Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Kwint over het bericht dat uitgeverijen boeken pas leveren in november en dat tienduizenden mbo’ers nog zonder boeken zitten

Antwoord van Minister Dijkgraaf (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) en van Minister
Wiersma (Primair en Voortgezet Onderwijs) (ontvangen 2 november 2022).

Vraag 1

Wat is uw reactie op de berichten dat verschillende educatieve uitgevers boeken pas
in november leveren en de online methode niet werkt alsmede dat tienduizenden mbo’ers
nog zonder boeken zitten, terwijl de scholen al zijn begonnen?1,2

Antwoord 1

Het is uitermate vervelend dat een deel van de scholieren en studenten langer heeft
moeten wachten op hun lesmateriaal.

Voor het mbo geldt dat de leverproblemen ervoor hebben gezorgd dat een deel van de
studenten op een later moment (een deel van) hun bestellingen van boeken hebben ontvangen.
De MBO Raad heeft laten weten dat instellingen en docenten hun best hebben gedaan
om ervoor te zorgen dat de studenten die nog niet over al het materiaal beschikten,
zo optimaal mogelijk hun studiejaar konden starten. Dit hebben zij gedaan door lessen
aan te passen en door hun studenten te voorzien van alternatieve leermiddelen, het
aandragen van alternatieve openbare bronnen en door het kopiëren van boeken. Daarnaast
geldt dat de digitale licenties voor digitale leermiddelen vaak worden aangeboden
in combinatie met fysieke producten. Normaal gesproken worden de digitale licenties
vrijgegeven op het moment dat de fysieke producten verstuurd worden. Omdat de levering
van fysieke producenten vertraging heeft opgelopen, werden de digitale licenties in
eerste instantie ook later geleverd. Inmiddels is het leveren van de digitale licenties
losgekoppeld van de levering van de fysieke producten. Hierdoor zouden de meeste getroffen
studenten inmiddels over hun digitale licenties moeten beschikken, of die op zeer
korte termijn moeten ontvangen. Met deze inzet zijn de negatieve gevolgen voor de
leerontwikkeling zoveel mogelijk beperkt. Dit betekent echter niet dat studenten helemaal
geen last ondervinden van de leveringsproblemen. Van instellingen verwachten wij daarom
dat zij waar mogelijk samen met studenten tot passende oplossingen komen, om eventuele
leerachterstanden te voorkomen en te beperken.

Vraag 2

Hoe komt het dat educatieve uitgeverijen niet op tijd kunnen leveren?

Antwoord 2

In het voortgezet onderwijs is er sprake van een te late levering van foliomateriaal
(lesboeken) bij een van de grote uitgeverijen (Noordhoff) door een logistiek probleem.
Door een staking in de containerhaven van Hamburg deze zomer is een aantal containers
met een vertraging in Rotterdam gelost. Als alternatief en noodoplossing is vervolgens
door deze uitgeverij in samenspraak met de leermiddelendistributeurs het digitale
materiaal in de vorm van pdf’s beschikbaar gesteld. Scholen en docenten hebben de
afgelopen weken de schouders eronder gezet om de noodoplossingen werkend te krijgen
voor hun leerlingen. Wat daarnaast voor vertraging zorgt is dat een deel van de scholen
pas vlak voor de zomer hun bestellingen hebben geplaatst. Dit maakt het voor distributeurs
en uitgevers lastig om tijdig de juiste voorraden te bestellen.

In het mbo bestaat eveneens een leveringsprobleem. Hier is het probleem veroorzaakt
doordat een van de grootste distributeurs (Studers) een belangrijk deel van haar logistieke
dienstverlening heeft uitbesteed aan een gespecialiseerd bedrijf. Deze uitbesteding
is niet vlekkeloos verlopen waardoor een deel van de mbo-studenten later (een deel
van) hun leermiddelen hebben ontvangen. Instellingen en docenten hebben hun best gedaan
om ervoor te zorgen dat de studenten die nog niet over al het materiaal beschikten,
zo optimaal mogelijk hun studiejaar konden starten. Dit hebben zij gedaan door lessen
aan te passen en door hun studenten te voorzien van alternatieve leermiddelen, het
aandragen van alternatieve openbare bronnen en door het kopiëren van boeken. Ook is
ervoor gezorgd dat de meeste studenten die nog geen boek hebben ontvangen, wel beschikken
over een digitale licentie. Op korte termijn zouden alle studenten hierover moeten
beschikken.

Vraag 3

Hoe gaat u ervoor zorgdragen dat studenten en leerlingen hun studiemateriaal alsnog
krijgen?

