Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid De Hoop over de verkoop van vervoersbedrijf Arriva aan een Amerikaanse investeringsmaatschappij

Antwoord van Staatssecretaris Heijnen (Infrastructuur en Waterstaat) (ontvangen 15 november
2023). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 375.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van de berichtgeving over een mogelijke verkoop van vervoersbedrijf
Arriva door moederbedrijf Deutsche Bahn aan een Amerikaanse investeringsmaatschappij?1, 2

Antwoord 1

Ja, ik ben bekend met de nieuwsberichten waarin melding wordt gemaakt van de verkoop
van Arriva aan I Squared Capital.

Vraag 2

Klopt de berichtgeving dat het openbaar vervoersbedrijf Arriva, verantwoordelijk voor
het regionaal vervoer in verschillende delen van Nederland (5.500 medewerkers, 1.500 bussen
en 164 treinen), verkocht zal worden aan een Amerikaanse investeringsmaatschappij?
En wat is de reden van de mogelijke verkoop van Arriva door Deutsche Bahn?

Antwoord 2

Arriva heeft mijn ministerie op 19 oktober per brief op de hoogte gesteld van de verkoopovereenkomst
tussen Deutsche Bahn en I Squared Capital over de overname van Arriva. Het is mij
bekend dat Deutsche Bahn de Arriva Group al enkele jaren trachtte te verkopen. In
de afgelopen jaren zijn losse onderdelen van de Arriva Group verkocht. De Arriva Group
zoals die verkocht wordt, is actief in tien Europese landen, waaronder in Nederland
via Arriva Nederland. Deutsche Bahn geeft in haar persbericht3 aan dat ze samen met de Duitse overheid recordinvesteringen doet in spoorinfrastructuur.
De verkoop van Arriva zou bijdragen aan deze strategie, omdat Deutsche Bahn op deze
manier de beschikbare middelen op haar kernactiviteiten kan richten.

Vraag 3

Wat zijn de concrete gevolgen voor het openbaar vervoer in de regio’s waar Arriva
nu concessiehouder is wanneer het bedrijf wordt verkocht aan een private equity bedrijf?
Kan gegarandeerd worden dat er geen afschaling van het openbaar vervoer plaatsvindt
vanwege de verkoop van Arriva?

Antwoord 3

Ik verwacht dat de overname van Arriva geen gevolgen zal hebben voor de openbaarvervoerdiensten
die Arriva momenteel uitvoert in Nederland. Arriva Nederland heeft bij mij aangegeven
dat er geen gevolgen zijn voor reizigers en medewerkers, en dat ze onder dezelfde
voorwaarden haar OV-diensten blijft aanbieden in de gebieden waar zij OV-concessies
heeft.

De provincies hebben een concessierelatie met Arriva op basis waarvan de ov-diensten
geleverd worden. De inhoud van de concessies en daarmee de afspraken over het te bieden
openbaar vervoer wijzigen met de overname niet. De provincies zien erop toe dat Arriva
zich aan de verplichtingen uit de concessies houdt.

Vraag 4

Deelt u de zorgen over de mogelijke verkoop van een groot openbaar vervoersbedrijf
aan een private equity bedrijf? Zo, nee waarom niet?

Antwoord 4

Voor mij staat het belang van de reiziger voorop. Daarom vind ik het van belang dat
vervoersbedrijven het Nederlandse openbaar vervoer verzorgen op een stabiele en betrouwbare
manier. Het is afwachten welke strategie de nieuwe eigenaar I Squared Capital gaat
hanteren voor Arriva en of dat mogelijk gevolgen heeft voor de (toekomstige) activiteiten
van Arriva. Met het oog op het geschetste belang van een stabiel en betrouwbaar openbaar
vervoer, blijf ik alert en volg ik de komende tijd nauwgezet hoe dit zich ontwikkelt.

Vraag 5

Deelt u de mening dat het openbaar vervoer een publieke dienst is die voor iedereen
toegankelijk moet zijn en dat het openbaar vervoer geen dienst is waar private bedrijven
forse winsten mee kunnen behalen?

