Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Krul en Boswijk over de brief van Eurocommissaris Thierry Breton aan Elon Musk over de desinformatie op X (voormalig Twitter)

Antwoord van Staatssecretaris Van Huffelen (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties)
(ontvangen 15 november 2023)

Vraag 1

Bent u bekend met de brief van Eurocommissaris Thierry Breton aan Elon Musk over desinformatie
op X over de aanvallen van Hamas op Israël1?

Antwoord 1

Ja

Vraag 2

Staat u achter deze urgente oproep aan de topman van X? Zo ja, wat gaat u doen als
X niet binnen 24 uur voldoet aan het verzoek?

Antwoord 2

Het primaat van het DSA-toezicht op X ligt bij de Europese Commissie. De Commissie
is immers exclusief bevoegd voor het toezicht op en de handhaving van de verplichtingen
uit de Digital Services Act (DSA) die gelden voor zeer grote online platforms, waaronder
X. We steunen de Commissie in deze zaak.

Uit de brief en daaropvolgende conversatie tussen Elon Musk en Commissaris Breton
op X leid ik af dat de Commissie volop bereid is om de DSA te gaan handhaven. Wij
zullen onze steun daarvoor (blijven) uitspreken en de ontwikkelingen op dit gebied
vanzelfsprekend blijven volgen. Het is van belang dat we dit in de EU zeer serieus
nemen.

Vraag 3

Vindt u dat X transparant is over welke content wel en niet is toegestaan op het platform?
Zo nee, waar moet X volgens u meer inzicht in bieden?

Antwoord 3

Op grond van artikel 14 van de DSA moeten tussenhandeldiensten zoals X, informatie
over eventuele beperkingen, die zij aan het gebruik van hun dienst opleggen met betrekking
tot door afnemers verstrekte informatie, opnemen in hun algemene voorwaarden. Die
informatie moet onder meer gegevens over inhoudsmoderatie die zij toepassen omvatten.

Het is naar mijn mening onduidelijk wat het beleid van X is en daarmee welke content
wel en niet is toegestaan op het platform. Dit beleid lijkt bovendien aan plotselinge
verandering onderhevig, zo blijkt ook uit de brief van Commissaris Breton. Op de Nederlandse
pagina stond bijvoorbeeld ten tijde van de brief van Eurocommissaris Breton aan X
een andere publiek belang als uitzonderingsbeleid dan op de Engelse pagina.

Daarnaast heeft lokaliteit invloed op de betekenis van content. Om te bepalen welke
content wel en niet voldoet aan het eigen beleid, moet deze content in context geïnterpreteerd
kunnen worden. Daarom is het van belang om lokaal te modereren. Met kennis van taal
en cultuur. X heeft hiervoor slechts één moderator gericht op Nederlands.2

In dit kader is ook relevant dat X (toen nog Twitter) zich heeft teruggetrokken uit
de EU «Code of Practice on Disinformation». Deze schrijft voor dat deelnemers een
gedetailleerde, up-to-date lijst bijhouden, van hun publiek beschikbare beleid. Dit
beleid dient gebruik en gedragingen toe te lichten die verboden zijn op hun dienst.
Daarbij dienen diensten in hun rapportages uiteen te zetten hoe hun beleid en de implementatie
van dat beleid diverse tactieken, technieken en procedures voor desinformatie aanpakt.3 Door zich terug te trekken uit de EU «Code of Practice on Disinformation» onttrekt
X zich aan de afspraak om hierover te rapporteren.

Dat blijkt temeer uit het feit dat X (toen nog Twitter) tot 2021 elke zes maanden
op eigen initiatief een transparantierapport over de handhaving van haar eigen regels
publiceerde. De laatste dateert uit december 2021. Hierna is er geen rapport meer
verschenen tot de inwerktreding van de DSA 25 augustus 2023.4

Vraag 4

Deelt u de mening dat het gewijzigde «public interest» beleid van X zeer schadelijk
is, omdat berichten meer worden beoordeeld op hun «nieuwswaarde» dan de vraag of deze
berichten desinformatie of andere illegale content bevatten? Deelt u de mening dat
X dit beleid zo snel mogelijk moet terugdraaien, omdat het in strijd is met de regels
van de Digital Services Act (DSA)?

Antwoord 4

De DSA beoogt onder meer de verspreiding van illegale online-inhoud en de maatschappelijke
risico’s, die de verspreiding van desinformatie met zich mee kunnen brengen, aan te
pakken. Voor dat doel bevat de DSA verschillende zorgvuldigheidsverplichtingen, zoals
de verplichting om meldingen van illegale inhoud tijdig, zorgvuldig en op niet-willekeurige
en objectieve wijze te verwerken. Wanneer het gewijzigde «public interest» beleid
van X erop neerkomt dat illegale inhoud, ook na een melding daarvan, online blijft,
is dat niet in overeenstemming met de DSA.

