Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Klink over het begrip huwelijkse gevangenschap

Antwoord van Minister Schreinemacher (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking)
(ontvangen 30 mei 2023).

Vraag 1

Bent u bekend met het begrip huwelijkse gevangenschap zoals die afgelopen jaar in
wetgeving is aangenomen door de Tweede Kamer?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat huwelijkse gevangenschap in strijd is met de Duurzame Ontwikkelingsdoelen
(SDG’s) en het VN-Vrouwenverdrag?

Antwoord 2

Ja.

Vraag 3

Kunt u een overzicht geven in welke landen Nederlandse vrouwen met een migratie-achtergrond
getroffen kunnen worden door de mannelijke voogdijschap indien zij zich in het land
van oorsprong begeven? Kunt u een overzicht geven van alle landen waar vrouwen met
huwelijkse gevangenschap te maken kunnen krijgen?

Antwoord 3

Het Ministerie van Buitenlandse Zaken (BZ) heeft geen overzicht van landen waar Nederlandse
vrouwen met een migratieachtergrond getroffen kunnen worden door mannelijke voogdijschap
indien zij zich in het land van oorsprong begeven. Wel wordt op de site www.nederlandwereldwijd.nl informatie gegeven over trouwen en scheiden in het buitenland en de geldende wetten
en gebruiken in andere landen omtrent het huwelijk. Het ministerie werkt continu aan
het verbeteren en het actualiseren van de informatievoorziening en onderzoekt op basis
van informatievergaring of de bestaande informatievoorziening genoeg ingaat op de
mogelijke risico’s voor Nederlandse vrouwen met een migratie-achtergrond indien zij
zich in het land van oorsprong begeven.

Vraag 4

Op welke manier zet u de ontwikkelingsamenwerkings-middelen in om Nederlandse vrouwen
die in huwelijkse gevangenschap verkeren in het buitenland te ondersteunen in het
ondernemen van een scheiding? Op welke manieren steunt u buitenlandse organisaties
die opstaan tegen huwelijkse gevangenschap en gelijkheid binnen het familierecht?

Antwoord 4

Het Nederlandse SDG5 Fonds – dat onder het subsidiebeleidskader Versterking Maatschappelijk
Middenveld valt en wordt gefinancierd vanuit ODA-middelen – richt zich op de bevordering
van gelijke rechten van vrouwen en meisjes in al hun diversiteit, gendergelijkheid
en seksuele en reproductieve gezondheid en rechten. Dit Fonds bevat in totaal bijna
€ 500 miljoen voor de periode 2021–2025. Nederland steunt via dit fonds maatschappelijke
organisaties die zich inzetten voor het aanpakken van de grondoorzaken van genderongelijkheid
en het versterken van de positie van vrouwen wereldwijd. Hiermee wordt ook bijgedragen
aan het tegengaan van huwelijkse gevangenschap. Immers, binnen een aantal van de SDG5
programma’s is er via lobby en advocacy aandacht voor het aanpassen en verbeteren van familierecht en de toegang tot recht
voor vrouwen en meisjes.

Daarnaast levert BZ een financiële bijdrage aan het noodfonds van het Landelijk Knooppunt
voor Huwelijkse Dwang en Achterlating (LKHA) dat bedoeld is om de terugkeer naar Nederland
van slachtoffers van huwelijksdwang en achterlating te bekostigen. Buitenlandse Zaken
verleent consulaire bijstand aan Nederlanders in nood, waaronder slachtoffers van
huwelijkse gevangenschap, huwelijksdwang en achterlating. Bij een melding van huwelijkse
gevangenschap in het buitenland beoordelen BZ en het LKHA de hulpvraag. Vanuit consulaire
dienstverlening is het handelingsperspectief bij huwelijkse gevangenschap in het buitenland
beperkt. Als er sprake is van een strafbaar feit valt dit onder de jurisdictie van
het land in kwestie. De Nederlandse overheid kan daar niet in treden. In veel gevallen
adviseren BZ en LKHA om in het land zelf juridische bijstand te zoeken.

