Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Van Weyenberg, Boulakjar en Kat over het bericht 'BKR wil hypotheken registreren en gegevens delen met belwinkels en postorderbedrijven'

Antwoord van Minister Kaag (Financiën), mede namens de Ministers voor Armoedebeleid,
Participatie en Pensioenen en voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordering (ontvangen
17 januari 2023).

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «BKR wil hypotheken registreren en gegevens delen met
belwinkels en postorderbedrijven»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Is het voornemen van het BKR met u besproken? Zo ja, wat was uw reactie? Zo nee, wanneer
bent u op de hoogte gesteld van dit idee van het BKR?

Antwoord 2

BKR pleit al langere tijd voor positieve registratie van hypotheken en heeft dit eerder
ook kenbaar gemaakt aan het Ministerie van Financiën. Het voornemen om te consulteren
over verplichte registratie van bepaalde hypotheken, is niet met de ministeries besproken.
Wel heeft BKR in april jl. aan het Ministerie van Financiën een consultatiedocument
gestuurd. Het ministerie heeft zich onthouden van reactie, omdat het ministerie een
wetsvoorstel in voorbereiding heeft. Het wetsvoorstel beoogt meer waarborgen voor
gegevensverwerking bij kredietregistratie en regelt welke overeenkomsten moeten worden
geregistreerd. In het wetsvoorstel wordt kredietregistratie een wettelijke taak, met
overeenkomstige bevoegdheden voor de Minister van Financiën. Ik zie op dit moment
nog geen reden om hypotheken voor de eigen woning altijd te registeren. Dit element
zal nadrukkelijk aan de orde komen in de consultatie van het wetsvoorstel, die ik
voornemens ben begin 2023 te starten.

Vraag 3

Welke gegevens is het BKR precies van plan te gaan registreren?

Antwoord 3

Bij BKR worden op dit moment hypotheken voor de eigen woning pas geregistreerd wanneer
sprake is van een betalingsachterstand van drie maanden of langer. Dit wordt een negatieve
registratie genoemd. Wanneer een kredietovereenkomst bij het aangaan direct wordt
geregistreerd, zoals het geval is bij consumptief krediet (bijvoorbeeld persoonlijke
leningen) dan heet dit een positieve registratie.

BKR heeft geconsulteerd over verplichte positieve registratie van woninghypotheken
voor specifieke doelgroepen. Het gaat om startersleningen en maatwerkleningen die
worden gefinancierd door het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting en energiebespaarhypotheken
die worden gefinancierd door het Nationaal Warmtefonds. BKR heeft te kennen gegeven
dat verschillende organisaties BKR hebben verzocht over te gaan tot registratie, in
het licht van de zorgplicht voor de consument. Verder heeft BKR geconsulteerd over
de mogelijkheid voor kredietverstrekkers om reguliere hypotheken positief te registeren.
Hypotheekverstrekkers zouden dan de keuze hebben om hun eigen, nieuw verstrekte hypotheken
positief te registreren. BKR heeft in de consultatie voorgesteld dezelfde gegevens
over hypotheken op te nemen als bij andere overeenkomsten die thans bij BKR worden
geregistreerd. Zie hiervoor mijn antwoord op vraag 5.

Vraag 4

Op basis van welk mandaat kan het BKR besluiten om deze gegevens te registreren en
te delen? Welke publieke controle of wettelijke grondslag geldt daarvoor?

Antwoord 4

BKR is nu nog een private stichting. Het bestuur van de stichting is verantwoordelijke
voor de besluitvorming. Op grond van de Wet op het financieel toezicht moeten kredietaanbieders
aangesloten zijn bij een stelsel van kredietregistratie en het stelsel raadplegen
wanneer zij krediet van meer dan 250 euro verstrekken. Het stelsel van kredietregistratie
is niet wettelijk geregeld. In de praktijk is er één stelsel van kredietregistratie,
namelijk BKR. Er is dan ook geen specifieke wetgeving over hetgeen in het kredietenregister
van BKR moet worden opgenomen. In het wetsvoorstel dat ik voornemens ben begin 2023
te consulteren, zullen dergelijke bepalingen wel worden opgenomen. Kredietregistratie
wordt hiermee een wettelijke taak, met bijbehorende bevoegdheden voor de Minister
en dus ook publieke controle.

