Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Nispen over de problemen in de klinieken in het terbeschikking (tbs-)stelsel

Antwoord van Minister Weerwind (Rechtsbescherming) (ontvangen 31 januari 2023). Zie
ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022-2023, nr. 1189.

Vraag 1

Bent u van mening dat er problemen zijn in de tbs-klinieken op het moment en het tbs-stelsel
als geheel? Hoe groot vindt u deze? Wat zijn volgens u de grootste uitdagingen op
dit moment?

Antwoord 1

De grootste uitdaging die ik nu zie voor het tbs-stelsel is de capaciteitsdruk. Die
zit zowel in de fysiek beschikbare plekken als in de beschikbaarheid van voldoende
gekwalificeerd personeel. Het staat voor mij vast dat de capaciteitsdruk risico’s
kan opleveren.

Vraag 2 en 7

Is er volgens u sprake van incidenten of zijn er structurelere problemen, als we bijvoorbeeld
kijken naar heftige incidenten in de klinieken en onttrekkingen met ernstige geweldsmisdrijven
als gevolg?

In hoeverre is er volgens u een verband tussen de recente geweldsincidenten binnen
en buiten de klinieken en de druk op het personeel?

Antwoord op vragen 2 en 7

Ik wil hierin niet vooruitlopen op de resultaten van de verschillende onderzoeken,
maar op dit moment zie ik geen aanwijzingen dat er een directe relatie is tussen de
capaciteitsdruk die ik bij mijn antwoord op vraag 1 heb geadresseerd en de incidenten
van afgelopen jaar.

Vraag 3

Wat is uw reactie op de opmerkingen van tbs-advocaat Jan-Jesse Lieftink die stelt
dat het tbs-systeem onder grote druk staat en op termijn onhoudbaar zal worden?1 Kunt u dit toelichten?

Antwoord 3

Ik deel de zorgen die in de betreffende uitzending zijn geuit. Het klopt dat we, net
als andere sectoren, in de forensische zorg te maken hebben met een krappe arbeidsmarkt.
Het is moeilijk om personeel te werven en te behouden. Het klopt ook dat er momenteel
sprake is van capaciteitsdruk in de tbs. Het aantal tbs-passanten dat in een penitentiaire
inrichting wacht op de start van de tbs-behandeling is de afgelopen jaren toegenomen.2 Het voert mij echter te ver om te stellen dat het tbs-systeem onhoudbaar zou zijn.
Zo is het aantal incidenten door de jaren heen stabiel en kent de sector goede recidivecijfers:
zo’n 80 procent recidiveert niet binnen twee jaar na uitstroom.3

Vraag 4

Hoe groot is op dit moment de druk op het personeel in de klinieken?

Antwoord 4

In het contractmanagement van DJI is aandacht voor de druk op het personeel. Die druk
verschilt uiteraard per locatie en per moment. DJI is hierover continu in gesprek
met zorgaanbieders en ziet erop toe dat passende maatregelen genomen worden indien
nodig.

Vraag 5

Hoe ernstig is de druk op de capaciteit op dit moment?

Antwoord 5

Als iemand een tbs-maatregel opgelegd krijgt, wordt hij eerst in een penitentiaire
inrichting geplaatst in afwachting van plaatsing in een Tbs-kliniek. Dit geldt zowel
voor personen die ook een gevangenisstraf hebben als voor personen die alleen een
tbs-maatregel opgelegd krijgen. De personen die in afwachting van de start van hun
tbs-behandeling in een penitentiaire inrichting zijn geplaatst worden tbs-passanten
genoemd. Het aantal tbs-passanten is een graadmeter voor de druk op de tbs-capaciteit.
Onderstaande tabel laat zien het aantal tbs-passanten de afgelopen jaren is toegenomen.

Jaartal

Gemiddeld aantal tbs-passanten

2017

26

2018

43

2019

39

2020

45

2021

64

2022

107

Vraag 6

In hoeverre is men er al in geslaagd de bureaucratie terug te dringen, zoals in het
verleden met ambitieuze plannen is aangekondigd?

