Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van der Plas over het opstarten van een mediation traject met het COA, rijk en gemeente Westerwolde

Antwoord van Staatssecretaris Van der Burg (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 14 december
2022). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 407.

Vraag 1

Bent u bekend met de breed aangenomen motie opstarten mediation traject Centraal Orgaan
opvang asielzoekers (COA) in de gemeenteraad van Westerwolde? Zo ja, wat is uw reactie
hierop?

Antwoord 1

Ja, ik ben bekend met de betreffende motie. Allereerst wil ik mijn waardering uitspreken
voor de jarenlange inzet van de gemeente om ruimte te bieden aan de locatie in Ter
Apel waar het asielproces over de volle breedte wordt doorlopen. Op 28 november 2022
bracht ik een informeel werkbezoek aan de gemeente Westerwolde om de wensen en zorgen
die leven onder het college van burgemeester en wethouders en de fractievoorzitters
van de gemeenteraad te bespreken. In dat kader kwam ook de aangenomen motie over het
opstarten van een mediation traject ter sprake. Het is spijtig dat de gemeenteraad
zich genoodzaakt voelt om deze stap te zetten. Tegelijkertijd is een dergelijk traject
bij uitstek geschikt om de samenwerkingsrelatie te verbeteren en het vertrouwen te
herstellen.

Vraag 2

Onderschrijft u dat in meerdere gevallen het COA afspraken met de gemeente Westerwolde
niet is nagekomen?

Antwoord 2

Als gevolg van de druk op de keten van asiel tot integratie is het helaas niet altijd
mogelijk gebleken om de met de gemeente Westerwolde afgesproken maximale opvangcapaciteit
van 2000 personen in acht te nemen. In de afgelopen periode had het COA onvoldoende
mogelijkheden om asielzoekers door te laten stromen naar locaties elders in het land.
Bovendien was de instroom van asielzoekers hoger dan in voorgaande jaren het geval
was en leverde de uitstroom van vergunninghouders naar huisvesting in gemeenten onvoldoende
plekken op in de opvang. Vooral afgelopen zomer werd dat pijnlijk duidelijk en liep
het in de keten op meerdere fronten vast, met een schrijnende situatie in en om de
locatie Ter Apel tot gevolg.

Op dit moment bedraagt de bezetting in Ter Apel minder dan 2000 personen. Dit komt
vooral doordat doorstroom naar locaties elders mogelijk is, zoals de locatie Marnewaard
in de gemeente Het Hogeland waar mensen kort kunnen verblijven terwijl zij wachten
op de start van het aanmeldproces in Ter Apel. De komende weken moet blijken of deze
ontwikkeling doorzet. Alle inzet is erop gericht om structurele verbetering te realiseren.
De problematiek is echter complex en de afhankelijkheden binnen de keten groot. Tegen
de achtergrond van deze realiteit en met hulp van alle betrokken partijen spant het
COA zich tot het uiterste in om zich te houden aan de afspraken uit het bestuursakkoord.

Vraag 3

Bent u bekend met de wensen van gemeente Westerwolde die zowel de leefbaarheid in
de gemeente Westerwolde als de structurele problematiek bij het COA een oplossing
bieden, en wat is uw reactie hierop?

Antwoord 3

Ja, ik ben bekend met de wensen van de gemeente Westerwolde die betrekking hebben
op de realisatie van nieuwe aanmeldcentra en voldoende opvangplekken alsmede de ontwikkeling
van een «plan B» voor de onverhoopte situatie dat de maximale opvangcapaciteit op
de locatie Ter Apel weer dreigt te worden overschreden. Ik onderschrijf de noodzaak
om Ter Apel structureel te ontlasten en de aanhoudende tekorten in de asielopvang
op te lossen. Met dit doel heeft het kabinet bestuurlijke afspraken met partners in
de migratieketen en medeoverheden gemaakt waarover uw Kamer op 26 augustus 2022 is
geïnformeerd.1 Daarnaast heeft het kabinet ook een aantal politieke afspraken gemaakt. Ik hecht
grote waarde aan de overeengekomen maatregelen en zet, samen met alle betrokken partijen,
onvermoeibaar in op de uitvoering ervan.

