Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Kuik, Krul en Boswijk over de beveiliging van luchthaven Schiphol

Antwoord van Minister Yeşilgöz-Zegerius (Justitie en Veiligheid) mede namens de Minister
van Infrastructuur en Waterstaat (ontvangen 13 juli 2023). Zie ook Aanhangsel Handelingen,
vergaderjaar 2022–2023, nr. 2586.

Vraag 1

Wat is uw reactie op de onthullingen door Vrije Vogels Media over lekken in de beveiliging
van luchthaven Schiphol?1

Antwoord 1

In het kader van de gezamenlijke inspanningen in het tegengaan van ondermijning, is
het onacceptabel dat personen van wie het arbeidscontract is beëindigd toegang blijven
houden tot de om beveiligingsredenen beperkt toegankelijke gebieden van de luchthaven
Schiphol.

Vraag 2

Heeft u een beeld van de omvang van de beveiligingsproblemen zoals deze zijn geconstateerd?

Antwoord 2

Nee, er is geen beeld bekend van de omvang. Wel is bekend dat het signaal uitsluitend
betrekking heeft op het niet-inleveren van toegangspassen en in mindere mate van bedrijfskleding
en portofoons door personen van wie het dienstverband reeds beëindigd is.

Vraag 3

Heeft u in beeld bij welke onderdelen van Schiphol bedrijfskleding, toegangspassen
en portofoons van oud-medewerkers in handen (kunnen) zijn van onbevoegden?

Antwoord 3

Bij beëindiging dienstverband dient de werkgever Royal Schiphol Group te informeren
en de Schipholpas te retourneren aan Royal Schiphol Group. Hetzelfde geldt voor kleding
en portofoons. Vervolgens worden deze toegangspassen door Schiphol geblokkeerd. Schiphol
spreekt bedrijven erop aan als de pas niet is ingeleverd. Met name uitzendbureaus
zijn hierbij in beeld. Als bij Royal Schiphol Group bekend wordt dat passen niet zijn
ingeleverd, worden de betreffende bedrijven hierop aangesproken en kunnen ook sancties
worden opgelegd.

Vraag 4

Deelt u de mening dat zowel aan de «voorkant» van Schiphol, aan de reizigerskant,
als aan de «achterkant», de medewerkerskant, de beveiliging op orde moet zijn?

Antwoord 4

Ja.

Vraag 5

Waar is de regie belegd om de veiligheid aan de achterkant van het reilen en zeilen
op Schiphol goed te borgen?

Antwoord 5

Royal Schiphol Group is als luchthavenexploitant verantwoordelijk voor het toegangsbeleid
op de luchthaven. Schiphol heeft in de Regeling Toelating Schiphol voorwaarden opgenomen
voor het toegangsbeleid en gebruik van de luchthavenpas. Hierin is opgenomen dat werkgevers
de Schipholpas na beëindiging van het dienstverband van de werknemer dienen te retourneren
bij de luchthaven.

Vraag 6

Deelt u de mening dat inconsequent beleid ten aanzien van het inleveren van bedrijfskleding,
toegangspassen en portofoons bij beëindiging van het dienstverband zorgt voor onaanvaardbare
veiligheidsrisico’s en voor risico's op ondermijning?

Antwoord 6

Voor wat betreft de veiligheidsrisico’s voor de burgerluchtvaart tegen terrorisme
deel ik deze mening niet. Pas na de toegangscontrole komt personeel immers bij de
beveiligingscontrole, waar wordt gecontroleerd of geen verboden voorwerpen zoals wapens
en explosieven worden meegenomen. Deze controle wordt zorgvuldig uitgevoerd, hetgeen
ook is te zien in het item van Vrije Vogels Media. Enkel het verkrijgen van toegang
met een Schipholpas is daarmee onwenselijk, maar vormt geen veiligheidsrisico voor
de beveiliging van de burgerluchtvaart.

Voor risico’s op ondermijning, deel ik de mening wel. Op basis van het signaal van
Vrije Vogels Media lijkt namelijk wel sprake te zijn van een onjuiste naleving van
het inleverbeleid, hetgeen onaanvaardbare risico's op ondermijning tot gevolg kan
hebben.