Op de gegevensverwerking bij kredietregistratie is de Algemene Verordening Gegevensbescherming
(AVG) van toepassing. De grondslag voor gegevensverwerking bij kredietregistratie
binnen de privacywetgeving is het bestaan van een gerechtvaardigd belang (artikel
6, eerste lid, onder f, AVG).

Vraag 5

Welke privacygevoelige gegevens worden nu door het BKR-verzameld en welke gegevens
mogen met derden worden gedeeld?

Antwoord 5

Welke persoonsgegevens door BKR worden verwerkt en met wie deze gegevens mogen worden
gedeeld is neergelegd in het Algemeen Reglement van BKR.

In artikel 9 van het Algemeen Reglement van BKR is opgenomen welke persoonsgegevens
BKR verwerkt. Het betreft de geboortenaam, geboortedatum, initialen, geslacht en adresgegevens
(inclusief postcode) van natuurlijke personen, de overeenkomst die met de kredietgever
is aangegaan, de achterstanden, herstelmeldingen en bijzonderheden die zich voordoen
gedurende de looptijd van die overeenkomst(en) en de beëindiging van die overeenkomst.

In de artikelen 5 en 6 van het Algemeen Reglement van BKR is neergelegd aan wie BKR
gegevens verstrekt. Gegevensverstrekking geschiedt met name aan de aangesloten kredietverstrekkers
die ook gegevens bij BKR registreren. Uit artikel 3 van het Algemeen Reglement volgt
dat BKR persoonsgegevens verwerkt voor het verstrekken van informatie aan aangesloten
instellingen zodat deze partijen een zorgvuldige afweging kunnen maken of aan de consument
een krediet kan worden verstrekt, voor het beheer van hun (krediet)portefeuille en
in het kader van de juistheid en volledigheid van de geregistreerde kredietportefeuille
(datakwaliteit). Daarnaast levert BKR voor haar zakelijke klanten een bijdrage aan
het beperken van de financiële risico’s bij kredietverlening en aan het voorkomen
en bestrijden van misbruik en fraude.

Vraag 6

Welke inspraak heeft de Staat bij de stichting BKR en in hoeverre kan het BKR eigenstandig
besluiten om hypotheken toe te voegen aan hun registraties?

Antwoord 6

Op grond van de Wet op het financieel toezicht dienen aanbieders van krediet aangesloten
te zijn bij een stelsel van kredietregistratie. Er zijn op dit moment geen voorschriften
over een stelsel van kredietregistratie. In de praktijk is er één stelsel van kredietregistratie,
namelijk BKR. BKR is op initiatief van een aantal kredietverstrekkers in 1965 opgericht.
BKR is een van de overheid onafhankelijke organisatie en het ministerie heeft geen
inspraak op de besluitvorming van BKR. Ik vind het belangrijk dat het stelsel van
kredietregistratie met meer (publieke) waarborgen wordt omkleed. Op grond van het
wetsvoorstel dat ik in voorbereiding heb wordt kredietregistratie daarom een wettelijke
taak waaraan door de Minister voorschriften kunnen worden verbonden, en kan via wet-
en regelgeving worden vastgelegd welke overeenkomsten worden geregistreerd en op wat
voor wijze.

Vraag 7

Kunnen mensen die weigeren om inzage te geven in hun hypotheekgegevens nog steeds
bijvoorbeeld een telefoon op afbetaling kopen? Zo nee, wat vindt u daarvan?

Antwoord 7

De gegevensverwerking bij kredietregistratie is nu gebaseerd op gerechtvaardigd belang.
Er is daarbij geen toestemming van de consument vereist om de gegevens aan te leveren
aan BKR door een hypotheek- of kredietverstrekker. Het is dan ook niet mogelijk om
te weigeren dat gegevens worden geregistreerd. Wel kunnen mensen bezwaar maken tegen
een registratie of een klacht indienen bij het Klachteninstituut Financiële Dienstverlening.
Daarbij wordt een afweging gemaakt tussen het belang van een zorgvuldige en volledige
kredietregistratie – wat dient ter voorkoming van overkreditering – en het belang
van de kredietnemer om zijn gegevens uit het BKR te laten aanpassen.