Antwoord 5

Ik deel de mening dat het openbaar vervoer een publieke voorziening is die voor iedereen
toegankelijk moet zijn. Dat wordt geborgd door wetgeving, onafhankelijk toezicht en
door bindende afspraken in concessies. Uit de praktijk blijkt dat overheden binnen
deze kaders goed in staat zijn om te zorgen voor openbaar vervoer, ongeacht of de
vervoersbedrijven die dit uitvoeren in private handen zijn, of in publieke handen.
Vervoerders houden zich aan hun contractuele verplichtingen en de provincies handhaven
dit. Vervoerders zoals Arriva verkrijgen concessies door het winnen van een openbare
aanbesteding.

Uit onderzoek blijkt dat de reizigerstevredenheid in de afgelopen decennia sterk gestegen
is als gevolg van het openbaar aanbesteden van openbaar vervoer. De onderzoekers geven
aan dat het aannemelijk is dat de concurrentie bij de aanbestede concessies heeft
bijgedragen aan de verbeterde prestaties, zowel financieel als voor reizigers.4

Als gevolg van de Coronapandemie is de afgelopen jaren de dienstregeling in veel regio’s
afgeschaald, onder andere als gevolg van vraaguitval tijdens en na de coronapandemie
en een tekort aan bedienend personeel. Deze problemen doen zich niet alleen voor bij
vervoerders zoals Arriva en Transdev, die rijden op basis van een openbaar aanbestede
concessie, maar ook bij vervoerders zoals NS en RET, die ov aanbieden op basis van
een onderhands gegunde concessie. Het kabinet heeft de sector daarom in de periode
2020 tot en met 2023 financieel gesteund om het ov-aanbod op peil te houden. Op dit
moment geef ik invulling aan de motie Bikker, waarmee structurele ondersteuning van
het regionaal ov wordt mogelijk gemaakt vanaf 2024. Ik informeer u hier zo spoedig
mogelijk over.

Vraag 6

Deelt u de mening dat de verkoop van Arriva aan een private equity bedrijf eraan bijdraagt
dat Arriva een minder logische vervoerder is om extra treindiensten (in het noorden
van het land) over te nemen, omdat het onzeker is hoe het bedrijf zich na de voorgenomen
verkoop zal ontwikkelen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 6

Een verandering van eigenaarschap van Arriva heeft strikt genomen geen invloed op
de openbaarvervoerdiensten die Arriva uitvoert. Voor mij staat de reiziger voorop
en ik heb oog voor de continuïteit van de bediening. Zorgen over de continuïteit is
dan ook de hoofdreden dat ik eerder heb besloten de stoptreindiensten in het Noorden
in de ontwerpHoofdrailnetconcessie op te nemen.

Vraag 7

Voor welk bedrag stond Arriva recent op de balans van Deutsche Bahn?

Antwoord 7

Ik heb Arriva Nederland om deze informatie gevraagd. Arriva geeft aan dat het bedrijfsvertrouwelijke
informatie betreft en deelt deze daarom niet.

Op basis van het jaarverslag van DB valt op te maken dat Arriva Group een omzet had
van € 4,2 miljard in 2022 met ongeveer 38.100 medewerkers.5 Bij Arriva Nederland werken 5.500 medewerkers. Dit geeft een indicatie, maar de verhouding
van de omzet komt niet per se overeen met de verhouding van de aantallen medewerkers.

Vraag 8

Hoe verhoudt het totale bedrijf en de waarde daarvan zich tot de omvang en de waarde
van het Nederlandse deel van het bedrijf?

Antwoord 8

Ik heb Arriva Nederland om deze informatie gevraagd. Arriva geeft aan dat het bedrijfsvertrouwelijke
informatie betreft en deelt deze daarom niet.

Op basis van het jaarverslag van DB valt op te maken dat Arriva Group een omzet had
van € 4,2 miljard in 2022 met ongeveer 38.100 medewerkers.6 Bij Arriva Nederland werken 5.500 medewerkers. Dit geeft een indicatie, maar de verhouding
van de omzet komt niet per se overeen met de verhouding van de aantallen medewerkers.

Vraag 9

Hoe komt de financiering van een nieuwe investeerder op de balans van Arriva?

