Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Koekkoek over het bericht «E.U. Border Agency Considers Pulling Out of Greece Over Migrant Abuses»

Antwoord van Staatssecretaris Van der Burg (Justitie en Veiligheid), mede namens de
Minister van Buitenlandse Zaken (ontvangen 28 augustus 2023). Zie ook Aanhangsel Handelingen,
vergaderjaar 2022–2023, nr. 3304.

Vraag 1, 2 en 3

Wanneer wordt er in Raadsverband gesproken over het rapport van de Frontex Fundamental
Rights Officer en de geadviseerde stappen voor de aanwezigheid van Frontex in Griekenland?1

Kunt u een indicatie geven van het krachtenveld in de Raad omtrent het terugtrekken
van Frontex uit Griekenland?

Welke positie zal Nederland innemen met betrekking tot het terugtrekken van Frontex
uit Griekenland omwille van de mensenrechtenschendingen aan de Griekse grens?

Antwoord 1, 2 en 3

Het artikel waarnaar wordt verwezen betreft de bespreking van een vast onderdeel van
de agenda van de Raad van Bestuur van Frontex.2 De grondrechtenfunctionaris van het Agentschap deelt met de leden van de Raad van
Bestuur (vertegenwoordigers van de lidstaten + Europese Commissie) een stand van zaken-rapport
over de naleving van fundamentele rechten bij activiteiten waarbij Frontex was betrokken.
Tijdens de laatste bijeenkomst van de Raad van Bestuur d.d. 20 en 21 juni 2023, waar
het artikel melding van maakt, wees een aantal lidstaten op het belang van verbetering
van de situatie zoals geschetst door de grondrechtenfunctionaris. Daarbij werd door
een aantal lidstaten benoemd dat Griekenland opening van zaken moet geven. Het kabinet
deelt deze positie.

Het besluit om activiteiten van Frontex in een lidstaat (tijdelijk) op te schorten
of te beëindigen is op grond van de Europese Grens- en Kustwachtverordening (hierna:
EGKW-Vo) voorbehouden aan de uitvoerend directeur van Frontex.3 Hij kan hiertoe overgaan na raadpleging van de grondrechtenfunctionaris en als hij
van oordeel is dat er in verband met de betrokken activiteit sprake is van schendingen
van de grondrechten die ernstig zijn of waarschijnlijk zullen voortduren. Daarvoor
is geen formele instemming van de lidstaten nodig. Wel dient hij de Raad van Bestuur
op de hoogte te brengen van een dergelijk besluit. Bij het nemen van een dergelijk
besluit dient de uitvoerend directeur op grond van de EGKW-Vo rekening te houden met
relevante beschikbare informatie, zoals het aantal en de inhoud van geregistreerde
klachten. Het behoeft verder geen betoog dat het nemen van een dergelijk besluit een
zorgvuldig proces betreft, waarbij er wat het kabinet betreft ook oog moet zijn voor
de gevolgen van de afwezigheid van Frontex langs een gedeelte van de buitengrens waar
de migratiedruk hoog is. Het kabinet is van mening dat buitengrensbeheer altijd in
lijn moet zijn met fundamentele rechten en internationale verplichtingen op het gebied
van bescherming. De Europese Commissie dient hier – waar het EU-regelgeving betreft –
op toe te zien.

Momenteel werkt Frontex samen met Griekenland aan het verbeteren van de situatie en
de samenwerking. Dat gebeurt op basis van een in 2022 overeengekomen actieplan tussen
Frontex en Griekenland. Het kabinet verwelkomt dit plan en de uitvoering daarvan ter
harte. Het bezoek medio juli van een hoge vertegenwoordiger van de Commissie samen
met de uitvoerend directeur van Frontex aan Griekenland voor een structurele dialoog
met de Griekse autoriteiten, stemt positief. De uitvoerend directeur gaf aan daar
de duidelijke boodschap te hebben afgegeven verder te willen samenwerken aan de voortdurende
naleving van Europese en internationale regelgeving.

Ook spreekt de Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid voortdurend met verschillende
collega’s en de Europese Commissie over bovenstaande problematiek.

Vraag 4 en 5

Bent u van mening dat het terugtrekken van Frontex uit Griekenland, danwel het stopzetten
of verminderen van ondersteunende financiering zal bijdragen aan het voorkomen van
mensenrechtenschendingen? Zo ja, zijn er daarnaast nog flankerende maatregelen nodig
om ervoor te zorgen dat de Griekse autoriteiten asielzoekers rechtmatig behandelen?
Zo nee, welke maatregelen zijn er dan nodig? Welke rol ziet u hiervoor weggelegd voor
Nederland? En welke rol ziet u hiervoor weggelegd voor de Europese Commissie?

Hoe staat u tegenover het voorstel van de Frontex Fundamental Rights Officer om de
aanwezigheid en betrokkenheid van Frontex in Griekenland juist te vergroten om zo
verdere mensenrechtenschendingen te voorkomen? Zal Nederland hier in Raadsverband
voor pleiten?

