Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Nispen over de grote toegevoegde waarde die rechtswinkels hebben voor eerstelijns rechtshulpverlening

Antwoord van Minister Weerwind (Rechtsbescherming) (ontvangen 17 augustus 2023). Zie
ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 3250.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Rechtswinkels: een blinde vlek in het landschap van
rechtshulpverlening» gepubliceerd in het Nederlands Juristenblad?1

Antwoord 1

Ja, van dit artikel heb ik kennisgenomen.

Vraag 2

Wat vindt u van de conclusie van de schrijvers dat er echt een verbeterslag mogelijk
is in de verbinding tussen de rechtswinkels en de sociaal advocatuur als rechtswinkels
beter worden ondersteund in de professionalisering?

Antwoord 2

Ik deel de conclusie van de schrijvers dat samenwerking met de (sociale) advocatuur
belangrijk is voor de professionalisering van rechtswinkels. Dit draagt bij aan de
kwaliteit van de advisering en adequate doorverwijzing naar een (sociaal) advocaat.
In het kader van mijn plan van aanpak voor de sociale advocatuur2 noem ik daarom dat advocatenkantoren ondersteuning zouden kunnen bieden aan rechtswinkels.

Vraag 3

Ziet u ook deze «blinde vlek» zoals omschreven door de schrijvers, voor de belangrijke
rol die rechtswinkels kunnen innemen waarbij met de juiste investeringen het gehele
rechtsproces kan worden ontlast?

Antwoord op vraag 3

Ik begrijp de conclusie van de schrijvers vanwege het werk dat de rechtswinkels verrichten
als het gaat om laagdrempelig geven van advies en ondersteuning bij juridische problemen.
Dat is zeker van meerwaarde en de rechtswinkel kan daarmee een aanvulling zijn op
andere eerstelijnsvoorzieningen. Vooralsnog is niet aangetoond dat het rechtsproces
hierdoor wordt ontlast.

Ik zie niet zozeer een «blinde vlek» als wel dat er behoefte is aan meer informatie
over de werkzaamheden en opbrengsten van de rechtswinkels. Het is goed dat de Nederlandse
Vereniging voor Rechtswinkels zich hiervoor inzet.

Vraag 4

Wat vindt u van de bevinding van de schrijvers dat er in Drenthe en Zeeland helemaal
geen rechtswinkels te vinden zijn?

Antwoord 4

Het rechtswinkelveld heeft zich in de loop der jaren organisch ontwikkeld op basis
van lokaal initiatief waardoor er in sommige regio’s geen en in andere regio’s juist
veel rechtswinkels zijn. Het Ministerie van Justitie en Veiligheid is niet verantwoordelijk
voor de landelijke spreiding van rechtswinkels.

Wel hecht ik er aan beter zicht te krijgen op het totale aanbod van eerstelijnsvoorzieningen
in Nederland. Daarom is Divosa gevraagd om een inventariserend onderzoek naar de onafhankelijke
eerstelijnsvoorzieningen in alle gemeenten in Nederland te doen. Ook de rechtswinkels
worden in dit overzicht meegenomen. Naar verwachting is dit overzicht in oktober 2023
gereed. In de volgende voortgangsrapportage die eind 2023 naar uw Kamer wordt verstuurd
informeer ik uw Kamer hierover.

Vraag 5

Wat vindt u van de bevinding dat veel van de rechtswinkels het moeten doen met een
behoorlijk klein budget en veel vrijwilligers?

Antwoord 5

Van oudsher is de rechtswinkel een gemakkelijk toegankelijke en bescheiden voorziening
gerund door studenten die op vrijwillige basis burgers kosteloos helpen met uiteenlopende
juridische vragen en problemen. Vaak worden zij ondersteund door universiteiten die
de rechtswinkels helpen met huisvesting, technische en kwalitatieve ondersteuning.
Ook dragen gemeenten in een aantal gevallen bij aan de ondersteuning van de rechtswinkels.

Ik zie het belang van de rechtswinkels, daarom is er ook een subsidieregeling die
wordt uitgevoerd door de Raad voor Rechtsbijstand. Met deze regeling worden jaarlijks
circa 30 rechtswinkels ondersteund met een algemene bijdrage. De hoogte van de subsidie
verschilt per rechtswinkel. In 2022 kwamen alleen rechtswinkels in aanmerking voor
subsidie als zij deze ook in 2020 of in 2021 ontvangen hebben. Nieuwe rechtswinkels
en nieuwe initiatieven van bestaande rechtswinkels komen niet voor (extra) subsidie
in aanmerking. Op termijn wil ik onderzoeken of deze regeling aangepast zou moeten
worden, waarbij het huidige financiële kader leidend is.