Vraag 5

In hoeverre ziet u de verslechtering van de positie van vrouwen in verschillende landen
wereldwijd leiden tot een toename van huwelijkse gevangenschap in betreffende landen?
Bent u het eens dat de handelingsonbekwaamheid van vrouwen en inperking van vrouwenrechten
in andere landen niet alleen voor de vrouwen in vrouwonvriendelijke landen een realiteit
is, maar ook impact heeft op vrouwen in Nederland met wortels in die landen wanneer
zij zich in die land(en) bevinden?

Antwoord 5

Het kabinet is bezorgd over de toenemende druk op vrouwenrechten en gendergelijkheid
wereldwijd. Het is inderdaad mogelijk dat de door de lokale wetgeving toegekende handelingsonbekwaamheid
van vrouwen en inperking van vrouwenrechten in andere landen ook een impact heeft
op vrouwen in Nederland met wortels in die landen wanneer zij zich daar bevinden.
Zoals vermeld in de Kamerbrief van 8 november 2022 over de inzet van het kabinet op
feministisch buitenlands beleid2 is door de coronapandemie, wereldwijde conflicten, de klimaatcrisis en restrictieve
wetgeving in steeds meer landen de eerder geboekte vooruitgang op het gebied van vrouwenrechten
en gendergelijkheid veelal ongedaan is gemaakt. Dit kan ook leiden tot een toename
van huwelijkse gevangenschap. Nederland maakt zich sterk om deze rechten te beschermen
en te bevorderen en om weerstand te bieden aan antidemocratische trends, inclusief
de «pushback» tegen vrouwenrechten en gendergelijkheid.

Vraag 6

Kunt u een overzicht geven van de concrete acties die namens het kabinet zijn uitgevoerd
om invulling te geven aan de motie van de leden Jasper van Dijk en Valstar?3 Zo ja, zou u specifiek voor de motie van de leden Jasper van Dijk en Valstar kunnen
aangeven welke stappen er reeds zijn gezet door het kabinet met betrekking tot het
opnemen van huwelijkse gevangenschappen in het mensenrechtenbeleid?

Antwoord 6

Nederland zet zich in en blijft zich mondiaal inzetten voor vrouwenrechten en gendergelijkheid.
Zoals toegezegd tijdens het Notaoverleg Mensenrechtenbeleid4 op 20 oktober 2022 zal, waar dat past, het onderwerp huwelijkse gevangenschap ook
onderdeel uitmaken van de bilaterale dialoog.

BZ beziet per individueel geval in samenwerking met LKHA de mogelijkheden om het slachtoffer
zo goed mogelijk bij te staan. BZ werkt continu aan het verbeteren van de voorlichting
over het trouwen in het buitenland en verkent als onderdeel van het feministisch buitenlands
beleid in het consulaire domein de mogelijkheden om specifieke communicatiecampagne
preventief in te zetten voor het bereiken van deze doelgroep.

Vraag 7

Bent u van mening dat huwelijkse gevangenschap voor vrouwen onderdeel uitmaakt van
het feministisch buitenlandbeleid? Zo ja, op welke manier zet u zich in om huwelijkse
gevangenschap actief mee te nemen onder de pilaar «rights» van het feministisch buitenlandbeleid en de daarbij behorende doelen en acties?
Bent u het ermee eens dat het bereiken van gelijke rechten binnen het familierecht
in andere landen ook impact heeft op vrouwen in Nederland die oorspronkelijk daar
vandaan komen, in dat land getrouwd zijn en of de nationaliteit van een ander land
bezitten?

Antwoord 7

Het Nederlandse feministisch buitenlands beleid richt zich op het versterken van vrouwenrechten,
het vergroten van gendergelijkheid, ook door het aanpakken van onderliggende machtsstructuren
en ongelijkheden en draagt op deze manier direct of indirect ook bij aan het verminderen
van huwelijkse gevangenschap.

Het bereiken van gelijke rechten binnen het familierecht in andere landen kan een
impact hebben op vrouwen in Nederland die oorspronkelijk daar vandaan komen, in dat
land getrouwd zijn en/of de nationaliteit van een ander land bezitten.

Vraag 8

Bent u van mening dat door de verslechtering van de positie van de vrouw in lage-
en middeninkomenslanden er wereldwijd meer aandacht nodig is voor vrouwen in huwelijkse
gevangenschappen?

