Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Helder en Wilders over het bericht ‘Opsporing komt in gevaar door disfunctioneren tapkamer politie’

Antwoord van Minister Yeşilgöz-Zegerius (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 18 oktober
2022).

Vraag 1

Kent u het bericht «Opsporing komt in gevaar door disfunctioneren tapkamer politie»?1

Antwoord 1

Ja, ik heb kennisgenomen van dit bericht. Op 4 oktober jl. heb ik ook een brief aan
uw Kamer gestuurd met daarin mijn reactie op dit artikel (Kamerstuk 29 628, nr. 1124).

Over hetzelfde bericht zijn ook schriftelijke vragen gesteld door het lid Bisschop
(SGP), Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 368 en het lid Sylvana Simons (BIJ1), Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022–2023,
nr. 370. De vragen komen gedeeltelijk overeen; ik zal daarom de beantwoording van beide sets
vragen gelijktijdig aan u doen toekomen.

Vraag 2

Klopt het dat het dat het nieuwe systeem, dat miljoenen heeft gekost en blijkbaar
nog kost, al drie jaar niet naar behoren werkt?

Antwoord 2

Het klopt dat het nieuwe tapsysteem voor de politie dat in 2019 is aangeschaft op
dit moment nog wordt geïmplementeerd. Het beeld dat het tapsysteem al drie jaar had
moeten werken klopt echter niet. In de afgelopen periode is gewerkt aan de voorbereiding
van de implementatie van het nieuwe systeem. Deze implementatie, en vervolgens de
uitrol, kost tijd, omdat het complexe en gevoelige technologie betreft en de opsporing
ondertussen door moet blijven gaan. De implementatie van een nieuw tapsysteem is een
grote operatie waarbij het gaat om maatwerk. Systemen van een dergelijke omvang en
complexiteit kennen dit soort doorlooptijden. Niet alleen worden alle technische omgevingen
ingericht conform state of the art informatiebeveiliging, ook de koppelingen met de
providers moeten worden ingericht, het moet voldoen aan de Nederlandse wet- en regelgeving,
die bijvoorbeeld een geheimhoudersfilter nodig maakt.

Op 1 juli 2019 is uw Kamer per brief over deze voorbereiding geïnformeerd en op 29 mei
2020 over het verwachte tijdpad daarvan.

Vraag 3

Klopt het ook dat de politie daardoor genoodzaakt is gebruik te blijven maken van
een zwaar verouderd systeem dat met grote regelmaat uitvalt? Zo ja, waarom is de Kamer
hiervan nooit, al dan niet vertrouwelijk, op de hoogte gesteld?

Antwoord 3

Op dit moment maakt de politie gebruik van een tapsysteem dat sinds 2011 draait en
inmiddels end-of-life is. Er zijn geregeld storingen van wisselende impact. Dit is
een belangrijke reden voor vervanging van dit systeem. Hierover is uw Kamer meermalen
geïnformeerd, al vanaf de aanbesteding. Wel functioneert het huidige systeem tot op
heden voldoende. De politie monitort al haar systemen continu op storingen en op veiligheid.
In het geval van een storing wordt direct gehandeld en betrokken medewerkers direct
geïnformeerd zodat andere middelen kunnen worden ingezet.

Vraag 4

Is het juist dat hierdoor het afluisteren en monitoren van verdachten en criminelen,
ook tijdens invallen of grootschalige politieacties, in gevaar komt of is gekomen?

Antwoord 4

De politie laat mij weten dat er geen gevallen bekend zijn waarbij opsporingsonderzoeken
schade hebben opgelopen vanwege storingen in het systeem. Het is daarnaast goed om
te realiseren dat de inzet van het tapsysteem een belangrijk middel in de opsporing
is, maar slechts één van de hulpmiddelen in een onderzoek of bij politieacties. Bij
storing of uitval gebruikt de politie andere middelen of is ze in staat deze in te
zetten waardoor de opsporing of de beveiliging gewaarborgd blijft.

Vraag 5

Is het juist dat dit groot gevaar oplevert voor (lopende) opsporingsonderzoeken? Zo
ja, kunt u aangeven of dit gevaar kan worden afgewend en zo ja, hoe?

Antwoord 5

Zoals gezegd heeft de politie mij laten weten dat er geen gevallen bekend zijn waarbij
opsporingsonderzoeken schade hebben opgelopen vanwege storingen in het systeem.

Vraag 6

Klopt het dat het hele landelijke tapsysteem van de politie met regelmaat uren onbruikbaar
is, hetgeen niet alleen grote risico’s oplevert voor agenten tijdens bijvoorbeeld
een politie-inval, maar ook problemen oplevert bij het vinden van een ontsnapte gevangene
of een weggelopen demente burger of een verward persoon, ofwel dat er dus levensgevaarlijke
situaties ontstaan die voorkomen hadden kunnen en moeten worden?