Antwoord 3

Scholen en marktpartijen hebben samen tijdelijke oplossingen gevonden, vooruitlopend
op de definitieve levering van het lesmateriaal. Wij roepen alle partijen op om het
belang van leerlingen en studenten voorop te zetten en een zo spoedig mogelijke levering
van het resterende lesmateriaal te realiseren.

In de beantwoording van de vragen 4 tot en met 10 gaat de Minister voor Primair en
Voortgezet Onderwijs nader in op de situatie in het voortgezet onderwijs.

Vraag 4

Vindt u dat educatieve uitgeverijen verplicht moeten worden boeken te leveren die
ze aanbieden? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord 4

Scholen gaan met leveranciers van schoolboeken contracten aan over het leveren van
schoolboeken. Hierin wordt afgesproken dat schoolboeken, voordat het nieuwe schooljaar
begint, geleverd worden. Indien er van deze afspraken wordt afgeweken zullen deze
partijen samen tot een oplossing moeten komen.

Vraag 5, 6 en 7

Hoeveel scholen kampen met te late levering van schoolmateriaal door educatieve uitgevers?

Hoeveel leerlingen zijn de dupe van te late levering van schoolmateriaal?

Om welke uitgeverijen gaat het?

Antwoord 5, 6 en 7

Een van de grote uitgeverijen in het voortgezet onderwijs (Noordhoff) kampte met leverproblemen
op een aantal specifieke vakken zoals wiskunde, enkele talen en een aantal exacte
vakken (natuur en scheikunde). Het gaat om ruim honderdduizend titels op een totaal
van 5 miljoen. Aangezien een zeer groot deel van de scholen de wiskunde methode van
Noordhoff gebruikt, is duidelijk dat een heel groot aantal scholen -voor dit specifieke
vak- te maken had met het leveringsprobleem. In de praktijk betekende dit dat een
deel van de klas wel de beschikking had over het foliomateriaal en een deel niet.
Dit maakt het voor de docent lastig om de les in het klaslokaal goed uit te voeren.
Wij vinden het daarom belangrijk dat marktpartijen en het onderwijs afspraken maken
om dergelijke problemen in de toekomst te voorkomen.

Vraag 8

Kunt u garanderen dat leerlingen geen leerachterstand ontwikkelen door de te late
levering van Noordhoff en andere educatieve uitgevers? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord 8

Wij vinden het belangrijk dat leerlingen de lessen vanaf het begin van het schooljaar
goed kunnen volgen, zodat er geen leerachterstanden ontstaan. Door de ontstane problemen
konden sommige scholen dat tijdelijk niet voor alle vakken van elke leerling garanderen.
Wij zien dat scholen de schouders eronder hebben gezet om noodoplossingen voor de
ontstane problemen te vinden. Hier ligt ook een belangrijke taak en verantwoordelijkheid
voor uitgevers en distributeurs om scholen hier optimaal in te ondersteunen. Uitgevers
hebben ervoor gezorgd dat digitaal lesmateriaal en printmateriaal zonder aanvullende
kosten beschikbaar is voor scholen die last hebben van de problematiek. Deze tijdelijke
oplossingen zijn niet ideaal, maar zorgen er wel voor dat leerlingen hun lessen kunnen
volgen, zodat scholen eventuele leerachterstanden kunnen voorkomen en beperken.

Vraag 9

Vindt u dat wanneer educatieve uitgeverijen boeken niet leveren ze gratis codes voor
online gebruik moeten leveren of boeken zonder toegangscode online moeten zetten?

Antwoord 9

Zoals aangegeven in het antwoord op vraag 8 hebben educatieve uitgeverijen hierin
voorzien.

Vraag 10

Vindt u dat, vanwege het beperkte aantal aanbieders, de uitwerking van de Wet Gratis
Schoolboeken op de prijsvorming en de onmogelijkheid om als eindgebruiker zelf te
kiezen er van een functionerende markt niet of nauwelijks sprake is?

Antwoord 10

Wij vinden een goede marktwerking op de leermiddelenmarkt van groot belang. Dit najaar
ontvangt Uw Kamer de beleidsreactie op de evaluatie van de Wet Gratis Schoolboeken.
In de beleidsreactie gaan wij nader in op recente ontwikkelingen en knelpunten op
de leermiddelenmarkt.

Toelichting:

Deze vragen dienen ter aanvulling op eerdere vragen terzake van het lid El Yassini
(VVD), ingezonden 16 september 2022 (vraagnummer 2022Z17165).