Er zijn geen automatische gevolgen verbonden aan registratie bij BKR. Het uitgangspunt
is dat kredietaanbieders bij iedere aanvraag zelf beslissen of zij krediet willen
verstrekken op basis van de situatie van de aanvrager. De kredietaanbieder moet informatie
inwinnen over de financiële positie van een consument om overkreditering tegen te
gaan. De kredietaanbieder moet beoordelen hoe hij met de informatie uit BKR omgaat
en of hij het verantwoord vindt om krediet te verstrekken. Het voornemen van BKR brengt
hier geen verandering in. Ik kan daarom niet generiek beoordelen of het missen van
informatie over een hypotheek ertoe leidt dat kredietaanbieders niet tot kredietverlening
overgaan; dat besluit is aan de kredietaanbieder.

Vraag 8

Welke indicaties zijn er dat hypotheekschulden aanleiding vormen problematische schulden
en/of een indicator zijn voor mogelijke betalingsproblemen en hoe verhoudt dit zich
tot de argumentatie op basis waarvan het BKR gegevens verzamelt?

Antwoord 8

Er zijn geen indicaties dat hypothecaire kredieten de aanleiding vormen voor problematische
schulden of een indicator zijn voor potentiële betalingsproblemen. Bij het aangaan
van een hypotheek worden huishoudens mede door de wettelijke inkomensnormen goed beschermd
tegen overkreditering en potentiële betalingsproblemen. Mede hierdoor is het aandeel
niet-presterende hypotheken met ca. 1 procent in Nederland relatief laag. In Nederland
hebben ruim 3 miljoen huishoudens een koopwoning gefinancierd met een hypothecair
krediet. Eind april 2022 hadden ca. 35 duizend huishoudens een betalingsachterstand
van minimaal drie maanden op de hypotheek.2 Ook blijkt uit cijfers van NVVK, de grootste branchevereniging voor schuldhulp en
financiële dienstverlening, dat aanbieders van hypothecair krediet niet bij de top
vijf schuldeisers behoren van mensen met problematische schulden.3 Ik zie op dit moment nog geen reden om over te gaan tot positieve registratie van
hypotheken in BKR. Zoals ook opgenomen in de beantwoording van vraag 2, zal dit element
nadrukkelijk aan de orde komen in de consultatie van het wetsvoorstel, die ik voornemens
ben begin 2023 te starten.

Vraag 9

Hoeveel mensen zouden er een BKR-registratie krijgen als het BKR ook hypotheekschulden
gaat registreren en is hoe beoordeelt u de doelmatigheid en proportionaliteit hiervan
in het licht van het uitgangspunt dat men zo terughoudend mogelijk omgaat met het
verzamelen en bewaren van persoonsgegevens?

Antwoord 9

Het voornemen van BKR is om kredietverstrekkers de mogelijkheid te geven om nieuwe
hypotheken positief te registreren. Op voorhand kan niet gezegd worden hoeveel mensen
een BKR-registratie zouden krijgen omdat niet duidelijk is hoeveel kredietverstrekkers
daadwerkelijk over zouden gaan tot registratie. In 2021 zijn ca. 500 duizend hypotheken
verstrekt. In totaal hebben ruim 3 miljoen huishouden een hypotheek. Op basis van
het consultatiedocument van BKR kan ik niet opmaken of BKR de doelmatigheid en proportionaliteit
van het voornemen heeft beoordeeld. Zelf zie ik in ieder geval op dit moment nog geen
reden om over te gaan tot positieve registratie van hypotheken.

Vraag 10

In hoeverre bent u van mening dat de hoogte van de hypotheekschuldan sich niet zoveel zegt over de liquiditeit van huishoudens als hier niet ook de inkomens-
en vermogenspositie in wordt meegenomen? In hoeverre is een betalingsachterstand op
de hypotheekrente die reeds wordt geregistreerd door het BKR, niet een veel betere
en meer doelmatige voorspeller van eventuele betalingsproblemen en/of een indicator
van de kredietwaardigheid van huishoudens?

