Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Podt over de nieuwsberichten 'Veiligheid en gezondheid van kinderen zonder ouders in de asielopvang onder de maat' en 'Minderjarige alleenstaande asielzoekers geëvacueerd uit Ter Apel, omdat ze er niet veilig zijn'

Antwoord van Staatssecretaris Van der Burg (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 18 oktober
2022). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 242.

Vraag 1

Wat is uw reactie op de conclusies van de Inspectie Justitie en Veiligheid ten aanzien
van de veiligheid en gezondheid van kinderen zonder ouders in Ter Apel?1
,
2

Antwoord 1

De situatie in Ter Apel heeft zoals uw Kamer weet mijn uiterste aandacht en de situatie
van alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv) gaat mij daarbij bijzonder aan
het hart. Voor amv geldt dat zij zoveel mogelijk in de gebruikelijke amv-opvang worden
opgevangen. Binnen deze opvanglocaties is de overbezetting echter enorm en dit geldt
bij uitstek voor Ter Apel waar de afgelopen maanden sprake is van een structurele
bezetting van 200–250 amv, soms met een uitschieter naar boven de 300, terwijl er
normaal gesproken plek is voor 55 amv. Daarnaast is de verblijfsduur normaal gesproken
4–5 dagen, maar deze loopt voor amv momenteel op tot zelfs 4 weken.

Als gevolg van deze enorme en structurele overbezetting hebben we de begeleiding van
deze groep al langere tijd niet kunnen uitvoeren op de wijze die we wensen en die
noodzakelijk is. Dit valt mij zeer zwaar omdat dit juist een bijzonder kwetsbare groep
is die de juiste begeleiding en zorg nodig heeft vanaf het moment van aankomst. Er
wordt de afgelopen maanden dan ook volop ingezet om de zorgen die de inspecties hebben
aangekaart waar mogelijk aan te pakken. Dit gebeurt onder andere door extra beveiliging
in te zetten, door maatregelen te nemen die bijdragen aan de verbetering van de hygiëne
en door de maaltijden aan te passen. Het voornaamste middel om de situatie in Ter
Apel voor amv per direct en structureel te verbeteren is echter het terugschroeven
van de bezetting en de verblijfsduur.

In dit verband acht ik het positief dat Nidos een aantal amv tijdelijk elders opvangt.
Gelet op de aanhoudende instroom is het huidige aanbod bij COA en de tijdelijke opvang
bij Nidos echter niet voldoende. We kijken daarom ook naar structurele maatregelen.
Zo is de inzet om ten behoeve van de kleinschalige opvang door Nidos onder andere
op korte termijn per provincie 25–30 eengezinswoningen te realiseren voor amv met
een status. Dit staat gelijk aan 1.400 opvangplekken. Dit kan relatief snel enige
verlichting geven aan de COA amv-opvanglocaties waar statushouders verblijven waarmee
de doorstroom vanuit Ter Apel ook weer op gang kan komen. Ook doet het COA op basis
van actuele prognoses bij gemeenten een concrete uitvraag voor extra amv capaciteit.
Daarnaast blijft de reguliere inzet op het realiseren van opvangplekken voor amv onverminderd
doorgaan. Zo heeft het COA in de afgelopen zes maanden zo’n 900 opvangplekken voor
amv weten te creëren. Een enorme hoeveelheid, maar zoals aangegeven is het lang niet
genoeg.

Met de huidige instroom van 100 – 150 amv per week en de beperkte doorstroom is de
verwachting dat de bezetting in de verschillende opvangvormen voor amv in de komende
periode nóg verder toe zal nemen. Vóór 1 januari 2023 zijn er 1.700 extra amv-plekken
nodig (1.000 bij het COA en 700 bij Nidos), om iedere minderjarige een bed te kunnen
bieden. Vanwege deze acute noodzaak om meer opvangplekken te creëren heb ik in de
Landelijke Regietafel van 5 oktober jl. nogmaals met klem opgeroepen om een bijdrage
te leveren aan de amv opvang door middel van het beschikbaar stellen van voornoemde
eengezinswoningen of door middel van het realiseren van een procesopvanglocatie voor
amv (POA) waar 50–80 amv opgevangen kunnen worden gedurende hun asielprocedure. Deze
oproep heb ik per brief aan alle gemeenten doen te komen. Alleen door zo spoedig mogelijk
opvolging te geven aan deze oproep zal voorkomen kunnen worden dat deze kinderen buiten
in de kou moeten slapen of door gemeenten gaan zwerven op zoek naar onderdak.

