Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Podt over het artikel 'Als tweederangsburgers opgehokt: in één jaar vijf arbeidsmigranten vermoord door huisgenoten'

Antwoord van Minister Van Gennip (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) (ontvangen 28 juni
2023). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 2622.

Vraag 1

Klopt het door RTL Nieuws geschetste beeld dat er in het afgelopen jaar in elk geval
vijf dodelijke slachtoffers zijn na geweldsincidenten tussen arbeidsmigranten?1

Antwoord 1

Voor ik feitelijk inga op deze vraag wil ik benoemen dat ieder slachtoffer van een
geweldsincident er één te veel is. Daarbij doet het er niet toe wat voor achtergrond
iemand heeft of met welke reden iemand in Nederland verblijft. Wat betreft de situatie
van kwetsbare arbeidsmigranten zetten we belangrijke stappen met de uitvoering van
de aanbevelingen van het Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten. Voldoende en nette
huisvesting voor arbeidsmigranten is hier een belangrijk onderdeel van. Een fatsoenlijke
woonsituatie is een belangrijke basis voor ieders welzijn, om bijvoorbeeld te kunnen
ontspannen na een werkdag.

De politie heeft aangegeven dat zij het aantal dodelijke slachtoffers na geweldsincidenten,
of het aantal of soort geweldsincidenten, tussen arbeidsmigranten niet uit de politiesystemen
kan halen. Een soort geweldsincident en/of dodelijk slachtoffer wordt geregistreerd
onder een specifieke feitcode (bijvoorbeeld mishandeling). Daarbij wordt niet specifiek
aangegeven of dit een arbeidsmigrant betrof. Hierdoor zouden alle zaken handmatig
door specialisten gescreend moeten worden om vast te stellen of bij geweldsincidenten
arbeidsmigranten betrokken zijn. Het is voor de politie echter niet haalbaar om elke
specifieke (doel)groep te registreren. Dit vraagt ook aanpassingen in de ICT-systemen
van de politie.

Vraag 2

Deelt u het beeld dat dit soort incidenten, als gevolg van slechte woon- en werkomstandigheden
en problemen met de mentale gezondheid (steeds) vaker voorkomen?

Antwoord 2

Zoals genoemd in het antwoord bij vraag 1 is het niet mogelijk om te constateren dat
dit soort incidenten (steeds) vaker voorkomen bij arbeidsmigranten en wat de (directe)
oorzaken hiervan zijn. Uit onderzoek van Pharos blijkt dat de werk- en woonomstandigheden
van arbeidsmigranten impact hebben op hun mentale gezondheid. Arbeidsmigranten kunnen
stress ervaren door de onzekerheid omtrent waar en hoe lang ze ergens kunnen werken.
Het is ook bekend dat arbeidsmigranten soms al problemen in het thuisland hebben waardoor
ze in Nederland kwetsbaarder zijn in de soms stressvolle situaties die zij ervaren
rondom werk en huisvesting. Bedrijven hebben een belangrijke verantwoordelijkheid
jegens arbeidsmigranten die zij actief in het buitenland werven, naar Nederland laten
komen en hier werk en woonruimte aanbieden. Bedrijven moeten zorgen voor fatsoenlijk
werk en nette huisvesting. Zij moeten ook uit goed werkgeverschap aan de voorkant
screenen of het verantwoord is dat mensen, met eventuele persoonlijke problematiek,
hun thuisland verlaten om in Nederland te werken.

Vraag 3

Kunt u delen over welke specifieke data u beschikt ten aanzien van geweldsincidenten
onder arbeidsmigranten?

Antwoord 3

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 4

Hoe duidt u de opwaarts lijkende trend ten aanzien van geweldsincidenten onder arbeidsmigranten?
Welke oorzaken en welke oplossingen ziet u? Wat wordt er nu al ondernomen op dit gebied?

Antwoord 4

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 5

Klopt het dat niet alle rechterlijke uitspraken van steekpartijen en mishandelingen
van arbeidsmigranten door arbeidsmigranten op huisvestingslocaties voor arbeidsmigranten
gepubliceerd worden?

Antwoord 5

Het klopt dat de Rechtspraak niet alle uitspraken publiceert. Of de verdachte in een
rechterlijke uitspraak een arbeidsmigrant is speelt hierin geen rol. Dit niet wordt
geregistreerd, zoals ook aangegeven in het antwoord onder vraag 1. In het besluit
selectiecriteria uitsprakendatabank Rechtspraak.nl staat omschreven welke uitspraken
in principe worden gepubliceerd. Hierin staat ook beschreven dat een uitspraak altijd
gepubliceerd wordt wanneer het een strafzaak betreft waarin de tenlastelegging (mede)
is gebaseerd op een delict omschreven in titel XIX van het Wetboek van strafrecht
(misdrijven tegen het leven gericht). Ook uitspraken in zaken die publieke media aandacht
hebben gehad of een jurisprudentiescheppend karakter hebben, worden in beginsel gepubliceerd.

Vraag 6

Zo ja, klopt het dat deze informatie in het geheel niet uit de systemen te halen valt?
Zo ja, ziet u dit als een onwenselijk feit? Welke mogelijkheden ziet u om hier verandering
in aan te brengen?