Antwoord 6

Het systeem, dat verouderd is, heeft geregeld storingen met wisselende impact. In
mijn brief van 4 oktober jl. is aangegeven dat zich de afgelopen 3 maanden 3 prio1-storingen
hebben voorgedaan waarbij het tapsysteem tijdelijk niet beschikbaar was. Dataverlies
door prio1-storingen is naar verhouding gering. Behalve dat het verlies gering is,
is het verlies ook bekend. En in een onderzoek is nooit alle mogelijke data beschikbaar:
zo worden bijvoorbeeld niet alle telefoons getapt en wordt niet alles geobserveerd.
Rechercheurs werken met de gegevens die er zijn. Wanneer dataverlies voorkomt wordt
dit ook vastgelegd in een proces-verbaal en bekend gemaakt aan het opsporingsteam.
Voor locatiebepaling kunnen alternatieven worden ingezet. Er zijn bij de politie geen
gevallen bekend waarbij de veiligheid van politiecollega’s of te beschermen personen
of anderen in het geding is gekomen.

Vraag 7

Klopt het dat het kentekenvolgsysteem nog steeds niet goed werkte toen onlangs een
auto vol wapens van Nederland naar België gevolgd moest worden in verband met een
bedreigde Belgische Minister?

Antwoord 7

Nee dat klopt niet. Het incident waaraan gerefereerd wordt doelt op een Belgisch onderzoek,
waaraan Nederland op enig moment rechtshulp heeft verleend. Gedurende dit onderzoek
werkte de ANPR naar behoren.

Vraag 8

Is het juist dat in de week van 19 september jongstleden het systeem van bewakingscamera’s
niet werkte waardoor de verwerking van data van camera’s voor kentekenregistratie
boven de snelweg en van camera’s die bijvoorbeeld bij beveiligde personen in de woonwijk
hangen, meerdere dagen niet functioneel was, hetgeen ten koste ging van de beveiliging
van tal van prominenten dan wel te beveiligen personen?

Antwoord 8

Nee dat klopt niet. De bewakingscamera’s bij beveiligde personen in woonwijken werkten.
De ANPR-camera’s zelf werkten ook, maar er was een storing in het systeem waarin ANPR-informatie
wordt verrijkt (i-trechter). Hierdoor ontbreekt extra informatie die mogelijk bruikbaar
is voor de operatie. De operatie is hiervan in kennis gesteld zodat daar eventueel
passende maatregelen genomen kunnen worden. Er zijn bij de politie geen gevallen bekend
waarbij daardoor de veiligheid van te beschermen personen of anderen in het geding
is gekomen.

Vraag 9

Beseft u dat een dergelijk camerasysteem er bijvoorbeeld voor heeft gezorgd dat de
vermoedelijke moordenaars van Peter R. de Vries binnen een uur na de aanslag zijn
opgepakt? Zo ja, erkent u dat een dergelijk systeem nooit mag uitvallen dan wel voorzien
moet zijn van een de mogelijkheid voor een back-up of iets dergelijks?

Antwoord 9

Ik realiseer me dat deze systemen van belang zijn bij de aanpak van criminaliteit.
Camerasystemen zijn inderdaad belangrijke middelen in de opsporing, maar zoals ook
hiervoor aangegeven, slechts één van de hulpmiddelen in een onderzoek. Verder zijn
essentiële onderdelen vaak dubbel uitgevoerd. Dit is ook het geval bij ANPR, als daarvan
één onderdeel uitvalt blijft ANPR gewoon functioneren.

In een politieonderzoek is bovendien nooit alle mogelijke data gelijktijdig beschikbaar.
Rechercheurs werken met de gegevens die er op dat moment zijn.

Vraag 10

Klopt het dat de situatie zó ernstig is dat inmiddels meerdere politieagenten formele
klachten hebben ingediend tegen de leiding? Zo ja, wordt serieus met die klachten
omgegaan en komen de betreffende politieagenten niet in gevaar doordat de leiding(gevende)
op basis hiervan maatregelen tegen hen zal (laten) nemen, zoals wel vaker het geval
is?

Antwoord 10

De korpsleiding laat mij weten dat er veel speelt binnen de afdeling interceptie.
In relatie tot de totale verbeteringen binnen de Landelijk Eenheid wordt ook bij deze
afdeling ingezet op goed leiderschap en medewerkerschap. De interne verhoudingen zijn
onderkend, bespreekbaar gemaakt en er wordt gewerkt aan een afdelingsbrede veranderaanpak,
vooruitlopend en in lijn met de veranderingen zoals voorgesteld door de commissie
Schneiders.

Dit past in de transitie van de Landelijke Eenheid om meer focus te richten op de
uitvoering van specialistische taken. De leiding van de Landelijke Eenheid neemt de
zorgen van medewerkers serieus en bespreekt deze in alle openheid met teams waar dit
aan de orde is. Dit geldt ook voor de afdeling interceptie en sensing.