Vraag 2 en 3

Kunt u een gedetailleerde opsomming geven van alle stappen die er sinds de mondelinge
vragen van het lid Podt op 19 april 2022 («Kinderen in Ter Apel verwaarloosd»)3 zijn gezet om de situatie van deze kinderen in Ter Apel te verbeteren?

Kunt u per stap aangeven wat er wel en niet is gelukt en wat bij elke stap de oorzaak
hiervan was (naast het ontbreken van voldoende opvangplekken)?

Antwoord 2 en 3

Zoals reeds gedeeld met uw Kamer in mijn brief van d.d. 21 april jl.4 zijn er interculturele coaches en straatcoaches ingezet ten behoeve van de mentale
ondersteuning van de amv en om relevante signalen door te geven aan het amv-team.
Ook is er een activiteitenaanbod vanuit onder andere stichting de Vrolijkheid en krijgen
amv enkele uren per week Nederlandse les, vanaf december wordt dit uitgebreid met
de start van een NT2-docent. Inmiddels is het zo dat daarnaast twee ochtenden per
week sport activiteiten worden aangeboden onder leiding van een sportcoach. Daarnaast
wordt er nu ook extra beveiliging ingezet die vrijwel continu over het terrein loopt
om tijdig signalen op te vangen en daarop te acteren dan wel door te geven. Hiermee
wordt beoogd veiligheidsrisico’s zoveel mogelijk in te perken. Ook wordt er sinds
12 september jl. gebruik gemaakt van een schoonmaakbedrijf om de gemeenschappelijke
ruimtes in de woonunits van de jongeren dagelijks schoon te maken. Het was reeds voor
het signaal van de inspecties de inzet om dit te realiseren, echter bleek het moeilijk
voor bedrijven om te kunnen leveren. Hiernaast wordt in gesprekken met de gemeente
en lokale partners bezien wat er nog meer kan gebeuren om een passend aanbod te creëren
voor amv die langer in Ter Apel moeten verblijven.

De werkdruk onder de jeugdbeschermers van Nidos en in het bijzonder de jeugdbeschermers
werkzaam in Ter Apel is hoog. Het is daarbij belangrijk te benoemen dat Ter Apel een
aanmeld- en doorstroomlocatie is en de rol van de jeugdbeschermers in Ter Apel daarom
een andere is dan de rol van de jeugdbeschermers die voogdij-begeleiding bieden op
de POA’s elders in het land. In de huidige context verblijven jongeren langer dan
gebruikelijk in Ter Apel. Nidos anticipeert op (de aanhoudende) toename van het aantal
amv dat in Ter Apel verblijft door nieuwe jeugdbeschermers te werven. Echter lukt
het vanwege de krapte op de arbeidsmarkt niet (tijdig) om de openstaande vacatures
op te vullen. Hierdoor kampt het team van jeugdbeschermers in Ter Apel al geruime
tijd met een personeelstekort.

Naast deze inzet op het verbeteren van de omstandigheden en begeleiding in Ter Apel
zijn er ook verschillende stappen genomen om de bezetting aldaar te verlagen. Zo zijn
er begin mei kansrijke amv vervroegd doorgeplaatst naar Nidos opvanglocaties om daarmee
de druk op Ter Apel te verlichten. Dit bleek echter onvoldoende vanwege de aanhoudende
instroom en daarom is er voor gekozen om 17,5-jarige amv vervroegd door te plaatsen
naar reguliere azc’s. Een noodmaatregel waarvan Nidos heeft aangegeven dat daarmee
de uitvoering van haar wettelijke taak bemoeilijkt wordt. Hierover is uw Kamer per
brief d.d. 2 augustus jl. geïnformeerd.5 Inmiddels is het ook noodzakelijk gebleken om 17,5-jarige amv op het moment van aanmelding
door te plaatsen vanuit Ter Apel om de situatie aldaar beheersbaar te houden. Deze
maatregel valt mij en het COA zo mogelijk nog zwaarder dan de eerdere maatregelen
om 17,5-jarige amv door te plaatsen omdat dit amv betreft die nog heel kort in Nederland
zijn. Gelet op het gebrek aan alternatieven om acute verlichting te bieden aan Ter
Apel is deze maatregel helaas toch nodig geweest. De Inspectie Justitie en Veiligheid
is over deze maatregel geïnformeerd.