Antwoord 4 en 5

Zoals aangegeven in het voorgaande antwoord is het voorbehouden aan de uitvoerend
directeur van Frontex om te besluiten Frontex uit een lidstaat terug te trekken. Als
dit aan de orde is, informeert de uitvoerend directeur de leden van de Raad van Bestuur
hierover en motiveert hij dit besluit. Hij houdt hierbij rekening met relevante informatie,
zoals het aantal en de inhoud van geregistreerde klachten. Aan het nemen van een dergelijk
besluit gaat dus een zorgvuldig proces vooraf. Wat het kabinet betreft dient hierin
ook de omstandigheid te worden meegewogen dat de aanwezigheid van Frontex bijdraagt
aan de monitoring van fundamentele rechten. Zonder de aanwezigheid van Frontex kan
de grondrechtenfunctionaris van het Agentschap geen toezicht houden. In dat licht
heeft het kabinet begrip voor de opmerking van de grondrechtenfunctionaris om de aanwezigheid
van Frontex in geval van mensenrechtenschendingen te vergroten. Tegelijkertijd hecht
het kabinet waarde aan de mogelijkheid die artikel 46 EGKW-Vo biedt om als laatste
redmiddel te besluiten Frontex uit een lidstaat terug te trekken.

Zoals eerder aan uw Kamer aangegeven bepalen Europese regels dat de fondsen voor grensbeheer
moeten worden uitgevoerd met volledige inachtneming van fundamentele rechten. De Commissie
moet daarop toezien, en kan daar consequenties aan verbinden, bijvoorbeeld door uitbetaling
van tranches in te houden in geval van tekortkomingen. De Commissie maakt reeds gebruik
van deze mogelijkheden. Daar steunt het kabinet de Commissie in.

Vraag 6

Welke instrumenten en welk mandaat heeft Frontex om mensenrechtenschendingen in EU-lidstaten
te voorkomen?

Antwoord 6

Op grond van de EGKW-Vo is één van de taken van Frontex het toezien op de eerbiediging
van de grondrechten bij al zijn activiteiten aan de buitengrenzen en bij terugkeeroperaties.4 Hiervoor is een grondrechtenfunctionaris aangesteld. Zijn kerntaak is het adviseren
van het Agentschap. De grondrechtenfunctionaris noch de uitvoerend directeur van Frontex
beschikt over andere instrumenten om mensenrechtenschendingen in EU-lidstaten te voorkomen.
De primaire verantwoordelijkheid van de bewaking van de buitengrenzen ligt bij de
individuele lidstaten zelf. Zoals reeds eerder opgemerkt moet dat te allen tijde worden
uitgevoerd conform de geldende bepalingen uit het Europees en internationaal recht.
De Europese Commissie dient hier – waar het EU-regelgeving betreft – bij de uitvoering
op toe te zien. Daarnaast blijft het kabinet voorstander van onafhankelijke monitoringsmechanismen
en zal het belang hiervan blijven benoemen. Een dergelijk mechanisme is opgenomen
in het voorstel voor een verordening inzake screening van derdelanders aan de buitengrenzen,
dat onderdeel uitmaakt van het asiel- en migratiepact.

Vraag 7

Welke maatregelen kan de Europese Commissie nemen om Griekenland tot de orde te roepen
wat betreft de mensenrechtenschendingen aan de grens met betrekking tot asielzoekers?
Zal u de Europese Commissie ertoe oproepen om alles op alles te zetten Griekenland
ertoe te bewegen de mensenrechtenschendingen te stoppen en hiervoor ook publiek te
pleiten?

Antwoord 7

De Commissie dient er, als hoedster van de EU-verdragen, op toe te zien dat de uitvoering
van het grensbeheer altijd in lijn is met Europees recht. Indien zij meent dat een
lidstaat zijn verplichtingen op grond van het Europees recht niet nakomt, kan de Commissie
de inbreukprocedure van artikel 258 VWEU starten.

Deze procedure kent een (A) administratieve fase waarin de Commissie de lidstaat (1) schriftelijk
om duidelijkheid vraagt, (2) aanmaant om de situatie te herstellen en vervolgens (3) een
met redenen omkleed advies uitbrengt, en (B) een contentieuze fase waarin de Commissie
bij het EU-Hof van Justitie in Luxemburg een zaak aanhangig maakt en verzoekt om de
lidstaat te veroordelen wegens het niet nakomen van bovengenoemde verplichtingen.

Dit kan uiteindelijk resulteren in een veroordeling van de betrokken lidstaat door
het EU-Hof van Justitie. Bij niet nakoming van het een uitspraak van het Hof kan de
Commissie een boete en/of dwangsom eisen.

Verder wordt verwezen naar het antwoord op de vragen 1, 2 en 3 over de recente acties
en bezoeken van de Commissie en Frontex. Het kabinet ziet dit als een positieve ontwikkeling
en moedigt de Commissie en Frontex aan samen met de Griekse autoriteiten deze structurele
dialoog voort te zetten.

Vraag 8

Zal u in Raadsverband, in samenspraak met andere lidstaten, Griekenland tot de orde
roepen over de mensenrechtenschendingen aan de grens? Welke middelen kan de Raad inzetten
om mensenrechtenschendingen in Griekenland te voorkomen? Zal u hiervoor pleiten?

Antwoord 8

Het kabinet onderstreept veelvuldig tijdens bijeenkomsten van de Raad en in bilaterale
ontmoetingen het belang van de eerbiediging van mensenrechten bij de bewaking van
de buitengrenzen. Naast de beschikbare middelen en instrumenten zoals in voorgaande
antwoorden aangegeven, beschikt de Raad niet over nog additionele middelen om mensenrechtenschendingen
te voorkomen. Het is primair de verantwoordelijkheid van de Commissie om hierop toe
te zien.