Antwoord 10

Bij het verstrekken van een hypothecair- of consumptief krediet moet een kredietverstrekker
in het belang van de consument informatie inwinnen over diens financiële positie en
beoordeelt hij, ter voorkoming van overkreditering, of het verstrekken van het krediet
verantwoord is. Ik deel uw mening dat de hoogte van de hypotheekschuld op zich niets
zegt over de kredietwaardigheid van een huishouden. Een betalingsachterstand op de
hypotheek kan wel een goede voorspeller zijn van eventuele betalingsproblemen. Het
is belangrijk dat bij kredietverstrekking de corresponderende maandelijkse hypotheeklasten
goed worden meegenomen bij de inkomsten- en lastentoets. Dit gebeurt in de praktijk
al.

Vraag 11

Hoe verhoudt het besluit van het BKR zich tot de voorzichtigheid die wordt betracht
bij het aansluiten van betalingsachterstanden op de hypotheekschuld bij gemeentelijke
vroegsignalering van schulden?

Antwoord 11

Voor de vroegsignalering is het doorgeven van betalingsachterstanden van belang. Het
positief registreren van hypotheekschulden waar geen betalingsachterstanden spelen
staat hier los van.

Sinds de inwerkingtreding van de wijziging van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening
(Wgs) op 1 januari 2021 zijn woningcorporaties, energie- en drinkwaterbedrijven en
zorgverzekeraars verplicht om beginnende betalingsachterstanden door te geven aan
de gemeente. Gemeenten krijgen mensen met schulden tijdig in beeld en kunnen hen schuldhulpverlening
aanbieden. De Wgs biedt experimenteerruimte (artikel 10) zodat onderzocht kan worden
of met behulp van andere signalen over betalingsachterstanden mensen met financiële
problemen in beeld komen die nog eerder niet bekend waren bij vroegsignalering en
schuldhulpverlening. In dit kader is een experiment gestart met het doorgeven van
hypotheekachterstanden met als doel het bereiken van huiseigenaren met financiële
problemen. Voor het vroegsignaal vanuit de hypotheekverstrekkers worden beginnende
betalingsachterstanden gebruikt die hypotheekverstrekkers doorgeven aan de gemeenten.
Pas wanneer is gebleken dat het delen van dit signaal effectief is om een nieuwe groep
mensen met beginnende betalingsachterstanden in beeld te brengen is dit aanleiding
om hiervoor een wettelijke basis te creëren.

Vraag 12

Bestaat er een risico dat registratie van hypotheekschulden bij het BKR vooral de
mogelijkheden van starters om te lenen zal raken?

Antwoord 12

Nee, die zorgen heb ik niet. Starters hebben immers nog geen hypotheek dus zal het
voornemen van BKR om hypotheken positief te registreren hen niet raken.

Zoals ik in andere antwoorden schrijf, zie ik op dit moment geen reden om hypotheken
voor de eigen woning altijd te registeren.

Vraag 13

Wat is de toegevoegde waarde van een eventuele registratie bij het BKR ten opzichte
van de huidige registratie bij het Kadaster?

Antwoord 13

BKR heeft in het consultatiedocument vier argumenten genoemd waarom beschikbaarheid
van de informatie bij het Kadaster niet voldoende is. Volgens BKR moeten kredietverstrekkers
twee registers raadplegen, raadplegen kredietverstrekkers in de huidige praktijk het
Kadaster niet (met uitzondering van hypotheekverstrekkers om te controleren of er
al een hypothecaire inschrijving is op het onderpand), is de informatie bij het Kadaster
gerelateerd aan het object (de woning) en niet het subject (de kredietnemer) en staat
de hypothecaire inschrijving vermeld, maar kan dat dit bedrag hoger liggen dan de
hoofdsom. Zoals hierboven beschreven zal de registratie van hypotheken aan de orde
komen in de consultatie van het wetsvoorstel, die ik voornemens ben begin 2023 te
starten.

Vraag 14

Bent u bereid om met het BKR in gesprek te treden om dit besluit op te schorten totdat
meer inzicht is gegeven in de doelmatigheid en proportionaliteit hiervan?

Antwoord 14

Ja. Ik ben met BKR in gesprek over hun consultatie, mede in het licht van mijn voornemen
om met een wetsvoorstel te komen.

Vraag 15

Kunt u deze vragen uiterlijk vijf werkdagen voor het commissiedebat over de bestrijding
van witwassen en terrorismefinanciering van 21 december 2022 beantwoorden, dus voor
14 december 2022?

Antwoord 15

Mijn streven is om de beantwoording op zo kort mogelijke termijn aan uw Kamer te sturen.