Ook is er gebruik gemaakt van noodopvang en zelfs ook crisisnoodopvanglocaties om
de opvang in Ter Apel beheersbaar te kunnen houden. Hoewel er COA-begeleiding aanwezig
is op de crisisnoodopvanglocaties acht ik het zeer betreurenswaardig dat deze maatregel
aangewend moest worden.

Om de druk op Ter Apel verder te verlichten heeft Nidos tijdelijke opvangplekken beschikbaar
gesteld voor 150 amv.

Ten slotte zal het COA de komende periode de volgende maatregelen treffen om amv op
te kunnen blijven vangen en de veiligheid en leefbaarheid op amv-locaties te kunnen
blijven waarborgen:

– De bestaande kleinschalige opvang voor volwassenen zal opnieuw worden geschouwd voor
geschiktheid voor opvang van amv. Indien geschiktheid blijkt, zullen deze locaties
op korte termijn leeg worden gemaakt ten faveure van specifiek deze doelgroep;

– Nieuw aangeboden locaties zal het COA direct schouwen op mogelijke geschiktheid voor
opvang van amv met een maximale capaciteit van 50;

– Bestaande azc’s zullen bezien worden op de mogelijkheid er ook amv te plaatsen met
een maximale capaciteit van 50.

Zoals ook aangegeven onder antwoord 1 is al deze inzet echter onvoldoende en blijft
de enige duurzame en structurele oplossing het realiseren van meer opvangplekken voor
amv. Ik blijf daar vanuit mijn rol de benodigde bestuurlijke druk op uitoefenen en
aandacht voor vragen. Zo heb ik als onderdeel van de bestuurlijke afspraken van 26 augustus
jl. aangekondigd dat er structureel 40 miljoen vrij gemaakt zal worden voor de verlengde
opvang en begeleiding voor ex-amv met een status. Gemeenten hebben in het verleden
het signaal afgegeven dat de intensieve zorg en begeleiding van ex-amv met een status
een grote (financiële) druk op jongerenhuisvesting en op sociale voorzieningen legt
voor hen. Dit is voor verschillende gemeenten aanleiding geweest om terughoudend te
zijn in het realiseren van nieuwe opvangplekken voor amv. Nu de verlengde opvang en
begeleiding voor ex-amv met een status geregeld wordt, vertrouw ik er echter op dat
gemeenten zich volledig zullen inzetten op dit vlak.

Vraag 4

Bent u het met de stelling eens dat, zelfs bij het ontbreken van opvangplaatsen voor
deze kinderen, het onaanvaardbaar is dat kinderen te weinig begeleiding en toezicht
krijgen? Kunt u toelichten waarom het niet is gelukt aan deze basis te voldoen?

Antwoord 4

Ik ben het met u eens dat deze kwetsbare doelgroep de juiste begeleiding en toezicht
behoort te krijgen. De inzet van zowel het COA als Nidos is daar dan ook volledig
op gericht. Helaas geldt voor beide organisaties dat het in de huidige arbeidsmarkt
een uitdaging is om voldoende gekwalificeerd personeel te kunnen werven. Binnen de
mogelijkheden die er bestaan doen zowel het COA als Nidos echter alles wat ze kunnen
om de amv op Ter Apel van de benodigde begeleiding en toezicht te voorzien. Bij de
andere poa’s van het COA geldt dat het tot op heden is gelukt om een team te formeren
dat de begeleiding en opvang verzorgt, al staat de kwaliteit door personeelstekorten,
zoals ook genoemd in mijn antwoorden op vraag 2 en 3, overal wel onder druk.

