Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Nijboer over gedupeerden van Triodos-certificaten

Antwoord van Minister Kaag (Financiën) (ontvangen 26 mei 2023).

Vraag 1

Bent u bekend met de problemen van de Triodos-certificaathouders die nu niet bij hun
geld kunnen komen?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Wat vindt u van het feit dat ruim 43.000 mensen al jarenlang niet bij hun geld kunnen?
Hoeveel van hen kwamen daardoor in de financiële problemen?

Antwoord 2

Ik vind het vervelend voor de Triodos certificaathouders dat zij hun beleggingen de
afgelopen jaren niet konden verkopen indien zij dat wilden. Ik betreur het als sommigen
daarmee financieel in de problemen zijn gekomen. Het is bovendien vervelend dat mensen
momenteel in onzekerheid verkeren omtrent de waarde van hun beleggingen, omdat nog
niet duidelijk is wat de prijs van de certificaten zal zijn zodra ze weer verhandelbaar
zullen zijn (zie ook het antwoord op vraag 3). Ik kan me goed voorstellen dat dit
tot vragen en zorgen leidt onder beleggers.

Het Ministerie van Financiën heeft geen zicht op individuele gevallen en ik kan dus
ook niet zeggen hoeveel van de mensen die belegd hebben in de certificaten van aandelen
van Triodos Bank hierdoor mogelijk in de financiële problemen zijn komen.

Vraag 3

Wat is de reden dat Triodos gekozen heeft voor certificaten van aandelen (een soort
pseudo-aandelenkapitaal) in plaats van gewoon hard en helder eigen vermogen in de
vorm van aandelen?

Antwoord 3

Het is in eerste instantie aan een bank zelf om een afweging te maken op welke manier
zij is gestructureerd en op welke manier het eigen vermogen is vormgegeven. De (certificaten
van) aandelen vormen het kernkapitaal (CET1-kapitaal) van Triodos Bank. De regelgeving
schrijft voor aan welke voorwaarden kapitaalinstrumenten moeten voldoen om als kernkapitaal
te kunnen kwalificeren.2

Triodos maakt voor de financiering van haar eigen vermogen gebruik van certificaten
van aandelen. De structuur waarbij certificaten van aandelen (en daarmee de economische
rechten) worden uitgegeven aan investeerders, maar de aandelen zelf en de stemrechten
op die aandelen worden gehouden en uitgeoefend door een stichting administratiekantoor,
is niet ongebruikelijk in Nederland en volkomen legaal onder het Nederlandse vennootschapsrecht.
Een dergelijke structuur wordt gezien als een beschermingsmechanisme om niet afhankelijk
te zijn van stemgedrag van wisselende aandeelhouders, maar de stemrechten binnen de
invloedsfeer van de onderneming te houden.

Wat onderscheidend was voor de certificaten van aandelen van Triodos Bank, is dat
deze geprijsd werden op basis van de boekwaarde van de activa minus de boekwaarde
van de passiva (net asset value, NAV) en dat zij op een andere manier werden verhandeld dan op een beurs. Triodos
Bank heeft aangekondigd dat dit in de nabije toekomst anders wordt, namelijk dat de
certificaten verhandelbaar worden op een platform (een multilateral trading facility, MTF).3

Vraag 4

Wat vindt u van de analyse van professor Boot dat De Nederlandsche Bank dit nooit
had moeten toestaan? Was op voorhand niet het risico bekend dat er kapitaaltekorten
zouden kunnen ontstaan als mensen hun certificaat aan de bank zouden willen terugverkopen?

Antwoord 4

Om kapitaalinstrumenten te mogen meetellen als bufferkapitaal moeten banken voldoen
aan strenge eisen, zoals beschreven in de Verordening Kapitaalsvereisten (artikel
26 e.v.).

