Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Van der Lee en Thijssen over de Nederlandse steun voor het project van Boskalis in Manila

Antwoord van Staatssecretaris Van Rij (Financiën – Fiscaliteit en Belastingdienst),
mede namens de Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking (ontvangen
5 april 2023).

Vraag 1

Bent u bekend met de uitzending van Frontlinie over de Nederlandse betrokkenheid bij
milieu- en mensenrechtenschendingen bij de aanleg van een internationaal vliegveld
in Filipijnen1, die ook worden benoemd in het Global Witness rapport «Runaway Risk»?2

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Hoe beoordeelt u, in het licht van de OESO- en VN-richtlijnen, de weigering van ADSB
en Boskalis om, ondanks verzoeken, informatie met stakeholders te delen met betrekking
tot hun human rights due diligence?

Antwoord 2

Het kabinet is van mening dat de wijze waarop ADSB en Boskalis hun rol met betrekking
tot transparantie bij dit project vervullen in lijn is met de internationale OESO-
en VN richtlijnen. Deze richtlijnen vereisen onder meer publicatie van het beleid
voor het uitvoeren van due diligence, maar stellen geen eisen ten aanzien van het
openbaarmaking van specifieke projectinformatie.

Wel publiceert ADSB sinds 1 januari jl. de hoofdlijnen van de milieu en sociale beoordeling
van categorie A en B projecten binnen dertig dagen na afgifte van de polis.

Bij dit project zet ADSB in op maximale transparantie. ADSB kan echter niet zelfstandig
overgaan tot openbaarmaking van documenten die eigendom zijn van de projecteigenaar
en bedrijfsgevoelige informatie bevatten. Verder hebben ADSB en Boskalis meerdere
malen gesproken met (vertegenwoordigers van) lokale belanghebbenden en is er in deze
dialoog, binnen de kaders van de OESO-richtlijnen en de United Nations Guiding Principles
on Business and Human Rights (UNGP’s), informatie met hen gedeeld.

Vraag 3

Welke maatregelen gaat u naar aanleiding van het rapport van Global Witness nemen
om te zorgen dat betrokken Nederlandse (of in Nederland gevestigde) bedrijven mensenrechten
respecteren en due diligence uitvoeren en daarover rapporteren zoals voorgeschreven in de OESO-richtlijnen voor
Multinationale Ondernemingen?

Antwoord 3

Het kabinet hecht belang aan het respecteren van mensenrechten en committeert zich
aan VN-richtlijnen zoals de UNGP’s. ADSB onderschrijft de OESO-richtlijnen en werkt
volgens deze richtlijnen, ook in het project waar deze Kamervragen over gaan. Daarbij
beoordeelt ADSB of betrokken Nederlandse bedrijven mensenrechten respecteren, due
diligence uitvoeren en transparant zijn conform de OESO richtlijnen. Voor Boskalis
is geconcludeerd dat zij hieraan voldoen en hierop wordt tijdens de uitvoering van
het project gemonitord door ADSB. Aangezien het beleid in lijn is met de OESO-richtlijnen,
ziet het kabinet geen aanleiding om aanvullende maatregelen te nemen.

Vraag 4

In de reactie van het Ministerie van Financiën op de Frontlinie aflevering «De baggerbaai
op de Filipijnen» van 9 februari3, wordt gesteld dat de aanbevelingen uit het Manila Bay Sustainable Development Masterplan
(MBSDMP) met betrekking tot «mitigatie, preventie en compensatie van de nadelige effecten»
zijn meegenomen in de milieu- en sociale beoordelingen van ADSB4; kunt u concreet per aanbeveling aangeven hoe deze zijn meegenomen in deze beoordelingen?

Antwoord 4

Het MBSDMP is een advies aan de overheid van de Filipijnen. Het is een masterplan
voor de duurzame ontwikkeling van de baai van Manilla. De ontwikkeling van de luchthaven
maakt hier geen onderdeel van uit. In het masterplan wordt wel een aantal aanbevelingen
gedaan gericht op mitigatie, preventie en compensatie van nadelige effecten in de
baai van Manilla voor het geval dat de Filipijnse overheid besluit op deze locatie
een vliegveld te realiseren.

Zo beveelt het MBSDMP aan om maatregelen te nemen ter preventie van overstromingen,
aandacht te hebben voor de watervoorziening van de omliggende gemeenschappen en zou
hierop langdurige monitoring moeten plaatsvinden. Deze aspecten zijn meegenomen in
de milieu en sociale beoordeling van de ekv-aanvraag. Voor de preventie van overstromingen
zullen baggerwerkzaamheden in de rivieren rond het projectgebied plaatsvinden. De
waterhuishouding in en rond het projectgebied wordt gemonitord zodat de watervoorziening
voor omliggende gemeenschappen niet in gevaar komt. Hierop wordt gedurende de looptijd
van de polis gemonitord door ADSB en de onafhankelijke consultants MFC en Earth Active.