Daarnaast is de instroom fors, de doorstroom beperkt en loopt daarmee de bezetting
steeds verder op. Voornaamste is daarom dat de amv-opvang capaciteit landelijk moet
toenemen. Indien dit gerealiseerd kan worden zal er vanuit Ter Apel sneller doorstroom
plaats kunnen vinden en zal de verblijfsduur van jongeren in Ter Apel afnemen en uiteindelijk
terugkeren tot enkele dagen, conform het opvangmodel. Onder deze omstandigheden zijn
begeleiders in staat om begeleiding conform de standaarden te bieden en zicht te hebben
en houden op de jongeren die in Ter Apel verblijven.

Vraag 5 en 9

Was u op de hoogte van het feit dat er onder de 213 alleenstaande minderjarige vreemdelingen
(AMVs) in Ter Apel negentien kinderen waren van veertien jaar en jonger? Zo ja, waarom
zijn niet in ieder geval deze kinderen op een andere plek opgevangen – of in een pleeggezin
zoals gebruikelijk op deze leeftijd? Zo nee, hoe is het mogelijk dat dit onbekend
was, terwijl de inspectie dit wel kon constateren?

Wat is de situatie van de negentien jongeren van veertien jaar en jonger? Zijn zij
inmiddels geplaatst in een pleeggezin? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 5 en 9

Het was inderdaad bekend dat er amv van onder de 15 jaar verblijven op Ter Apel, op
dit moment zijn nog niet alle amv van onder de 15 geplaatst. Van de groep waar de
inspectie naar verwijst verblijven er nog ca. 5 op Ter Apel.

Ik acht het in deze context van belang te noemen dat nagenoeg alle amv van onder de
15 jaar conform het amv-opvangmodel worden opgevangen in opvanggezinnen van Nidos.
Het is daarbij, ook onder normale omstandigheden, niet ongebruikelijk dat een enkeling
tijdelijk op Ter Apel verblijft. Dit kan er in gelegen zijn dat er enige twijfel is
over de gestelde leeftijd van de amv of omdat deze amv moeilijk plaatsbaar is bij
een opvanggezin. In dergelijke gevallen wordt er gekeken naar passende alternatieven
in overleg tussen het Nidos en COA. Zo zijn er op dit moment twee kleinschalige locaties
specifiek ingericht om 13- en 14-jarigen op te vangen die niet in een opvanggezin
opgevangen kunnen worden. Deze locaties zitten ook vol en daarom kan de doorstroom
vanuit Ter Apel naar deze locaties niet altijd plaatsvinden.

Naast voornoemde redenen is het inmiddels ook zo dat bij de opvanggezinnen de druk
begint op te lopen wat betreft de beschikbare capaciteit. Dit heeft niet tot gevolg
dat er in het geheel niet meer geplaatst kan worden, maar wel dat het langer duurt,
dat de matching door gebrek aan keuze moeilijker verloopt, dat bepaalde groepen (13
en 14-jarige Syriërs) moeilijker te plaatsen zijn en dat dat schakelgezinnen rondom
Ter Apel vol komen te zitten.

Hoewel Nidos er alles aan doet om deze jongeren te plaatsen in opvanggezinnen kan
echter niet voorkomen worden dat er momenteel toch enkele amv van onder de 15 jaar
langere tijd in Ter Apel verblijven. Het aantal amv van jonger dan 15 jaar dat langere
tijd in Ter Apel verblijft is verhoudingsgewijs weliswaar niet hoger dan het gebruikelijke
aandeel, echter is het totale aantal dat wordt genoemd door de inspecties reden tot
zorg. Om hier een oplossing voor te vinden zullen COA en Nidos het gesprek voeren
over additionele (kleinschalige) groepsopvang voor amv onder de 15 jaar die niet geplaatst
kunnen worden. De mate waarin dit op korte termijn zal lukken is zoals u begrijpt
afhankelijk van de locaties die beschikbaar komen en de werving van gekwalificeerd
personeel. Ook zal Nidos aanvullende schakelcapaciteit inzetten rondom Ter Apel waardoor
verstopping van schakelgezinnen niet meer leidt tot overnachting in Ter Apel en er
iets meer matchingstijd is voor moeilijker plaatsbare amv van onder de 15 jaar. Ten
slotte zet Nidos een wervingsproject in voor de komende 6 maanden, om de werving van
nieuwe gezinnen te ondersteunen en specifiek op gezinnen voor moeilijker plaatsbare
groepen in te zetten.