In opdracht van de gemeente Haarlem en de Stuurgroep Aanpak Ondermijning Noord-Holland
is in 2020 het Ondermijningsbeeld Schiphol2 opgesteld. Hierin is de verschijningsvorm van ondermijning op Schiphol in kaart gebracht.
Ondermijning wordt in de context van deze mainport gezien als criminaliteit waarbij
Schipholpashouders betrokken zijn en misbruik maken van hun positie of bevoegdheden.
Gebleken is dat ook de logistieke en bedrijfsmatige infrastructuur op de luchthaven
in georganiseerd verband wordt misbruikt. Dit is eveneens aangemerkt als ondermijning.
Op basis van de aanbevelingen uit het Ondermijningsbeeld is een Plan Van Aanpak Ondermijning
Schiphol opgesteld vanuit het Programma Aanpak Ondermijning Schiphol. Dit programma
onder de naam «Sterke Luchthaven» kent inmiddels een structureel karakter. Het plan
kent drie hoofdprioriteiten: Locatiegerichte aanpak, Branchegerichte aanpak, en Integriteit
pashouders.

Publieke en private partijen werken vanuit deze aanpak intensief samen om ondermijning
op en rond Schiphol tegen te gaan. Vanuit het platform Sterke Luchthaven3 wordt integraal samengewerkt aan de aanpak van georganiseerde criminaliteit, door
het weerbaarder maken van zowel medewerkers als (logistieke) processen, het opwerpen
van barrières (fysiek, procesmatig, sociaal), het verhogen van awareness en (in afstemming
met de verantwoordelijke partners) het uitvoeren van een gecombineerde inzet van toezicht,
handhaving en opsporing.

Vanuit de gezamenlijke inspanning in het tegengaan van ondermijning wordt er vanuit
een duidelijk en indringend urgentiebesef geïnvesteerd in de aanpak en sinds de oorsprong
van de aanpak ook verantwoordelijkheid genomen om risico’s om misbruik te maken van
de Schipholpas terug te dringen. De risico’s bij het niet inleveren van een Schipholpas
worden gezien en worden betrokken in de aanpak.

Vanuit het plan van aanpak drugssmokkel via mainports investeer ik in de ondermijningsaanpak op Schiphol en mijn departement houdt dan
ook nauw contact met de betrokken partners over monitoring van de aanpak, onder meer
ten aanzien van de pasproblematiek op Schiphol.

Vraag 7

Hoe kan het dat met de grote aandacht die er is voor de aanpak van ondermijning op
essentiële knooppunten, basiszaken als het inleveren van toegangspassen en het deactiveren
van oude toegangspassen niet op orde zijn?

Antwoord 7

Royal Schiphol Group is als luchthavenexploitant verantwoordelijk voor het toegangsbeleid
op de luchthaven. De verantwoordelijkheid voor het inleveren van toegangspassen ligt
bij de verschillende werkgevers op Schiphol. Schiphol constateert dat sommige werkgevers
zich onvoldoende bewust zijn van de ernst van ondermijning op de luchthaven Schiphol
en/of hun interne beleid ten aanzien van toegangspassen niet voldoende op orde hebben.

Daarnaast heeft Schiphol informatie nodig (van de werknemer of een organisatie) om
te bepalen of een Schipholpas moet worden ingetrokken. Vanuit de aanpak ondermijning
is recent het onderzoeksrapport van de landsadvocaat opgeleverd welke een uiteenzetting
geeft van de juridische (on)mogelijkheden waarvan partners gebruik kunnen maken om
in het kader van de Schipholpas informatie aan elkaar te verstrekken. Gebleken is
dat de huidige wet- en regelgeving wel mogelijkheden biedt voor partners om gegevens
te verwerken, maar dat de toepassing van de verstrekking in de praktijk echter zeer
beperkt, zeer complex en zeer vertragend werkt. Over dit ervaren knelpunt is contact
met het Ministerie van Justitie en Veiligheid.

