Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Omtzigt, Van den Berg, Agema, Kuiken, Westerveld, Koekkoek, Stoffer, Azarkan, Gündogan, Den Haan, Pouw-Verweij, Hijink, Van Esch en Van der Plas over longcovid onderzoek

Antwoord van Minister Kuipers (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen 8 maart
2023).

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het artikel «de toekomst van longcovidonderzoek in Nederland
onzeker»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Kunt u de brief die ZonMW aan u stuurt aan de Kamer doen toekomen?

Antwoord 2

Ja. Ik ga ervanuit dat u duidt op de notitie die ZonMw op mijn verzoek heeft opgesteld
met overzicht van lopend onderzoek naar post-COVID. Dit overzicht zal als bijlage
bij de kennisagenda worden gepubliceerd op de website van ZonMw. Ik zal uw Kamer daarover
dan ook informeren.

Vraag 3

Herinnert u zich dat op 5 juli 2022 een motie is aangenomen waarvan het dictum luidt:
«(...) verzoekt de regering te bevorderen dat er structureel meer onderzoek gedaan
wordt naar Long COVID, de diagnose, de biomedische oorzaak van Long COVID, de frequentie
en de mogelijke behandelmethodes; verzoekt de regering de Kamer daarover binnen ongeveer
een maand te informeren»?2

Antwoord 3

Ja.

Vraag 4

Herinnert u zich dat u de antwoorden op eerdere Kamervragen over die aangenomen motie
moest corrigeren, omdat u moest toegeven dat de eerder gemelde twaalf biomedische
onderzoeken naar long covid niet bestonden en het voor het overgrote deel ging om
onderzoeken met een (minimale) biomedische component?3

Antwoord 4

Ja. Via ZonMw worden op dit moment twintig studies naar het verloop van post-COVID,
het mechanisme achter post-COVID, mogelijkheden voor herstel- en nazorg, en behandeling
gefaciliteerd. Van deze onderzoeken zijn dertien biomedisch van aard dan wel met een
biomedische component.

Vraag 5 en 6

Herinnert u zich dat u twee amendementen op de begroting om meer geld voor onderzoek
naar long covid vrij te maken (respectievelijk twee en tien miljoen) ontraadde en
hier onder andere het argument bij gebruikte dat er niet genoeg onderzoekers zouden
zijn in Nederland om het onderzoek te verrichten?

Herinnert u zich dat u in antwoord op het amendement ook schreef: «Afhankelijk van
de uitkomst van de activiteiten voor de overkoepelende kennisagenda wordt bezien of
aanvullend onderzoek binnen de medische specialistische zorg en huisartsenzorg, verdiepend
biomedische onderzoek en klinisch onderzoek gericht op behandeling nodig»?

Antwoord 5 en 6

Ik vind wetenschappelijk onderzoek, waaronder biomedisch onderzoek, belangrijk om
tot een diagnose en behandeling van post-COVID te komen. Daarom financier ik via ZonMw
onderzoek naar de diagnostiek, behandeling en organisatie van zorg van post-COVID.
Binnen het COVID-19 programma lopen momenteel diverse projecten met betrekking tot
post-COVID. Hiervoor is bijna € 10 miljoen ingezet. Daarnaast is er circa € 1 miljoen
begroot voor post-COVID-onderzoek in het COVID-programma van het RIVM voor de periode
2021 t/m 2023 en is er € 0,5 miljoen beschikbaar gesteld aan C-support voor onderzoek.

Daarnaast heb ik zoals ik in vraag 2 heb aangegeven deze week ZonMw de opdracht verleend
voor het opstellen van een kennisagenda

Afhankelijk van de uitkomst van de activiteiten voor de overkoepelende kennisagenda
wordt bezien of aanvullend onderzoek binnen de medische specialistische zorg en huisartsenzorg,
verdiepend biomedische onderzoek en klinisch onderzoek gericht op behandeling nodig
is. ZonMw kan hiervoor dan subsidieoproep(en) uitzetten. Onderzoekers zijn daarna
in de gelegenheid een voorstel in te dienen. Deze voorstellen worden met behulp van
een commissie van onafhankelijke experts zorgvuldig beoordeeld op zowel relevantie
als kwaliteit zodat deze middelen zinnig en doelmatig worden ingezet.