Vraag 5

Bent u bekend met het feit dat het MBSDMP afraadt om het project in de betreffende
locatie te ontwikkelen en aanbeveelt om, indien het project toch doorgaat, natuurcompensatie
te plegen met een omvang die gelijkstaat aan tenminste tienmaal de oppervlakte van
het projectgebied (2.565 hectare)?5 Kunt u concreet aangeven hoe de betreffende aanbeveling uit het MBSDMP over de omvang
van natuurherstel alsnog uitgevoerd zal worden nu San Miguel slechts uitgaat van een
compensatie van 1.000–1.700 hectare?6

Antwoord 5

Ja, daar is het kabinet bekend mee. De in het masterplan voorgestelde compensatie
van tenminste tien maal de oppervlakte van het projectgebied is echter niet overgenomen
door het project of de Filipijnse overheid is ook geen vereiste om te voldoen met
wat de internationale mvo-standaarden op het gebied van natuurcompensatie voorschrijven.
De verloren natuurwaarden worden door het project gecompenseerd volgens het in de
internationale standaarden voorgeschreven «no net-loss» principe, waarbij minimaal
evenveel waarde dient te worden gecompenseerd als er verloren gaat. Dit is als vereiste
opgenomen in het Environmental Social Action Plan (ESAP) en op de uitvoering hiervan
wordt toegezien door ADSB en onafhankelijke consultants.

Vraag 6

Bent u bekend met de aantijgingen uit het Global Witness rapport, dat het eerste Environmental
Compliance Certificate (ECC) van projecteigenaar San Miguel onrechtmatig verkregen
is? Hoe beoordeelt u de due diligence van Boskalis, gezien zij het New Manila International Airport (NMIA) project hebben
aangenomen op basis van deze onrechtmatig verkregen ECC?

Antwoord 6

Ja. Het kabinet herkent dit beeld niet. Het ECC is volgens het kabinet rechtmatig
verkregen op basis van nationale wet- en regelgeving. Dit beeld wordt bevestigd door
ADSB die een onafhankelijke consultant onderzoek heeft laten doen naar dit aspect.

Vraag 7

Bent u bekend met het persbericht van 24 mei 2022 van Boskalis over de toekenning
van de exportkredietverzekering (EKV) aan dit project waarin ADSB stelt dat zij met
de toekenning van de EKV «ook echt samen het verschil gemaakt voor de lokale gemeenschappen
en de natuur»?7 Hoe ziet u dit in het licht van het interview met Boskalis waarin de CEO stelt dat
de getroffen vissers ruim twee jaar na dato nog steeds niet gecompenseerd zijn?

Antwoord 7

Ja, het kabinet is bekend met dit persbericht.

De Nederlandse Staat verstrekt een exportkredietverzekering alleen als de negatieve
effecten volgens de internationale standaarden gemitigeerd en zo nodig gecompenseerd
worden. Het project is opgestart volgens Filipijnse wet- en regelgeving en kende tekortkomingen
op dit punt, hetgeen ook door de heer Berdowski in het interview benoemd wordt. Op
aandringen van ADSB en met behulp van consultants is in reactie hierop een plan opgesteld
om het gat tussen de Filipijnse en de internationale standaarden te repareren. Dit
heeft ertoe geleid dat de groep formele landeigenaren inmiddels volledig is geïdentificeerd
en gecompenseerd. Daarnaast moesten de lokale bewoners zonder formele eigendomspapieren
en vissers die niet, of niet voldoende gecompenseerd zijn, worden geïdentificeerd
en gecompenseerd. Compensatie van deze groep is inmiddels bijna afgerond. Onafhankelijke
consultants zien toe op de uitvoering en rapporteren ieder kwartaal over de voortgang.
Vissers die niet gecompenseerd zijn maar menen hier wel recht op te hebben kunnen
gebruik maken van een klachtenmechanisme. Ook op de afhandeling van binnengekomen
klachten wordt toegezien door de onafhankelijke consultants.

Vraag 8

Hoe beoordeelt u de uiting van de CEO van Boskalis in het interview met Frontlinie
dat hij de vissers graag eerder had gecompenseerd, maar dat de verantwoordelijkheid
hiervoor bij San Miguel ligt, in het licht van afspraken voor internationaal maatschappelijk
verantwoord ondernemen (IMVO) zoals de OESO-richtlijnen, gezien deze effecten het
directe gevolg zijn van de werkzaamheden van Boskalis?

Antwoord 8

Ook voor het kabinet is het belangrijk dat compensatie van betrokken partijen plaatsvindt
conform internationale mvo-standaarden. Zoals in het antwoord op vraag 7 beschreven
wordt op de uitvoering van de compensatie toegezien door ADSB en onafhankelijke consultants.

Vraag 9

Bent u bekend met Flaviano Villanueva en het PAGHILOM project, dat in de Filipijnen
in 2021 van de Nederlandse regering de Mensenrechtentulp ontving voor hun werk in
het bijstaan van slachtoffers van buitengerechtelijke executies door de Filipijnse
politie? Hoe kijkt u aan tegen het feit dat dezelfde organisatie die van Nederland
een mensenrechtenprijs ontvangt op dit moment ondersteuning biedt aan Filipijnen die
door Nederlandse betrokkenheid bij de bouw van Manila Airport geforceerd hun huis
moeten verlaten en hun levensonderhoud verliezen?

