Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Haga over het bericht Minister dwingt gemeenten tot nieuwe dure gascontracten, geld gaat naar Rusland

Antwoord van Minister Jetten (Klimaat en Energie) (ontvangen 21 november 2022). Zie
ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 322.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Minister dwingt gemeenten tot nieuwe dure gascontracten,
geld gaat naar Rusland?»1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Kunt u uitleggen welk nut het heeft om gemeenten te dwingen contracten met Gazprom
Energy te verbreken als Russisch gas alsnog wordt gebruikt, maar tegen een veel hogere
prijs?

Antwoord 2

De verplichting voor gemeenten om hun contracten met Russische entiteiten per 10 oktober
2022 op te zeggen vloeit rechtstreeks voort uit de Europese sanctieverordening.

Vraag 3

Kunt u aangeven of u van tevoren ermee bekend was dat het opzeggen van lopende contracten
met Gazprom Energy een averechts effect kon hebben, waardoor er nu extra geld naar
Rusland vloeit? Zo ja, welke afweging zijn er toen gemaakt?

Antwoord 3

Dat het opzeggen van de lopende contracten een prijsverhogend effect zou kunnen hebben
voor aanbestedende diensten was bekend bij de totstandkoming van deze sanctiebepaling.
Dit is een effect dat zich overigens niet alleen voor gascontracten zou kunnen voordoen,
maar ook voor andere producten en diensten die van Russische partijen werden afgenomen.
Dit hing deels samen met de grote vraag naar producten na de COVID-19-pandemie en
de verstoringen die in de leveranciersketens nog aanwezig waren. Dat door de opzegging
van lopende contracten Russische leveranciers de vrijgevallen capaciteit of leveringsmogelijkheden
opnieuw – tegen een hogere prijs – op de Europese of mondiale markt zouden kunnen
verhandelen, was ook voorzien. Dat is een eenmalig en tijdelijk neveneffect van onder
andere deze specifieke sanctiebepaling. Bij de totstandkoming van het vijfde sanctiepakket
waren de enorme prijsstijgingen die we deze zomer op de Europese gasmarkt gezien hebben
niet voorzien.

Zoals bekend zijn inmiddels op EU-niveau intensieve gesprekken gaande om tot voorstellen
te komen die de effecten van de excessieve prijsontwikkeling kunnen mitigeren en de
economische voordelen voor Rusland als energieleverancier kunnen beperken. De concrete
voorstellen die de Commissie naderhand heeft gepresenteerd, zal Nederland met open
vizier beoordelen.

Vraag 4

Begrijpt u dat u met het nemen van deze beslissing gemeenten met tientallen miljoenen
euros aan extra kosten opzadelt, waardoor er geen geld is voor andere belangrijke
zaken?

Antwoord 4

Ja. De gevolgen van de oorlog en de Europese sancties die daardoor nodig zijn, zijn
breed voelbaar in de samenleving – onder meer door de hoge gasprijzen. Dit raakt iedereen,
dus ook de aanbestedende diensten en speciale sectorbedrijven. Dit ontslaat ons echter
niet van de verplichting om Oekraïne te helpen en om de sanctieverordeningen na te
komen.

Overigens is er ook een aantal contracten die rond deze tijd af zouden lopen. Daarmee
ontstaat sowieso al een noodzaak op opnieuw aan te besteden, ondanks deze sanctie.

Het is voorts voor alle aanbestedende diensten, net als voor bijvoorbeeld burgers
en bedrijven, vooral belangrijk dat ze zo snel mogelijk stappen zetten om gas te besparen,
waardoor uiteindelijk meer geld over blijft voor reguliere taken. Het kabinet is en
blijft met alle partijen die dat willen in gesprek over ondersteuning hierbij.

Vraag 5

Klopt het dat u gemeenten niet zal compenseren voor de extra kosten, ondanks dat ze
door u worden gedwongen om deze kosten te maken? Waarom niet?

Antwoord 5

Zoals aangegeven in mijn Kamerbrief van 20 oktober jl. (Kamerstuk 36 045, nr. 115) ben ik voornemens een tegemoetkoming te geven aan alle gemeenten die een contract
hadden, voor de meerkosten die zij hebben gemaakt tussen 10 oktober en 31 december
2022.

Met de partijen die een contract hebben opgezegd dat na 1 januari 2023 door zou lopen
ga ik graag verder in gesprek om te onderzoeken welke meerkosten zij precies hebben
gemaakt en of ook voor deze groep een tegemoetkoming in de rede ligt, gelet op de
verruiming van de ontheffingsmogelijkheid tot en met 31 maart 2023. Hierbij weeg ik
mee dat deze groep na 1 januari 2023 ook deels gebruik kan maken van de andere maatregelen
die zijn aangekondigd om het effect van de hoge energieprijzen te dempen.

Vraag 6

Waarom bent u ervan overtuigd dat SEFE (de nieuwe naam van Gazpromdochters) nog steeds
Russisch is, terwijl de Duitse regering aangeeft dat de Europese tak van Gazprom nu
in feite in Duitse handen is na interventie van de Duitse regering?

Antwoord 6

Voor SEFE GmbH (voormalig Gazprom Germania GmbH), de moedermaatschappij van SEFE Energy
Ltd. (voormalig Gazprom Marketing/Gazprom Energy), gold tot 11 november jl. dat weliswaar
sprake was van een grote mate van invloed van de Duitse Staat via een aangestelde
bewindvoerder, maar de eigendomsrechten evenwel nog steeds bij de Russische aandeelhouder
van SEFE Germania GmbH berustten. Dit is zowel bevestigd in de contacten met de Duitse
autoriteiten, de documenten van de Duitse overheid, als het Duitse handelsregister.
De Russische eigenaren waren weliswaar (tijdelijk) in hun zeggenschap beknot, maar
hun eigendomsrechten waren ze niet kwijtgeraakt. Op 11 november jl. heeft de Duitse
overheid SEFE GmbH genationaliseerd2, daarmee is het eigendom nu ook in Duitse handen.