Antwoord 6

Het klopt dat informatie waarmee vastgesteld kan worden of een verdachte een arbeidsmigrant
is, niet in de systemen van de Rechtspraak wordt vastgelegd. Juridisch is het ook
niet relevant of de verdachte een arbeidsmigrant is. De beschikbare systemen hebben
tot doel managementinformatie vast te leggen, zoals gegevens van zaken die relevant
zijn voor de bekostiging. Ook daarvoor is de achtergrond van een verdachte niet relevant.

Vraag 7

Klopt het dat de politie niet in staat is om de geweldsincidenten, de meldingen die
erover worden gedaan, en de aangiftes te inventariseren? Zo ja, ziet u dit als een
onwenselijk feit? Welke mogelijkheden ziet u om hier verandering in aan te brengen?

Antwoord 7

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 8

Is er ander wetenschappelijk onderzoek of zijn er anderszins data die inzicht geven
in de prevalentie van dit soort incidenten?

Antwoord 8

De aandacht voor gewelddadige incidenten komt regelmatig terug in verschillende rapporten
zoals in het rapport uit 2022 van Onderzoeksinstituut IVO «Midden- en Oost-Europese werknemers in kwetsbare posities – Handvatten voor preventie
en terugdringen van dakloosheid en verslaving». Dit geeft echter geen beeld van dit soort incidenten over de gehele groep van arbeidsmigranten
verblijvend in Nederland. Wetenschappelijke onderzoeken of data hierover zijn mij
niet bekend.

Vraag 9

Bent u het ermee eens dat het belangrijk is om meer inzicht te krijgen in hoe vaak
dit soort incidenten voorkomen, of er sprake is van een stijging of daling van dit
soort incidenten en wat de achtergronden zijn, zodat er adequaat beleid gemaakt kan
worden om arbeidsmigranten veilig te houden? Zo ja, kunt u aangeven welke stappen
u zou willen zetten om hier meer duidelijkheid over te geven?

Antwoord 9

Zie ook het antwoord op vraag 1. De specifieke (doel)groep arbeidsmigranten, is net
als andere groepen, niet uit de politiesystemen te halen. Hier kunnen dan ook geen
stappen op gezet worden. Het is van belang dat we de woon- en werkomstandigheden van
arbeidsmigranten in den brede adequaat en structureel verbeteren. Dit doen we door
onder andere met sociale partners en medeoverheden de aanbevelingen van het Aanjaagteam
Bescherming Arbeidsmigranten uit te voeren waaronder de aanstaande inwerkingtreding
van de Wet goed verhuurderschap en door in te zetten op een verbeterde informatiepositie
van arbeidsmigranten. In het antwoord onder vraag 10 wordt hier verder op ingegaan.
Over de voortgang van de aanbevelingen van het Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten
wordt uw Kamer jaarlijks geïnformeerd middels de Jaarrapportage Arbeidsmigranten.

Vraag 10

Op welke wijze wordt het laagdrempelig mogelijk gemaakt voor arbeidsmigranten om problemen
in (gedeelde) huisvesting te melden? Waar kunnen zij terecht – in aanmerking nemend
dat zij wellicht slecht bekend zijn met/bij Nederlandse instanties – als de werkgever/verhuurder
geen stappen onderneemt bij zorgelijke signalen?

Antwoord 10

Op 1 juli treedt de Wet goed verhuurderschap in werking. Deze wet introduceert een
landelijke basisnorm voor goed verhuurderschap in de vorm van algemene regels, waaraan
verhuurders en verhuurbemiddelaars zich dienen te houden. De algemene regels zien
in relatie tot arbeidsmigranten onder meer toe op het informeren van arbeidsmigranten
over hun rechten en plichten ten aanzien van het gehuurde in een voor hun begrijpelijke
taal. Gemeenten moeten daarnaast een laagdrempelig meldpunt instellen waar anoniem
en kosteloos meldingen kunnen worden gedaan van ongewenst verhuurgedrag. Bij andere
type meldingen kan het meldpunt de persoon doorverwijzen naar de juiste instanties.
Wanneer er sprake is van bijvoorbeeld geweldsincidenten zullen gemeenten doorverwijzen
naar de politie om melding te doen.

Daarnaast wordt er gewerkt aan het verbeteren van de informatievoorziening voor arbeidsmigranten,
zodat zij beter hun weg kunnen vinden bij de Nederlandse instanties. Gemeenten kunnen
in de loop van dit jaar de MYinfoNLapp gaan gebruiken voor lokale en landelijke informatie
aan hun arbeidsmigranten. Het kabinet voert een pilot uit in Noord-Brabant om informatievoorziening
en dienstverlening voor EU-arbeidsmigranten te versterken. Dit omvat onder meer een
online en fysiek meldpunt waar misstanden met betrekking tot de veilige woon-, werk-
en leefomgeving op een laagdrempelige manier kunnen worden gemeld en opgevolgd. Hierbij
wordt aansluiting gezocht met het meldpunt dat onder de Wet goed verhuurderschap wordt
ingesteld.