Vraag 6

Ziet u het nut van een investering in de rechtswinkels en in de verdere professionalisering
als een maatregel die in positieve zin kan bijdragen om het rechtsbestel houdbaar
en toegankelijk te houden voor iedereen?

Antwoord 6

De rechtswinkels dragen met hun activiteiten op lokaal niveau bij aan de laagdrempelige
toegang tot het recht. Daarom vind ik het belangrijk dat de rechtswinkels mee worden
genomen in het overzicht van het onderzoek dat Divosa doet naar de eerstelijnsvoorzieningen
in alle gemeenten in Nederland (zie antwoord op vraag 4). Gesprekken over eventuele
investeringen in rechtswinkels zouden daarom in eerste instantie in een lokale context
moeten plaatsvinden.

Vraag 7

Ziet u ook dat rechtswinkels van belang zijn voor rechtenstudenten om praktijkervaring
op te doen in het oplossen van concrete problemen wat weer kan bijdragen aan een snellere
keuze van de student voor de sociaal advocatuur?

Antwoord 7

Ja, dat zie ik zeker. Studenten maken kennis met het werken binnen het sociaal recht
en leren juridische problemen oplossen in de praktijk. In de menukaart die als bijlage
is meegestuurd met de Kamerbrief met het plan van aanpak sociale advocatuur van 20 april
20233 wijs ik op verschillende initiatieven die de jonge aanwas voor de sociale advocatuur
kunnen versterken. Het betrokken zijn van (sociaal) advocaten bij de rechtswinkels
door het geven van advies bij ingewikkelde zaken, het laten meelopen van advocaat-stagiaires
en ondersteuning door (bijvoorbeeld) het geven van cursussen kunnen hieraan bijdragen.

Vraag 8

Bent u bereid te onderzoeken wat de potentie is van een investering in rechtswinkels
door onder andere investeringen in scholingen, naamsbekendheid, digitalisering en
het versterken van de band met tolken en de sociaal advocatuur?

Antwoord 8

Zoals ik hierboven (antwoord vraag 4) al aangeef breng ik momenteel in beeld wat de
rol en positie van de rechtswinkels is binnen het totale aanbod van eerstelijnsvoorzieningen.
Onderwijsinstellingen, (sociale) advocatuur en gemeenten zijn de belangrijkste gesprekspartners
voor de rechtswinkels als het gaat om (het investeren in de) professionalisering.
Bij de antwoorden op vraag 2 en 9 ga ik in op (het versterken van) de band met de
sociale advocatuur.

Vraag 9

Bent u bereid met onderwijsinstellingen in gesprek te gaan om te bevorderen dat ook
zij de nodige investeringen doen in rechtswinkels in het belang van de eigen studenten,
aangezien ook veel studenten hier werkzaam zijn?

Antwoord 9

Ik ben reeds in gesprek met het onderwijsveld en de rol die onderwijsinstellingen
kunnen spelen bij het (beter) onder de aandacht brengen van de sociale advocatuur
(zie ook de menukaart, bijlage bij het plan van aanpak sociale advocatuur waar ik
al eerder naar verwees). Het bijdragen aan de professionalisering van de rechtswinkels
en aan de ontwikkeling van vaardigheden voor de medewerkers zijn thema’s die in dit
gesprek aan de orde komen.

Vraag 10

Bent u bereid om in gesprek te gaan met de nieuw opgerichte Vereniging van rechtswinkels
om te praten over de benodigde investeringen om verder te professionaliseren?

Antwoord 10

Door middel van een startsubsidie heeft mijn ministerie het samen met de Stichting
Allemansrecht mogelijk gemaakt om de Nederlandse Vereniging van Rechtswinkels (NVvR)
op te richten en voor twee jaar te financieren. Het is de bedoeling dat de NVvR zich
daarna zelf kan bedruipen. Deze subsidie vormt een belangrijke stap in het stimuleren
van de professionalisering van de rechtswinkels. Het doel van de NVvR is om rechtswinkels
te verenigen, de dienstverlening van de rechtswinkels verder te professionaliseren
en een volwaardige gesprekspartner voor de landelijke politiek en beleidsmakers te
worden.

Mijn ministerie is geïnteresseerd hoe de NVvR zich ontwikkelt en onderhoudt periodiek
contact.

Vraag 11

Bent u bereid om te onderzoeken hoe het mogelijk zou kunnen zijn om rechtswinkels
op te richten op de plekken waar weinig of geen rechtswinkels zijn?

Antwoord 11

Het Ministerie van Justitie en Veiligheid focust op een goed functionerend en landelijk
dekkend stelsel van eerstelijnsvoorzieningen. Rechtswinkels kunnen hier deel van uit
maken. Het is niet aan het ministerie om nieuwe rechtswinkels op te richten.