Het huidige prudentiële raamwerk is zo vormgegeven dat er bij de bank geen kapitaaltekorten
kunnen ontstaan door de inkoop van eigen (certificaten van) aandelen. Zo geldt het
vereiste van voorafgaande toestemming van de toezichthouder en is bijvoorbeeld een
algemene toestemming voor «market making activiteiten» in de regelgeving begrensd
op maximaal 3% van het kernkapitaal van een bank.4 Deze beperkingen zijn bedoeld om uitholling van de kapitaalbuffer te voorkomen, onder
meer ter bescherming van de belangen van spaarders van een bank. Naast de prudentiële
eisen, moeten banken voldoen aan eisen met betrekking tot informatieverplichtingen,
zodat investeerders – en in dit geval de certificaathouders – worden geïnformeerd
over de risico’s.

Turbulentie op de financiële markten tijdens de start van de coronacrisis creëerde
grote onzekerheid onder beleggers. Ook voor wat betreft de certificaten van Triodos
Bank was er sprake van een disbalans tussen de hoeveelheid kopers en verkopers. Veel
certificaathouders wilden door de onzekerheid en turbulentie op de financiële markten
hun certificaten verkopen. De bank zag zich als gevolg van de disbalans genoodzaakt
om de handel in certificaten meerdere keren (tijdelijk) op te schorten. Het feit dat
de certificaten niet vrij op de beurs verhandelbaar waren en de omstandigheid dat
Triodos Bank maar een beperkt aantal certificaten tegelijk kon inkopen, hebben bijgedragen
aan de huidige situatie.

Vraag 5 en 6

Bent u het ermee eens dat het vertrouwen in de financiële sector door dit soort constructies
wordt ondermijnd? Zo ja, bent u ook bereid deze zorgen aan De Nederlandsche Bank over
te brengen?

Deelt u de analyse dat het vertrouwen in het financiële stelsel schade wordt toegebracht
als financiële instellingen constructies en instrumenten verzinnen die tellen als
aandelenkaptiaal, maar dat eigenlijk niet zijn? Zie bijvoorbeeld ook de coco’s van
Citibank, waar de aandeelhouders minder risico blijken te lopen dan de coco-verstrekkers.
Is een heldere hiërarchie in risico’s en zeggenschap niet gewenst na de financiële
crisis van 2008?

Antwoord 5 en 6

De Nederlandsche Bank (DNB) ziet erop toe dat een financiële instelling zich houdt
aan de kapitaalsvereisten en monitort prudentiële risico’s die gepaard gaan met een
bepaalde structuur van een onder toezicht staande instelling. Het toezicht van DNB
bestaat onder andere uit een beoordeling van de risico’s bij een bank (bijvoorbeeld
kredietrisico, bedrijfsmodelrisico en liquiditeitsrisico) en dit resulteert onder
meer in het periodiek vaststellen van kapitaalvereisten voor de bank in kwestie. DNB
beoordeelt of door de bank aangewende kapitaalinstrumenten voldoen aan de wettelijke
voorwaarden om als kernkapitaal (of ander gewenst type kapitaal) te kunnen kwalificeren.
Triodos Bank is ook onderworpen aan doorlopend toezicht van DNB.

Ik vind het vervelend voor beleggers in certificaten dat zij mogelijk in onzekerheid
verkeren en ik kan mij voorstellen dat dit afbreuk doet aan hun vertrouwen in het
product, de bank en/of het financiële stelsel. Dat vind ik zorgelijk. Tegelijkertijd
is het gebruik van certificaten van aandelen geen onbekend fenomeen in Nederland.
Een constructie met certificaten van aandelen biedt een onderneming de mogelijkheid
om aan haar kapitaalbehoefte te voldoen, zonder compleet afhankelijk te worden van
aandeelhoudersbelangen bij het uitvoeren van haar bedrijfsmodel en bedrijfsstrategie.
Ook voor Triodos Bank was dit een manier om haar eigen karakter te waarborgen.