Antwoord 9

Ik heb Arriva Nederland om deze informatie gevraagd. Arriva geeft aan dat het bedrijfsvertrouwelijke
informatie betreft en deelt deze daarom niet.

Vraag 10

Op welke wijze moet Arriva als het eenmaal verkocht is de kopende investeerder terugbetalen?
En betekent dit dat er geld uit de openbaar vervoerssector gemoeid is met het terugbetalen
van de investeerder? Zo ja, wat vindt u hiervan? Zo nee, kunt u garanderen dat er
geen geld dat bedoeld is voor het openbaar vervoer naar de nieuwe investeerders vloeit?

Antwoord 10

Het aanbieden van openbaar vervoerdiensten gaat voor een vervoersbedrijf gepaard met
grote investeringen in onder andere materieel, personeel en benodigde infrastructuur
om die ov-diensten uit te kunnen voeren. Dit geldt zowel voor vervoerders die hun
diensten uitvoeren via een concessie als in open toegang. Het doen van grote investeringen
brengt risico’s met zich mee, en een vervoerder en zijn aandeelhouder(s) zullen die
risico’s alleen willen nemen wanneer dat beheerst kan. Vervoerders maken winst als
zij meer inkomsten uit reizigersopbrengsten en exploitatiebijdragen halen dan de kosten
die zij maken om aan de concessieverplichtingen te voldoen. Dat geldt voor een bedrijf
als Arriva, maar bijvoorbeeld ook voor een bedrijf als NS.

Binnen lopende concessies hebben vervoerders beperkte ruimte om het winstpercentage
te verhogen. Over het algemeen zijn vervoerders opbrengstverantwoordelijk. Dit houdt
in dat ze de reizigersopbrengsten zelf ontvangen. Hierdoor profiteren ze direct van
extra reizigersgroei als gevolg van goede prestaties. Het aanbod aan vervoersdiensten
en de tarieven worden vastgelegd in de concessies. Ook het grootste deel van de personeelskosten
staat vast op basis van salarisafspraken in de CAO Openbaar Vervoer en Multimodaal
Vervoer. Decentrale overheden zien toe op de naleving van deze eisen. Een vervoerder
kan de kosten verlagen door efficiënter te zijn. Door het systeem van openbaar aanbesteden
zijn vervoerders competitief in hun biedingen zodat zij een kans maken de aanbesteding
te winnen. Hierdoor hebben zij waarschijnlijk ook goed gekeken naar waar zij efficiënter
kunnen opereren om de kosten te beperken. De nieuwe eigenaar heeft met deze omstandigheden
rekening te houden.

Opentoegangdiensten zijn voor rekening en risico van de vervoerders. Gegeven de relatief
grote investeringen en risico’s die gemoeid zijn met het aanbieden van openbaar vervoer
zal een vervoerder dat alleen doen op basis van een – naar verwachting – positieve
business case.

Eventuele winst kan worden uitgekeerd aan de aandeelhouders. Veranderingen in eigenaarschap
maken dit model niet fundamenteel anders. In dit geval vloeien eventuele winsten niet
naar Deutsche Bahn, maar naar I Squared Capital. Het is afwachten hoe I Squared Capital
zich gaat opstellen als aandeelhouder van Arriva en wat de investeringsstrategie wordt
voor de komende jaren. Op basis van het persbericht van Deutsche Bahn kan worden afgeleid
dat I Squared Capital voornemens is om € 2 miljard te investeren in de elektrificatie
van de vloot van Arriva. In hoeverre en hoeveel daarvan in Arriva Nederland wordt
geïnvesteerd, moet afgewacht worden. Omdat Arriva een grote speler in Nederland is,
zal ik nauwlettend de ontwikkelingen blijven volgen.

Vraag 11

Kunt u voorgaande vragen één voor één beantwoorden?

Antwoord 11

Bij dezen ontvangt u de antwoorden op de gestelde vragen.

Toelichting:

Deze vragen dienen ter aanvulling op eerdere vragen terzake van de leden Dijk en Beckerman
(beiden SP), ingezonden 19 oktober 2023 (vraagnummer 2023Z17840).