Antwoord 9

Ja. De heer Villanueva verricht waardevol werk voor kwetsbare groepen mensen die door
de brede stadsvernieuwing van de stad Manilla, inclusief de bouw van de nieuwe luchthaven,
geraakt worden.

Vraag 10

Wat is uw reactie op het statement van de Mensenrechtentulpwinnaar die zich afvraagt
«waarom [hij] een award zou ontvangen die [hem] gegeven wordt in ruil voor bloedvergieten»?

Antwoord 10

Zie het antwoord op vraag 9. Het kabinet verwelkomt de inzet van de heer Villanueva
voor kwetsbare groepen ook in het kader van de bouw van de nieuwe luchthaven.

Vraag 11

Welke rol speelt de Nederlandse ambassade in het project? Is er momenteel contact
en steun voor mensenrechtenverdedigers en vertegenwoordigers van slachtoffers van
de zandwinning (de vissersfamilies die visgronden kwijtraken)? Waarom wel of niet?

Antwoord 11

De Nederlandse ambassade onderhoudt contacten met maatschappelijke partijen die opkomen
voor de belangen van groepen die geconfronteerd worden met de stadsuitbreiding van
Manilla. Deze stadsuitbreiding beslaat talloze projecten die voor het grootste gedeelte
door niet-Nederlandse aannemers worden uitgevoerd. De Nederlandse ambassade is geen
onderdeel van dit project in Manila Bay.

Op regelmatige basis spreekt de ambassade met de verschillende betrokkenen, zowel
met de projecteigenaar en -uitvoerder als met vertegenwoordigers van lokale inwoners
in en rond het projectgebied.

Vraag 12

Hoe verklaart u deze incoherentie van Nederlands handelen in de Baai van Manila, waarbij
aan de ene kant Boskalis een EKV krijgt om dit project te doen en aan de andere kant
Nederland een organisatie die slachtoffers bijstaat een award uitreikt? Welke concrete
acties gaat u op de korte termijn ondernemen om te zorgen dat de slachtoffers van
dit project op korte termijn op een rechtvaardige wijze gecompenseerd gaan worden?

Antwoord 12

Het kabinet is niet van mening dat er sprake is van incoherentie. De mensenrechtentulp
is uitgereikt aan de heer Villanueva voor het waardevolle werk voor kwetsbare groepen
mensen die door de brede stadsvernieuwing van de stad Manilla, inclusief de bouw van
de nieuwe luchthaven, geraakt worden.

De inzet van het kabinet is primair gericht op correcte uitvoering van de punten in
het ESAP, inclusief compensatie, zodat het project aan internationale standaarden
voor mvo voldoet. Bij uitblijven van concrete acties van de projecteigenaar ter verbetering
van de situatie, kan als ultiem drukmiddel besloten worden om de trekking uit de lening
te stoppen tot de afgesproken maatregel is uitgevoerd. Het kabinet zal dit instrument
inzetten wanneer dat nodig is.

Vraag 13 en 14

Bent u bereid om naast het publiceren van de second opinion als het gaat om de monitoring van het project, ook opdracht te geven voor een onafhankelijk
onderzoek naar de besluitvormingsproces en naleving van IMVO-standaarden rondom de
toekenning van een EKV voor het New Manila International Airport project van Boskalis
aangezien dit twee aparte vraagstukken zijn?

Wilt u daarbij ingaan op 1) de betrokkenheid en verantwoordelijkheid van ADSB en Boskalis
m.b.t. de effecten op mens en milieu en 2) wat er gedaan moet worden volgens IMVO-standaarden
om negatieve effecten voor de gemeenschappen en de natuur te herstellen?

Antwoord 13 en 14

Het gehele mvo-beleid voor de ekv is onlangs door een externe partij geëvalueerd.8 Uit deze evaluatie, die in december 2021 met uw Kamer is gedeeld, blijkt dat het
beleid effectief is in het voorkomen van het verzekeren van transacties met onaanvaardbare
risico’s voor mens en milieu.

Aan de besluitvorming over de ekv voor dit project is een zorgvuldige milieu- en sociale
beoordeling voorafgegaan, welke bijna twee jaar in beslag heeft genomen. Als extra
waarborg dat de monitoring naar behoren functioneert en in staat is om vertragingen
en misstanden tijdig en toereikend te adresseren, heeft het kabinet de externe consultant
Steward Redqueen ingehuurd om het monitoringsproces te beoordelen. Voor dit onderzoek
heeft Steward Redqueen toegang tot alle relevante documenten. Een niet-bedrijfsgevoelige
samenvatting van de conclusies zal met de Kamer worden gedeeld.

Alles in overweging nemende ziet het kabinet geen aanleiding om nog een extra onafhankelijk
onderzoek naar deze transactie in te stellen.