In de vraag wordt Citi Bank genoemd. Ik ga ervanuit dat hier de Zwitserse bank Credit
Suisse wordt bedoeld, die onlangs in de problemen kwam en werd overgenomen door UBS.
De recente casus met betrekking tot Credit Suisse is niet vergelijkbaar met de huidige
situatie ten aanzien van de certificaten van aandelen van Triodos Bank. Het betreft
hier ook andere kapitaalinstrumenten. Een contingent convertible (verder: CoCo) heeft andere eigenschappen en een andere status binnen het raamwerk
van kapitaalsvereisten dan een certificaat van een aandeel. CoCos kunnen onderdeel
zijn van het Additional Tier 1 (AT1) kapitaal van een bank. Het zijn achtergestelde obligaties die onder voorwaarden
omgezet kunnen worden naar kernkapitaal. De crediteurenhiërarchie bepaalt de volgorde
waarin verliezen worden verdeeld als een bank faalt en wordt afgewikkeld. Ik ben het
met het lid Nijboer eens dat het wenselijk is dat de crediteurenhiërarchie helder
is. Deze is uitgewerkt in de regelgeving en moet ook worden toegelicht in de uitgiftedocumentatie
bij een financieel instrument.

Vraag 7 en 8

Onder welke voorwaarden is dit product van Triodos aan mensen verkocht? Heeft Triodos
zelf actief klanten benaderd?

Is in alle gevallen duidelijk gecommuniceerd dat dit over een risicovol product gaat,
zowel in de zin van waardeverlies als in de zin van illiquiditeit (mensen kunnen immers
nu al jaren niet bij hun eigen geld)?

Antwoord 7 en 8

Ik heb geen zicht op de omstandigheden waaronder in individuele gevallen de certificaten
van aandelen aan beleggers zijn verkocht. Wel is het zo dat Triodos Bank voor deze
certificaten een prospectus diende op te stellen, te laten goedkeuren en te publiceren.5 De certificaten van aandelen zijn over een periode van meerdere decennia verkocht
door Triodos Bank. In deze periode is de regelgeving aan verandering onderhevig geweest.
In september 2020 is het meest recente prospectus van Triodos Bank ten aanzien van
de certificaten door de AFM goedgekeurd. De AFM toetst of de vereiste informatie adequaat
terugkomt in het prospectus. Op het moment van goedkeuring voldeden de prospectussen
van Triodos Bank volgens de AFM aan de op dat moment geldende prospectusregelgeving.

Goedkeuring van het prospectus door de AFM is echter geen keurmerk dat het product
voor iedereen een juiste investering is. Beleggers dienen zelf te beoordelen of het
product bij hen past en zich daar eventueel op passende wijze verder over te laten
informeren en/of adviseren.

In een prospectus worden de voorwaarden opgenomen die verbonden zijn aan de aanbieding
van de effecten en worden de voorwaarden met betrekking tot de effecten beschreven,
zoals de voorwaarden met betrekking tot de verhandeling. Het beleggen in effecten
brengt risico’s met zich mee, zoals mogelijk waardeverlies. In een prospectus (vooral
in het aparte hoofdstuk Risicofactoren) worden – naast de werking van het handelssysteem
en de beperkingen ervan – ook de materiële risico’s met betrekking tot de uitgevende
instelling en de effecten (in dit geval: de certificaten) beschreven. Bij ieder specifiek
(afzonderlijk) materieel risico moet worden beschreven wat de consequentie is/kan
zijn indien het materiële risico zich verwezenlijkt. Hierbij wordt bijvoorbeeld beschreven
dat bij verwezenlijking van dergelijke materiële risico’s beleggers hun inleg gedeeltelijk
of geheel kunnen verliezen. Een voorbeeld van een dergelijk materieel risico dat is
beschreven in het prospectus van Triodos Bank uit 20206, is dat Triodos Bank de vrijheid heeft om te besluiten de handel te beperken of op
te schorten en dat dit tot de situatie kan leiden dat houders van certificaten voor
een periode van meerdere maanden of veel langere tijd niet de verhandelingsmogelijkheid
hebben en/of niet in staat zijn om de certificaten te verkopen voor hun vermoedelijke
waarde.7 Een ander materieel risico dat wordt beschreven in het genoemde prospectus is dat
de prijs van de certificaten wordt gebaseerd op de net asset value (NAV) van Triodos Bank en dat de waarde kan dalen.

