogsrecht, en
roept Israël daarbij op tot aantoonbaar terughoudend handelen. Ook heeft het kabinet
in de vele contacten met Israël sterk benadrukt dat het conform zijn verplichtingen
actief duidelijk moet maken hoe het zeker stelt dat het geweldgebruik ter zelfverdediging
voldoet aan de vereisten van proportionaliteit en noodzakelijkheid. Juist hiermee
toont Israël nog meer het verschil tussen een legitieme staat en een terroristische
organisatie als Hamas.

Dit neemt niet weg dat het tegelijkertijd zeer complex is ons een oordeel te vormen
over de naleving van het humanitair oorlogsrecht in relatie tot concrete gevechtshandelingen
zoals bombardementen. De reden is dat de benodigde specifieke informatie over de omstandigheden
en afwegingen daartoe op dit moment ontbreekt. Daarnaast is er in te beperkte mate
informatie over de wijze van oorlogsvoering van Hamas, hun infrastructuur in Gaza,
en de grootte van de dreiging die nog steeds van Hamas uitgaat. Zo stellen Israël
en de VS onder meer dat zich juist onder meerdere ziekenhuizen in Gaza commandocentra
en faciliteiten van Hamas bevinden. Wel zijn de doelbewuste moordpartijen door Hamas
en hun niet-onderscheidende raketaanvallen op Israëlische steden zonder meer te kwalificeren
als oorlogsmisdrijven.

Gedegen en onafhankelijk onderzoek zal nodig zijn om de relevante feiten boven water
te krijgen. Het is in eerste instantie aan partijen zelf om onderzoek te doen naar
vermeende schendingen van het humanitair oorlogsrecht. Daarnaast wordt momenteel onderzoek
verricht naar alle partijen door het Internationaal Strafhof. Nederland onderschrijft
het belang van onafhankelijk onderzoek en maakt daarvoor drie miljoen euro extra vrij
voor het Internationaal Strafhof.

Vraag 6

Wat is de reden dat de grens tussen Egypte en Gaza niet geopend is voor het leveren
van goederen die al dagenlang aan de grens wachten? Wat doet de Nederlandse regering
en wat doet de Europese Unie om bij te dragen aan een zo spoedig mogelijke opening
van deze grens?

Antwoord 6

Benodigde reparaties aan de infrastructuur bij de grensovergang tussen Egypte en Gaza
zorgden aanvankelijk voor vertraging van de opening. Daarnaast zorgen politieke –
en veiligheidsbelangen aan zowel Egyptische als Israëlische kant voor zeer stroeve
onderhandelingen, waarbij andere betrokken partijen voortdurend druk uitoefenen om
de grens verder open te stellen voor het leveren van hulpgoederen. Nederland en de
EU behoren tot de partijen die publiekelijk en achter de schermen druk uitoefenen
om verschillende grensovergangen te openen voor humanitaire doeleinden.

Vraag 7

Kunt u deze vragen met spoed beantwoorden?

Antwoord 7

Helaas is het niet gelukt de vragen met de gewenste spoed te beantwoorden. Er is getracht
zo spoedig mogelijk in de beantwoording te voorzien.