Antwoord 6

Uit een door Andersson Elffers Felix uitgevoerde evaluatie bleek dat het beoogde doel
van 25 procent vermindering van de administratieve lasten door drie concrete projecten
niet was gehaald.4 Wel werd inzichtelijk dat een deel van de administratieve lasten echt noodzakelijk
is en ook bijdraagt aan een goede kwaliteit van forensische zorg. Vanzelfsprekend
blijf ik mij inzetten voor een verdere vermindering van administratieve lasten. Zo
werkt mijn ministerie momenteel aan een softwareapplicatie waarmee een zorgaanbieder
op geautomatiseerde wijze alle relevante gegevens over een patiënt kan opvragen op
één plek. Voorheen moesten hiervoor meerdere systemen geraadpleegd worden.

Vraag 8

Bent u het eens met de uitspraken van tbs-advocaat Lieftink dat er te weinig is gebeurd
met de analyse en aanbevelingen zoals die zijn opgenomen in het rapport «Geen kant
meer op kunnen» van de inspectie Justitie en Veiligheid van oktober 2020?5

Antwoord 8

Ik ben het niet eens met deze uitspraken. Sinds het verschijnen van het rapport van
de Inspectie is de tbs-capaciteit, met dank aan de inspanningen van DJI en zorgaanbieders,
daadwerkelijk uitgebreid. Zo is het de sector gelukt afgelopen jaar 90 extra plaatsen
in Forensisch Psychiatrische Centra te realiseren. Ook heeft mijn ambtsvoorganger
de generieke maatregel om een verlofmachtiging standaard in te trekken na verdenking
van een strafbaar feit doen vervallen.6 Tot slot is de inkoopstrategie aangepast. De aanbesteding conform deze nieuwe inkoopstrategie
is momenteel gaande. DJI zal in deze aanbesteding lang lopende contracten gaan afsluiten
tot maximaal zes jaar. Door de langere looptijd van contracten zijn voor zorgaanbieders
investeringen met minder onzekerheden omgeven. Dit moet ertoe leiden dat forensische
zorgaanbieders zich beter kunnen richten op een veranderende vraag naar forensische
zorg.

Vraag 9

Wat is er de afgelopen jaren bijvoorbeeld precies gebeurd met de aanbeveling van het
rapport om de zorg kwalitatief te verbeteren en ook de kwaliteit van de beveiliging
te verbeteren? Waar blijkt dat uit?

Antwoord 9

Op 1 oktober 2022 is het Kwaliteitskader forensische zorg ingevoerd. Hierin is beschreven
wat onder kwalitatief goede forensische zorg wordt verstaan en aan welke normen zorgaanbieders
dienen te voldoen. De onderwerpen die de Inspectie in haar rapport heeft benoemd zijn
opgenomen in het kwaliteitskader. De komende jaren wordt het kwaliteitskader verder
geïmplementeerd zodat alle zorgaanbieders er eind 2028 volledig aan voldoen. Waar
nodig en relevant kan dat betekenen dat er nadere werkafspraken worden uitgewerkt.
Het kwaliteitskader geldt voor alle vormen van forensische zorg. Ik heb middelen beschikbaar
gesteld voor de implementatie van het kwaliteitskader, oplopend tot structureel 19,-
miljoen vanaf 2025.

Wat betreft de beveiliging heeft DJI afgelopen jaar bij alle FPC’s geïnventariseerd
in hoeverre zij voldoen aan het Programma van Eisen. Hierin is vastgelegd aan welke
eisen op het gebied van materiële beveiliging de klinieken moeten voldoen. Uit de
inventarisatie blijkt dat er drie gebouwelijke ingrepen in gang gezet moeten worden
om alle FPC’s aan de eisen te laten voldoen. Deze drie ingrepen zijn nodig bij twee
FPC’s. Ik ben momenteel in gesprek met de betreffende locaties om de benodigde aanpassingen
te realiseren. Overigens treffen de betrokken FPC’s, vooruitlopend op de ingrepen,
compenserende maatregelen.