Vraag 7

Heeft u andere informatie tot uw beschikking dan bijvoorbeeld Frankrijk, Italië en
het Verenigd Koninkrijk, die alleen wel meedoen met SEFE? Zo niet, waarom maakt u
dan een andere afweging?

Antwoord 7

In beginsel hebben genoemde landen allemaal dezelfde informatie, en ook dezelfde rechten
en plichten die voortvloeien uit de opgelegde sanctieregels. De uitzondering hierop
is het Verenigd Koninkrijk en Zwitserland, die niet onder de Europese sanctieregels
vallen. Wel kan het zijn dat andere lidstaten, binnen de kaders van de sanctieregels,
andere afwegingen maken over bijvoorbeeld het verlenen van ontheffingen. Hoewel het
kabinet ervoor pleit om zo eenduidig mogelijk de sancties te implementeren, kunnen
er andere afwegingen spelen voor andere landen. Om die reden heb ik, zoals toegelicht
in de Kamerbrief van 6 september jl. (Kamerstuk, 36 045, nr. 108) de Europese Commissie gevraagd om nadere duiding van het toepassing van de sanctiemaatregel
op SEFE.

Vraag 8

Heeft u bewijzen dat er nog steeds inkomsten van SEFE naar Rusland vloeien? Zo niet,
waarom vraagt u gemeente dan om hun contracten op te zeggen, ondanks de roep van Duitsland
om dit juist niet te doen?

Antwoord 8

Het Ministerie van EZK heeft contact gezocht met de Duitse autoriteiten en met SEFE
Energy Ltd. om duidelijkheid te krijgen over de eigendom van SEFE. Mede op basis van
die gesprekken is geconcludeerd dat SEFE Energy Ltd., ondanks de aanstelling van een
Duitse bewindvoerder bij de moedermaatschappij SEFE GmbH, nog in Russisch eigendom
was. Hierdoor konden inkomsten hetzij via uitkeringen, hetzij via waardevermeerdering
ten goede komen aan Russische eigenaren en uiteindelijk de Russische Staat. De andere
partijen hebben bij die gesprekken geen uitsluitsel kunnen geven dat er geen voordelen
of opbrengsten (al dan niet op korte, middellange of lange termijn) naar de Russische
eigenaren en de Russische Staat gaan. Met de nationalisatie van SEFE GmbH is het uitgesloten
dat inkomsten van SEFE naar Rusland vloeien en is er ook geen noodzaak meer om lopende
contracten vroegtijdig te beëindigen.

Vraag 9

Bent u ermee bekend dat experts vinden dat u juist de sancties schendt door gemeenten
te dwingen om nieuwe contracten af te sluiten, waarmee er juist meer geld naar Rusland
gaat? Bent u het met deze experts eens?

Antwoord 9

Ik begrijp dat er vragen zijn over de effectiviteit van de sancties. De verplichting
voor aanbestedende diensten om contracten met Russische partijen te beëindigen vloeit
rechtstreeks voort uit de Europese sanctieverordening. Voor nieuwe energiecontracten
die worden gesloten is een maximum gesteld aan het gedeelte Russische toeleveranciers
(10%). Dit leidt ertoe dat daardoor terugstroom van Russisch gas via de nieuwe contracten
wordt beperkt.

Voor de effectiviteit van en het draagvlak voor de sancties tegen Rusland is het van
belang dat lidstaten de sancties zoveel mogelijk eenduidig toepassen. Daarom heb ik
de Europese Commissie gevraagd zo snel mogelijk te komen tot nadere duiding over het
de toepassing van de sancties.

Vraag 10

Bent u bereid om toe te geven dat u hier een grote fout maakt die gemeenten onnodig
in financiële problemen brengt? Zo niet, waarom niet?

Antwoord 10

De sanctieverordening vereist dat bestaande contracten met partijen die voor meer
dan 50% in eigendom zijn van Russische entiteiten beëindigd moeten worden. Dit was
tot de nationalisatie van SEFE GmbH op 11 november jl. het geval bij SEFE Energy Ltd.
Juridisch gezien vielen de contracten met SEFE Energy Ltd. onder de sanctie en moesten
daarom worden beëindigd. Ik heb hieraan uitvoering gegeven om de economische banden
met Rusland te verbreken en de afhankelijkheid van Russisch gas af te bouwen. Tegelijkertijd
heb ik aanbestedende diensten de gelegenheid geboden een ontheffing te verkrijgen
als zij geen alternatief konden vinden.

In de afgelopen maanden heb ik gezien dat een deel van de aanbestedende diensten moeite
heeft met het vinden van een nieuw contract of vanwege de sterke stijging van de gasprijzen
een contract moest afsluiten met veel hogere tarieven. Dit bracht veel hogere kosten
met zich mee die een aantal partijen in grote problemen zou brengen. Bovendien waren
er vragen over de eenduidige toepassing van de sanctie door lidstaten. Deze signalen
wilde ik niet negeren. Daarom heb ik besloten om ontheffingen te verlenen tot 31 maart
2023 aan een ieder die daarom verzoekt. Nu de nationalisatie van SEFE GmbH een feit
is, kunnen bestaande contracten met SEFE aangehouden worden.

Vraag 11

Bent u bereid om uw beslissing te herzien? Zo niet, waarom niet?

Antwoord 11

Met de nationalisatie van SEFE GmbH door de Duitse autoriteiten is er geen verplichting
meer om bestaande contracten op te zeggen.