Vraag 4

Kunt u per individuele wens van de gemeente Westerwolde de Kamer informeren in hoeverre
u van plan bent hierin mee te gaan? Zo ja, kunt u per wens aangeven op welke wijze?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 4

De inzet van het kabinet staat beschreven in de bestuurlijke en politieke afspraken
waar in het antwoord op vraag 4 naar wordt verwezen. De wensen van de gemeente Westerwolde
zijn veelal in vergelijkbare bewoordingen of met een vergelijkbare strekking in de
afspraken opgenomen. Als zodanig zet ik mij vanzelfsprekend in om de wensen te verwezenlijken.
In periodieke brieven informeer ik uw Kamer over de invulling en voortgang van de
getroffen maatregelen, meest recentelijk op 18 november jl.2

Vraag 5

Hoe gaat u de gemeente Westerwolde tegemoet komen en ondersteunen om tot een gezamelijke
nieuwe bestuursovereenkomst te komen?

Antwoord 5

De geldigheid van de huidige bestuursovereenkomst staat op dit moment niet ter discussie.
Voor zover de ontwikkeling van een nieuwe bestuursovereenkomst aan de orde is, zou
dit moeten volgen uit het nog te doorlopen mediation traject. Het is van groot belang
dat de gemeente Westerwolde en het COA op basis van vertrouwelijkheid en vrijwilligheid
het mediation traject met elkaar doorlopen, te meer vanwege de inzet op het herstel
van vertrouwen. Om die reden onthoud ik mij van uitspraken waarmee ik vooruit zou
lopen op een mogelijke uitkomst en die het verloop van het traject kunnen beïnvloeden.

Vraag 6

Bent u op de hoogte van de berichtgeving van RTV Noord3 waarin Marco Visscher (fractievoorzitter grootste partij van Westerwolde) voorstelt
om naar de rechter te stappen om de overeenkomst met het COA te ontbinden mocht dit
traject niet adequaat bevonden worden? Beseft u dat het sluiten van de COA-locatie
in Ter Apel ten gevolge van een rechtsgang een enorme crisis oplevert voor de asielketen?

Antwoord 6

Ja, ik ben bekend met het standpunt van dhr. Visscher. Op basis van mijn gesprekken
met de gemeente Westerwolde en het COA heb ik vertrouwen dat beide partijen open en
constructief het traject ingaan met het oog op het continueren en – waar mogelijk
– verbeteren van de samenwerkingsrelatie. Ik heb dan ook geen reden om aan te nemen
dat een gedragen oplossing waarin alle belangen worden behartigd niet gevonden kan
worden. Tot slot benadruk ik dat de locatie Ter Apel van onschatbare waarde is voor
het asielproces en daarmee voor alle ketenpartners, waaronder het COA.

Vraag 7

Bent u het eens met de stelling dat een succesvol mediation traject wenselijker is
dan een rechtsgang van de gemeente Westerwolde?

Antwoord 7

Ja, het staat buiten kijf dat een succesvol mediation traject de voorkeur heeft boven
rechterlijke tussenkomst. Het streven van een mediation traject is immers gericht
op het (her)opbouwen van vertrouwen tussen de partijen op vrijwillige basis. Partijen
hebben een eigen verantwoordelijkheid om deel te nemen en invulling te geven aan het
traject. De uitkomst zal om die reden per definitie op de steun en medewerking van
partijen kunnen rekenen.

Vraag 8

Kunt u deze vragen elk afzonderlijk beantwoorden?

Antwoord 8

Ja.

Vraag 9

Kunt u deze vragen voor 26 oktober 2022 beantwoorden?

Antwoord 9

Het is helaas niet gelukt om de vragen binnen de gevraagde termijn te beantwoorden.
Dat betekent evenwel niet dat tot het moment van schrijven geen stappen zijn ondernomen.
Zo heeft de gemeente Westerwolde aan de Nationale ombudsman, dhr. van Zutphen, gevraagd
om een rol te spelen in het traject. Ik heb begrepen dat hij inmiddels met beide partijen
heeft gesproken en voornemens is op basis hiervan een voorstel te doen.