Vraag 10

Wat is er de afgelopen jaren gebeurd met de aanbeveling om bepaalde generieke maatregelen
af te schaffen betreffende verlof en te vervangen met meer maatwerk en vertrouwen
aan de professionals?

Antwoord 10

Zie mijn antwoord op vraag 8.

Vraag 11

Wat gebeurt er vanuit de overheid op het gebied van nazorg en compensatie voor medewerkers
met traumatische en levensbedreigende ervaringen met soms ook posttraumatische stressstoornis
(PTSS) als gevolg, ten gevolge van hun werkzaamheden in een tbs-kliniek?

Antwoord 11

Het verlenen van nazorg voor medewerkers die bij de uitoefening van hun reguliere
werkzaamheden een traumatische ervaring hebben hoort bij goed werkgeverschap. Dit
is dan ook opgenomen in het Kwaliteitskader forensische zorg.

Voor zover het de Rijksinstellingen betreft geldt hiervoor het algemeen beleid van
DJI. Dit houdt in dat medewerkers die een schokkende of indringende gebeurtenis meemaken
die zorg krijgen die zij nodig hebben: kwalitatief hoogstaand en op maat.

Per locatie is er een nazorgteam, met medewerkers die direct ondersteuning kunnen
bieden aan collega’s ter plaatse. Bij ernstige incidenten en als blijkt dat het natuurlijk
herstel van de medewerker niet goed gaat komen de specialist opvang en de traumapsycholoog
in beeld.

Voor de particuliere instellingen geldt dat zij zelf verantwoordelijk zijn voor het
verlenen van nazorg aan hun medewerkers. De wijze waarop zij dat doen kan verschillen,
waarbij uiteraard in algemene zin geldt dat zij moeten voldoen aan de regelgeving
inzake goed werkgeverschap bij arbeidsongevallen.

Vraag 12

Wat is uw reactie op het verhaal van Lenny en Alma, die als medewerkers in Veldzicht
schokkende dingen meemaakten, wat tot op de dag van vandaag grote gevolgen voor hen
heeft?7 Hoe kan het dat dit tot slepende rechtszaken heeft geleid, waarom is dit nog steeds
niet naar tevredenheid opgelost door de oud-werkgever?

Antwoord 12

Ik spreek mijn medeleven naar Lenny en Alma uit voor wat hen overkomen is tijdens
hun werk in een tbs-kliniek. Het is verdrietig te zien dat dit tot de dag van vandaag
zo’n invloed op hun leven heeft.

Omdat de rechtszaak waar u aan refereert nog loopt, kan ik hier verder niet op ingaan.

Vraag 13 en 14

Op welke wijze wordt eraan gewerkt om de werkdruk van het personeel werkzaam bij de
tbs-klinieken te verminderen en de veiligheid voor medewerkers te verbeteren?

Welke maatregelen gaat u nemen om de werking van de behandeling in klinieken en de
terugkeer naar de samenleving te verbeteren en daarmee de uitvoering van het tbs-systeem
veiliger te maken?

Antwoord 13 en 14

Ik volg een aantal sporen om de uitvoering van het tbs-systeem veilig en verantwoord
te houden. Ik zet ten eerste in op het bevorderen van door- en uitstroom. Dat doe
ik met het Implementatieprogramma Bestuurlijke Agenda Forensische Zorg, dat in 2021
bij DJI is gestart. Dit programma bestaat uit projecten die bijdragen aan de doelstellingen
van de met de hele sector opgestelde Bestuurlijke Agenda Forensische Zorg.8 Daarnaast werk ik samen met de sector aan het uitbreiden van de tbs-capaciteit en
het verbeteren van passende vervolgvoorzieningen. Tot slot zorg ik met het Kwaliteitskader
voor voldoende ruimte voor professionals om hun werk goed en verantwoord te kunnen
doen. In de voortgangsbrief forensische zorg van deze maand ga ik hier verder op in,
inclusief de knelpunten bij deze opgave.9