Vraag 9, 10 en 11

Bent u het ermee eens dat deze certificaten te allen tijde ongeschikt zijn als iemand
het geld binnen afzienbare tijd moet kunnen aanspreken of dat iemand het op een vast
moment nodig hebt om het pensioen aan te vullen?

Bent u het ermee eens dat een advies om (vrijwel) al het spaargeld in dit product
te stoppen onverantwoord is? Alle eieren in één mand stoppen is toch per definitie
onverstandig? Heeft Triodos dit toch aan klanten geadviseerd?

Heeft Triodos klanten gezegd dat de certificaten een laag-risicoproduct waren? Deelt
u de mening dat daar niets van klopt, gezien de waardedaling van 30–45 procent en
het feit dat mensen niet bij hun eigen geld kunnen?

Antwoord 9, 10 en 11

Beleggen brengt altijd risico’s met zich mee. Als algemene vuistregel geldt dat het
verstandig is om alleen met geld te beleggen dat je niet direct nodig hebt en dat
het beter is om je geld te spreiden over meerdere beleggingen en het risico zo te
spreiden. Het is vervolgens belangrijk dat beleggers goed op de hoogte zijn van de
risico’s die verbonden zijn aan het product voordat zij een beleggingsbeslissing nemen.
Daarvoor bestaat een wettelijk kader. Zoals beschreven bij het antwoord op vraag 7
en 8 heeft het Ministerie van Financiën geen zicht op individuele gevallen.

Vraag 12

Bent u het ermee eens dat de zorgplicht wordt overtreden als deze producten onder
voorwendselen van laag-risicoproduct, veilige investering, of als geschikte (unieke)
pensioenvoorziening aan de vrouw/man zijn gebracht?

Antwoord 12

Zoals aangegeven in het antwoord op vragen 9, 10 en 11, heeft het Ministerie van Financiën
geen zicht op individuele gevallen en kan ik daarom niet bevestigen of Triodos Bank
al dan niet een zorgplicht heeft geschonden. Het is uiteindelijk aan de civiele rechter
om hier een oordeel over te geven.

Vraag 13

Bent u bereid de Autoriteit Financiële Markten (AFM) te vragen welk toezicht zij heeft
gehouden op de advisering van certificaathouders en te laten toetsen of Triodos aan
de zorgplicht heeft voldaan?

Antwoord 13

Toezichthouders DNB en AFM zijn primair verantwoordelijk voor het toezicht op Triodos
Bank, diens financiële gezondheid en diens informatieverstrekking richting beleggers.
Vanzelfsprekend houden de toezichthouders de ontwikkelingen rondom de certificatenkwestie
goed in de gaten. Het is aan de onafhankelijke toezichthouders om de effecten van
deze kwestie rondom de certificaten van aandelen te monitoren en (risico-gestuurd)
toezicht te houden.

Vraag 14

Wat vindt u van het feit dat de AFM niet controleert of de informatie in de prospectus
feitelijk juist is? Om welke reden is de prospectus de afgelopen jaren zo vaak gewijzigd,
is dat gangbaar?

Antwoord 14

Het prospectus wordt door de AFM beoordeeld op volledigheid, begrijpelijkheid en consistentie.
Voor de feitelijke juistheid van het prospectus is de uitgevende instelling/aanbieder
verantwoordelijk. De uitgevende instelling legt hierover ook verklaringen af in het
prospectus.

De AFM volgt in haar toets de wet- en regelgeving waarin is bepaald waar zij wel en
niet op dient te toetsen. De AFM beoordeelt of in het prospectus de volgens de Prospectusverordening8 vereiste informatie is opgenomen. De AFM toetst of de vereiste informatie inhoudelijk
volledig in het prospectus is opgenomen, en zij beoordeelt of de informatie in het
prospectus begrijpelijk en consistent is. Uit regelgeving volgt dat de AFM het prospectus
niet toetst op juistheid.9 Daarnaast verklaart de uitgevende instelling in het prospectus dat zij verantwoordelijk
is voor de informatie in het prospectus en dat, voor zover haar bekend, de informatie
in het prospectus in overeenstemming is met de werkelijkheid en dat in het prospectus
geen gegevens zijn weggelaten waarvan de vermelding de strekking van het prospectus
zou wijzigen.