Om zowel bedrijven als pashouders (nog) meer bewust te maken van de ernst van ondermijning
op luchthaven Schiphol wordt er vanuit de aanpak ondermijning Schiphol naast het bevorderen
van integer gedrag, het stimuleren tot het melden van signalen, en het tegengaan van
corruptie ook geïnvesteerd op het verhogen van de bewustwording rondom ondermijnende
criminaliteit bij bedrijven en medewerkers op de luchthaven. Hier wordt via verschillende
wegen uitvoering aan gegeven. Zo worden er awareness-trainingen aangeboden aan luchthavenmedewerkers,
is er een e-learning beschikbaar, en wordt er middels diverse communicatie- en campagne-uitingen
bij stilgestaan (o.a. Geef Criminelen Geen Kans-campagne en Meld Misdaad Anoniem). Daarnaast worden publiek-private Points of Contact Ondermijning (POCO’s) opgeleid.
Deze POCO’s geven de strijd tegen ondermijning een vaste plek binnen hun organisatie
en zorgen voor samenhang en samenwerking. Ze vormen samen een stevig netwerk. Voor
de aanpak van ondermijning vanuit landelijk perspectief staat de mainport Schiphol
goed in verbinding met het Ministerie van Justitie en Veiligheid en met de andere
grote logistieke knooppunten. Dergelijke onderwerpen kunnen dan ook snel integraal
worden afgestemd en opgepakt.

Vraag 8

Wat zijn de consequenties voor de onderdelen van een luchthaven, zoals afdelingen
en bedrijven, die deze basiszaken niet op orde hebben?

Antwoord 8

Royal Schiphol Group is verantwoordelijk voor het toegangsbeleid op de luchthaven
en kan bij het niet naleven van hieraan gestelde voorwaarden werkgevers sanctioneren.
Bij vaststelling van niet-naleving van het toegangsbeleid bestaan zulke sancties uit
het blokkeren van pasaanvragen, het blokkeren van reeds uitgegeven passen en in het
ergste geval uitsluiting van werkzaamheden op Schiphol.

De Koninklijke Marechaussee (KMar) houdt toezicht op de correcte uitvoering van de
beveiligingsmaatregelen. Als dat nodig is, kan de KMar daarbij handhavend optreden
en maatregelen (doen) treffen.

Vraag 9

Welke stappen zijn er sinds de berichtgeving van Vrije Vogels Media gezet om de beveiliging
door te lichten en lekken te dichten?

Antwoord 9

Royal Schiphol Group spreekt werkgevers nogmaals aan op hun verantwoordelijkheid om
Schiphol te informeren wanneer het contract van een werknemer is beëindigd, zodat
Schiphol de passen kan blokkeren. Tevens wijst Royal Schiphol Group werkgevers op
hun verantwoordelijkheid om werkkleding en portofoons in te leveren bij einde dienstverband
en toe te zien dat alle afzonderlijke items geretourneerd worden. Zodra Schiphol signalen
krijgt dat deze inname en controle niet goed verloopt, zal Schiphol sancties opleggen
aan de betreffende werkgever. Royal Schiphol Group intensiveert verder het toezicht
op de correcte uitvoering door steekproefsgewijs audits uit te voeren op werkgevers
om te controleren of hun personeelsbestand correspondeert met de lijst uitgegeven
Schipholpassen. De eerste audits staan deze zomer gepland.

Royal Schiphol Group heeft daarnaast opdracht gegeven voor de ontwikkeling van een
automatische alarmering om actie te nemen op Schipholpassen die langere tijd niet
gebruikt worden en gaat hogere boetes opleggen aan bedrijven die hun vervallen Schipholpassen
niet inleveren. De projectleiders van Sterke Luchthaven zullen bij bedrijfsbezoeken
benadrukken dat het niet op orde hebben van het interne passenbeleid een risico is
voor ondermijnende criminaliteit. Binnen de aanpak wordt nadrukkelijk stilgestaan
bij de kwetsbaarheid die medewerkers kunnen hebben, doordat ze in het bezit zijn van
een Schipholpas.