Om te voorzien in de actuele vraag naar effectieve behandeling en een basis te leggen
voor toekomstige verdiepende onderzoek stelt ZonMw voor om lopende (onderzoeks)cohorten
op het gebied van post-COVID, reeds voor de ontwikkeling van de kennisagenda, te laten
verbinden, verlengen en te verbreden.

Daarnaast ben ik voornemens om extra budget beschikbaar te maken voor meerjarig onderzoek
en een expertisecentrum post-COVID. Ik verwacht daarover in mei definitief uitstelsel
te kunnen geven een zal uw Kamer daarover dan informeren.

Vraag 7

Kunt u de overkoepelende kennisagenda aan de Kamer doen toekomen? Trekt u daaruit
een conclusie over middelen?

Antwoord 7

Zoals aangegeven bij vraag 2 heb ik deze week ZonMw de opdracht verleend voor het
opstellen van een kennisagenda. Aan het opstellen van de kennisagenda zullen vervolgens
onder meer de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU), het Instituut
Verantwoord Medicijngebruik (IVM), de Federatie Medisch Specialisten (FMS) en het
Nederlandse Huisartsen Genootschap (NHG) een bijdrage leveren. Ook worden patiëntenorganisaties
(zoals PostCovid NL, Long Covid Nederland en Longalliantie Nederland) betrokken om
er zeker van te zijn dat de onderzoeken aansluiten bij de behoefte vanuit het veld.
Het is de verwachting dat de kennisagenda in de tweede helft van 2023 gereed is.

Maar ook op dit moment gebeurd er al veel op het gebied van post-COVID. Er lopen nationaal
verschillende onderzoeken, inmiddels voor een bedrag van ruim 14 miljoen euro:

10 miljoen euro voor onderzoek naar de diagnostiek, behandeling en organisatie van
zorg van post-COVID via ZonMw (20 onderzoeken);

Circa € 1 miljoen voor post-COVID-onderzoek in het COVID-programma van het RIVM voor
de periode 2021 t/m 2023;

€ 0,5 miljoen voor onderzoek bij C-support;

In maart opent ZonMw een nieuwe subsidieoproep voor innovatieve onderzoeken naar diagnostiek
en behandeling van met name post-COVID. Er zijn op dit moment (nog) geen tests beschikbaar
om post-COVID te diagnosticeren en de behandelmogelijkheden voor het verminderen of
wegnemen van de klachten en oorzaken zijn nog beperkt. Voor 2023 is 3 miljoen euro
beschikbaar gesteld.

Vraag 8

Heeft u ondertussen al enig zicht in de omvang van de longcovidproblematiek in Nederland?
Zo ja, kunt u dan delen hoe groot de omvang van de groep patienten is? Zo nee, op
welke wijze wilt u dat zicht dat verkrijgen?

Antwoord 8

Recent onderzoek4 rapporteerde dat één op de acht mensen die een COVID-infectie hebben doorgemaakt
aangeven langdurig klachten te ervaren. Verder onderzoekt het RIVM met het LongCOVID-onderzoek5 onder meer hoeveel mensen na corona langdurige gezondheidsklachten krijgen. Mensen
met klachten die langer dan drie maanden aanhouden kunnen terecht bij C-support voor
een integrale aanpak (het medisch domein, het domein van werk en inkomen en het (psycho-)sociale
domein). Inmiddels hebben circa 22.000 mensen met langdurige klachten na een COVID-infectie
zich gemeld bij C-support.

Vraag 9

Klopt het dat longcovidprojecten financiering hebben voor maximaal vijftien maanden,
zoals de NOS meldt?

Antwoord 9

Binnen het COVID-19 programma faciliteert ZonMw op dit moment twintig projecten met
betrekking tot Long-COVID. Van deze onderzoeken hebben drie projecten een looptijd
langer dan 2 jaar. Onderzoeken gefinancierd vanuit het COVID programma zijn in principe
gefinancierd onder de bewuste voorwaarde dat ze op relatief korte termijn implementeerbare
resultaten voor de praktijk opleveren, om deze reden is de looptijd van de andere
studies beperkt tot 15–24 maanden. Meer informatie over de projecten is te vinden
op de Long-COVID themapagina6 van ZonMw.