Antwoord 8

Door de toenemende druk op vrouwenrechten en gendergelijkheid wereldwijd is er meer
aandacht nodig voor de positie van vrouwen waar ook ter wereld. Aandacht voor vrouwen
in huwelijkse gevangenschap maakt hier onderdeel van uit. Door middel van o.a. agendering
en financiering werkt BZ aan verbetering van de positie van vrouwen wereldwijd en
het realiseren van emancipatie, gelijke kansen en vrije keuzemogelijkheden voor iedereen.
Wat betreft huwelijkse gevangenschap van Nederlandse vrouwen levert BZ (beperkte)
consulaire bijstand zoals hierboven vermeld.

Vraag 9

Op welke manieren ondersteunt u organisaties zoals FemmesForFreedom die zich internationaal
inzetten voor vrouwen in huwelijkse gevangenschap? Bent u van plan samenwerking met
dit soort organisaties uit te breiden? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 9

Van 2019 tot 2022 heeft Buitenlandse Zaken een subsidie verstrekt aan de organisatie
Femmes for Freedom voor het project Freedom is our Right. Zoals vermeld in het antwoord op vraag 5 steunt Nederland middels het SDG 5 Fonds
maatschappelijke organisaties die zich inzetten voor het aanpakken van de grondoorzaken
van gender ongelijkheid en het versterken van de positie van vrouwen wereldwijd. Hiermee
wordt ook bijgedragen aan het tegengaan van huwelijkse gevangenschap. Het SDG5 Fonds
is per 2021 voor 5 jaar gecommitteerd en en bevat geen vrije financiële ruimte.

Vraag 10

Bent u van plan met gelijkgezinde landen op het gebied van internationaal samenwerking
aandacht te vragen voor huwelijkse gevangenschap? Zo ja, op welke manier zult u in
EU-kader proberen waar mogelijk coalities te vormen om een aanjagende rol te kunnen
spelen om huwelijkse gevangenschap onder de aandacht te brengen?

Antwoord 10

Het onderwerp huwelijkse dwang en achterlating is eind vorig jaar mede op initiatief
van Nederland besproken in de EU raadswerkgroep voor consulaire zaken. Nederland heeft
hier opvolging aan gegeven door samen met Ierland een tweede bijeenkomst te organiseren.
We hebben met andere lidstaten onderzocht en afspraken gemaakt, hoe we intensiever
gaan samenwerken door informatie en ervaringen onderling te delen. Nederland heeft
in dat kader ook aandacht gevraagd voor het onderwerp huwelijkse gevangenschap.

Vraag 11

Hoe onderneemt u internationaal actie om huwelijkse gevangenschap meer te agenderen?
Bent u van plan in de toekomst dit onderwerp meer te gaan agenderen tijdens internationale
conferenties zoals The Commission on the Status of Women (CSW) en de Algemene Vergadering
van de Verenigde Naties (AVVN)? Zo ja, op welke manier? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 11

Het kabinet staat pal voor de rechten van vrouwen en meisjes wereldwijd. Het zet zich
ook in multilateraal verband actief in voor het beschermen en versterken van de internationale
kaders voor deze rechten, waaronder bij de VN Commissie voor de Status van Vrouwen
(CSW), de Derde Commissie van de Algemene Vergadering van de VN (AVVN) en de VN Mensenrechtenraad
(MRR). Hiermee draagt Nederland bij aan het versterken van de kaders om huwelijkse
gevangenschap te voorkomen en grondoorzaken ervan tegen te gaan. Een voorbeeld hiervan
is de voortrekkers rol die Nederland speelt in de resolutie gericht op het tegengaan
van kind- en gedwongen huwelijken bij de MRR; Nederland zal zich ervoor inzetten een
specifieke verwijzing naar huwelijkse gevangenschap in de tekst op te nemen. Tijdens
de CSW in maart 2023 heeft Nederland namens de EU aandacht gevraagd voor geweld tegen
vrouwen en meisjes, inclusief kind- en gedwongen huwelijken. Mede hierdoor is dit
onderwerp vier keer in de CSW67 eindtekst vermeld.