Daarnaast moeten zeer grote online platforms, zoals X, op grond van artikel 34 en
35 DSA maatregelen nemen om de (systeem)risico’s, voor de openbare veiligheid en de
burgerdialoog voortvloeiend uit desinformatie, te beperken. Het niet optreden tegen
desinformatie kan daarmee in strijd komen.

Vraag 5

Vindt u dat X adequaat en volgens de regels die de DSA hieraan stelt optreedt ten
aanzien van het snel verwijderen van illegale content?

Antwoord 5

Ik heb geen zicht op concrete naleving van de DSA door X. Uit onder meer de brief
van Commissaris Breton leid ik echter af dat er, ondanks meldingen, illegale inhoud
op X circuleert en blijft circuleren. Als dat klopt dan kan het zijn dat X artikel 16
van de DSA overtreedt, maar dit is aan de Europese toezichthouder.

Vraag 6

Vindt u dat X effectieve maatregelen neemt tegen de verspreiding van desinformatie,
zoals afbeeldingen van conflicten die niet echt zijn maar uit videogames komen?

Antwoord 6

Ik heb geen zicht op concrete naleving van de DSA door X. Uit mediaberichten en de
brief van Commissaris Breton leid ik echter af dat er veel vals en misleidend beeldmateriaal
op X circuleert. Dit blijkt ook uit verschillende onderzoeken. Indien dat klopt, dan
kan de Europese Commissie nader onderzoeken of X daardoor de DSA overtreedt. Dit onderzoek
is, zo begrijp ik, in volle gang.

Vraag 7

Welke actie onderneemt u zelf richting X om de misstanden op het platform aan te kaarten
en X te dwingen tot snelle maatregelen, specifiek ten aanzien van desinformatie over
de aanvallen van Hamas op Israël?

Antwoord 7

Het primaat van het DSA-toezicht op X ligt bij de Europese Commissie. Wij zullen onze
steun daarvoor (blijven) uitspreken en de ontwikkelingen op dit gebied vanzelfsprekend
blijven volgen.

Vraag 8

Hoe beziet u, naast de wettelijke verplichtingen uit de DSA, de morele en maatschappelijke
verantwoordelijkheid van X op dit punt?

Antwoord 8

De maatschappelijke verantwoordelijkheden en zorgvuldigheidsverplichtingen die zeer
grote online platforms als X hebben zijn gelukkig goed verankerd in de DSA. Deze verordening
roept platforms op daar zelf verantwoording over af te leggen, risico’s5 in te schatten en maatregelen te nemen.

Ik vind het belangrijk dat platforms als X verantwoording afleggen over al deze zaken.

Vraag 9

In hoeverre weegt u de conclusie uit het rapport «Spelen met vuur» hierin mee, die
stelt dat de verspreiding van radicale en onjuiste content een directe wisselwerking
met het publieke debat heeft6?

Antwoord 9

Woorden doen ertoe, of die nu in de Tweede Kamer geuit worden, of op sociale media.
Het uiten van complottheorieën en anti-institutioneel sentiment met de intentie het
vertrouwen in onze democratie te ondermijnen, is schadelijk voor het functioneren
van onze democratische rechtstaat. Dat moeten we dus onverminderd tegengaan. Ik hoop
dat politici, ook de aankomende generatie, zich de conclusies van dit rapport aantrekken
en dat we op een verantwoorde manier met elkaar omgaan.

Vraag 10

Deelt u de mening dat een fundamenteel andere, veel strengere en kritische houding
jegens grote sociale mediaplatformen nodig is, aangezien door X, maar bijvoorbeeld
ook door Telegram, nauwelijks actie wordt ondernomen tegen extreme en illegale content?

Antwoord 10

Met de inwerkingtreding van de DSA is een fundamenteel andere, veel strengere en kritische
houding jegens grote sociale mediaplatformen wettelijk verankerd.

Met belangstelling kijk ik dan ook uit naar het effect dat de DSA, die sinds 25 augustus
jl. geldt voor de zeer grote online platforms, zal hebben in de komende jaren en de
wijze waarop de Commissie de DSA zal handhaven.

Binnenkort ontvangt de Tweede Kamer de Contourenbrief Versterkte Aanpak Online inzake
extremistische en terroristische content. Hierin wordt onder andere aandacht besteed
aan de dialoog met X en Telegram.