Ik begrijp het belang van onderzoekers om voor de langere termijn zekerheid te hebben,
maar ik vind het belangrijk om in te zetten op datgene wat echt nodig is en om dubbelwerk
zoveel mogelijk te voorkomen.

Vraag 10

Heeft u zelf al een oordeel over het feit dat de Kamer nu al maanden vraagt om structurele
financiering, goed biomedisch onderzoek en dat u de noodzaak structureel niet heeft
onderkend?

Antwoord 10

Ik herken mij niet in de stellingname van de vraag. Ik zet mij langs verschillende
sporen zoveel mogelijk in ten behoeve van post-COVID. Naast het (lopende) nationale
onderzoek (zie het antwoord op vraag 7) vind ik ook het internationale perspectief
van belang. Om de ontbrekende kennis aan te vullen zet ik daarom ook in op meer Europese
samenwerking rondom het uitwisselen en verbinden van kennis en onderzoeken. Niet al
het onderzoek hoeft immers binnen de grenzen van ons land gedaan te worden. Lidstaten
zouden veelbelovende onderzoeksuitkomsten sneller met elkaar moeten kunnen delen en
terecht laten komen bij zorgprofessionals, onderzoekers en burgers. Ik heb dit besproken
bij de Europese Gezondheidsraad van 9 december en dit zal ik volgende week, bij de
eerstvolgende Gezondheidsraad opnieuw doen.

Aan ZonMw heb ik, naast de opdracht voor de kennisagenda, een overzicht van lopend
onderzoek naar post-COVID gevraagd. Dit overzicht vormt mede input voor de Europese
samenwerking.

Vraag 11

Bent u bereid op korte termijn structureel geld vrij te maken voor financiering van
langdurig onderzoek naar long covid?

Antwoord 11

In opdracht van het Ministerie van VWS heeft ZonMw het COVID-19 onderzoeksprogramma
opgezet. Daarbinnen zijn op dit moment twintig onderzoeken gefinancierd met betrekking
tot post-COVID. De onderzoeksdoelen binnen deze studies zijn divers: beter subtyperen
van patiëntencategorieën, het onderzoeken van één specifiek orgaan en de effectiviteit
van interventies. Dertien van deze onderzoeken zijn biomedisch van aard of bevatten
een biomedische component. De biomedische aspecten uit de studies zijn verschillend,
denk bijvoorbeeld aan bloedonderzoeken, longfunctietesten, neuromusculaire fitnesstesten.
Deze aspecten kunnen bijdragen aan een beter begrip van post-COVID. Daarnaast geven
deze aspecten mogelijk nieuwe inzichten en/of aangrijpingspunten die onder andere
kunnen worden ingezet voor mechanistisch biomedisch onderzoek, gericht op het ontrafelen
van de onderliggende mechanismen die een rol spelen bij post-COVID.

Tevens onderzoekt het RIVM met het LongCOVID-onderzoek onder meer hoeveel mensen na
corona langdurige gezondheidsklachten ervaren, wat deze klachten zijn en hoe lang
deze klachten aanhouden. Naast dit nationale onderzoek vindt ook internationaal zeer
veel onderzoek plaats naar alle aspecten van post-COVID.

In maart opent ZonMw een nieuwe subsidieoproep7 voor het stimuleren van de (door)ontwikkeling van innovatieve sleuteltechnologieën
voor de diagnostiek en behandeling van met name post-COVID. Er zijn op dit moment
nog geen tests beschikbaar om post-covid te diagnosticeren en de behandelmogelijkheden
voor het verminderen of wegnemen van de klachten en oorzaken zijn nog beperkt. Voor
2023 is 3 miljoen euro beschikbaar gesteld.

Vraag 12

Kunt u deze vragen een voor een en voor a.s. 7 maart beantwoorden, zodat de antwoorden
betrokken kunnen worden bij de voorbereiding van de Europese Raad?

Antwoord 12

Ik heb mijn best gedaan om zo spoedig mogelijk de vragen te beantwoorden.