Medewerkers kunnen met hun knelpunten terecht bij hun leidinggevende of bij vertrouwenspersonen.
Daarnaast kunnen de medewerkers van de Landelijke Eenheid hun zorgen en ideeën ook
inbrengen bij de commissie Schneiders.

Vraag 11

Bent u zich ervan bewust dat u in het commissiedebat op 17 februari 2022 de Kamer
verkeerd heeft ingelicht door op de opmerking dat Nederland goed in staat is een eigen
systeem te bouwen te antwoorden: «Het bouwen van een tapsysteem is complex en vraagt
een dusdanig grote investering qua benodigde capaciteit en specialistische kennis
en kunde, dat een leverancier of commerciële partij nodig is om zo’n systeem te realiseren.
Het is geen optie, los van de vraag of de vraagstellers dit zo bedoelden, dat de overheid
het zelf gaat bouwen»?

Antwoord 11

Ik licht deze uitspraak graag nader toe. Voorafgaand aan de aanbesteding is overwogen
of de politie zelf een tapsysteem kon bouwen, waardoor zij ook zelf de volledige regie
zou hebben op de toegang tot het systeem. Dit idee is echter verworpen omdat het zelf
bouwen van een tapsysteem zeer complex is, er goede alternatieven in de markt beschikbaar
zijn, regie en toegangsvereisten meegenomen worden bij de aanbesteding en de benodigde
specifieke IV-expertise en -capaciteit van de politie begrensd is.

Vraag 12

Bent u zich er tevens van bewust dat u de Kamer ook verkeerd heeft geïnformeerd door
te zeggen: «Nederlandse bedrijven kunnen uiteraard gewoon meedoen bij de aanbesteding
van dergelijke systemen», nu blijkt dat een Nederlands bedrijf bewust buiten de aanbesteding
is gehouden?

Antwoord 12

Dit is niet het geval, er is geen Nederlands bedrijf bewust buiten de aanbesteding
gehouden. De Europese aanbestedingsprocedure stond open voor aanbieders gevestigd
binnen de lidstaten van de EU en voor aanbieders vallende onder de Government Procurement
Agreement (GPA). De nieuwe leverancier is in de combinatie van kwaliteit en prijs
als beste partij naar voren gekomen na een zorgvuldige aanbesteding. De aanbesteding
is naar behoren verlopen, als een Nederlands bedrijf het beste uit de aanbesteding
was gekomen was dat bedrijf het geworden.

Vraag 13

Erkent u dat de reactie, luidend dat «Het huidige systeem operationeel zal blijven
tot het nieuwe systeem volledig is ingevoerd» op zijn minst voorbarig en discutabel
is nu vaststaat dat dit systeem zó verouderd is dat er geen onderdelen meer voor te
verkrijgen zijn en het al enige tijd op zijn laatste benen loopt?

Antwoord 13

De politie heeft mij laten weten dat het huidige tapsysteem inderdaad end-of-life
is, maar nog steeds voldoende functioneert. Met de huidige leverancier is een contract
afgesloten voor 2023. Dit is inclusief de levering van onderdelen van systemen. Ik
erken echter, zoals ik u ook meldde in mijn brief van 4 oktober jl., dat de hard-
en software verouderd zijn.

Vraag 14

Hoe gaat u zorgen voor de veiligheid van alle Nederlandse burgers en iedereen die
zich binnen onze landsgrenzen bevindt? Wordt gekeken naar een ander, nieuw, vervangend
of aanvullend systeem of is dat niet mogelijk?

Antwoord 14

De politie werkt hard aan de gedegen en zorgvuldige implementatie van het nieuwe tapsysteem
dat voldoet aan alle hoge (veiligheids)eisen die daaraan gesteld worden.

Het opzeggen van het contract zou ook tot zeer grote vertraging leiden bij de oplevering
van het nieuwe tapsysteem en het huidige tapsysteem is hoewel het nog voldoende functioneert
inmiddels end-of-life. Ook betekent opzegging van het contract dat het hele verwervingsproces
opnieuw gestart moet worden. Het zou de opsporing in Nederland voor grote problemen
plaatsen en op achterstand zetten.

De implementatie van het nieuwe systeem zal gefaseerd plaatsvinden vanaf eind dit
jaar. Dan verwacht de politie de productieomgeving klaar te hebben en live te kunnen
gaan. Het systeem is dan gereed voor de eerste taps. Daarna volgt een zorgvuldige
stapsgewijze implementatie die naar verwachting nog heel 2023 zal vergen.

Vraag 15

Bent u bereid deze vragen op de kortst mogelijke termijn te beantwoorden nu het een
zaak van nationale veiligheid betreft?

Antwoord 15

Ja.