Het prospectus waaronder effecten worden aangeboden, heeft een maximale geldigheid
van een jaar. Vandaar dat er in het geval van Triodos Bank (bijna) ieder jaar een
«nieuw» prospectus (of een update) is geweest dat goedgekeurd is door de AFM.10 Om het prospectus tijdens de maximale geldigheidsduur van een jaar geldig te houden, is er soms een goedgekeurd
«supplement» (een document ter aanvulling) geweest op het prospectus. Reden voor een
dergelijk supplement is dat er tussentijds nieuwe materiële informatie beschikbaar
is waarvoor het prospectus een update moet krijgen. Het is dus niet ongebruikelijk
dat een prospectus wordt geactualiseerd en opnieuw wordt ingediend voor goedkeuring.
Daartoe is Triodos Bank verplicht op grond van de geldende regels.

Vraag 15

Op welke wijze vindt u dat recht gedaan kan worden aan bonafide certificaathouders?

Antwoord 15

Zoals ook hierboven aangegeven, vind ik het heel vervelend dat certificaathouders
niet de vrijheid hadden om hun certificaten (terug) te verkopen op een moment dat
zij dat hadden gewild. Al helemaal als zij daardoor mogelijk in de financiële problemen
zijn gekomen. Ik heb echter geen zicht op de omstandigheden in individuele gevallen.
Het is uiteindelijk aan de civiele rechter om te bezien of certificaathouders in specifieke
gevallen recht hebben op schadevergoeding.

Vraag 16

Hoe wilt u als Minister bijdragen dat het vertrouwen in Nederlandse banken niet verder
wordt geschaad? Bent u bereid daar nadere (toezichts)acties op te ondernemen?

Antwoord 16

Ik vind het heel belangrijk dat de maatschappelijk vertrouwen heeft in het financiële
stelsel. Ik werk er samen met de toezichthouders hard aan om de voorwaarden te scheppen
waardoor de financiële sector stabiel en veilig is en dat klanten goed worden geïnformeerd.

Sinds de financiële crisis zijn er fundamentele hervormingen doorgevoerd in de regelgeving
en in het toezicht op banken. Minimum kapitaaleisen voor banken zijn verhoogd en er
zijn eisen gesteld aan de kwaliteit van het aan te houden kapitaal. Ook zijn er liquiditeitseisen
ingesteld. Het toezicht op banken is versterkt en aan banken kunnen extra eisen worden
opgelegd voor instelling-specifieke risico’s. De weerbaarheid van de Europese bankensector
wordt regelmatig getest door middel van stresstesten die de sector aan stressscenario’s
onderwerpen die vergelijkbaar aan of erger zijn dan de crisis in 2007–2009. Deze stresstesten
laten zien dat de sector weerbaar is. Daarnaast analyseren Europese en Nederlandse
autoriteiten voortdurend systeemrisico’s en leggen – waar nodig – banken additionele
macro-prudentiële buffers op voor systeemrisico’s.

De eisen rondom informatievoorziening aan beleggers en beleggersbescherming zijn de
afgelopen jaren eveneens uitgebreid, om te zorgen dat beleggers een weloverwogen beleggingsbeslissing
kunnen nemen. De AFM houdt hier toezicht op, bijvoorbeeld door de verplichte goedkeuring
van het prospectus. De AFM bepaalt daarnaast haar prioriteiten door voortdurend te
analyseren welke (potentiële) problemen in de markt de meeste risico’s met zich meebrengen.
De AFM zet haar middelen, zoals bijvoorbeeld toezichtonderzoeken naar de naleving
van specifieke gedragsnormen, vervolgens daar in waar dat het meest noodzakelijk is
(risico-gestuurd toezicht).

Ik houd de ontwikkelingen rondom de certificatenkwestie in de gaten en zal dit indien
nodig bespreken in mijn doorlopend contact met de AFM en DNB.