Vraag 6

Wat is de huidige situatie in Ter Apel ten aanzien van AMVs: hoeveel AMVs verblijven
er op het moment dat deze vragen zijn ingediend en hoeveel begeleiders zijn verantwoordelijk
voor deze kinderen? Is dit een acceptabele verhouding die maakt dat de kinderen voldoende
veilig en begeleid zijn?

Antwoord 6

Op het moment van indiening (19 september jl.) verbleven er ca. 240 amv in Ter Apel.
Op dat moment waren er 39 begeleiders voor de 24/7 begeleiding. Dit is zowel volgens
het COA als mijzelf onvoldoende capaciteit en het COA is de afgelopen maanden continu
bezig geweest met het werven van personeel. Vanwege de bestaande krapte op de arbeidsmarkt
is het echter niet mogelijk om de benodigde begeleiders te werven.

Vraag 7

Zijn alle kinderen recent gezien door een arts en krijgen zij (zoals toegezegd in
het mondelinge vragenuur van 19 april) een vorm van onderwijs en dagbesteding aangeboden?
Zo nee, wanneer is dat wel het geval?

Antwoord 7

Zoals ook aangegeven in mijn antwoord op vragen 2 en 3 is er een vorm van taalonderwijs
en dagbesteding aanwezig. De kinderen worden op dag twee van hun verblijf altijd gezien
door een arts van de GZA, in geval van klachten kunnen ze daarna altijd op het spreekuur
van de GZA terecht, ook voor een eventuele doorverwijzing naar specialistische zorg.

Vraag 8

Hoeveel kinderen zijn er sinds begin september vanuit Ter Apel geëvacueerd door Nidos
en wat is de situatie van deze kinderen? Hebben zij voldoende begeleiding en toegang
tot onderwijs, dagbesteding en medische zorg?

Antwoord 8

Er zijn sinds begin september 150 amv uitgeplaatst door Nidos verdeeld over drie locaties.
Op al deze locaties is er voldoende toegang tot onderwijs, dagbesteding en medische
zorg. Deze opvang locaties zijn opgezet door ervaren contractpartners van Nidos en
zij werken met ervaren medewerkers en daarnaast met zoveel mogelijk dezelfde ZZP-ers
zodat de amv gedurende de periode dat zij daar worden opgevangen een vast team zien
door wie zij worden begeleid.

Vraag 10

Wat wordt er de komende tijd gedaan – naast de inzet op voldoende opvangplaatsen zoals
toegezegd tijdens het asieldebat van 8 september 2022 – om de situatie van AMVs in
Ter Apel en op noodopvanglocaties te verbeteren? Wordt daarbij specifiek gekeken naar
voldoende begeleiding, veiligheid, medische (en zo nodig psychische) zorg, onderwijs
en dagbesteding?

Antwoord 10

Er is op alle locaties aandacht voor het welzijn van het kind in alle opzichten. Dat
betekent dat in samenspraak met partners de toegang tot zorg en onderwijs geregeld
wordt. Alleen het onderwijs op de locatie Ter Apel is niet standaard, aangezien amv
normaal gesproken daar maximaal vijf dagen verblijven. Vanaf 1 december zal er daarom
voor 32 uur per week een NT2 docent op de locatie aanwezig zijn. Daarnaast zijn zoals
hierboven aangegeven diverse extra maatregelen genomen op de locatie Ter Apel. Tegelijkertijd
geldt voor alle locaties dat de druk hoog is en de personele bezetting niet ruim,
hetgeen bij een hoge bezetting tot beperkingen leidt.

Vraag 11

Is er een standaard voor het aantal begeleiders op een groep kinderen? Zo ja, welke
is dit? Mogen we er vanuit gaan dat er vanaf nu voldoende begeleiders zullen zijn
die kunnen zorgen voor het welzijn en veiligheid van deze kinderen?

Antwoord 11

Op een poa waar 50 amv wordt ingezet is het gebruikelijk dat er 21 fte aan begeleiders
wordt ingezet. In geval dat er 80 worden opgevangen is dat 23 fte. Daarnaast worden
deze medewerkers ondersteund door gedragsdeskundigen. Uiteraard is het de inzet om
te allen tijde voldoende begeleiders aanwezig te hebben echter is het vanwege de huidige
krapte op de arbeidsmarkt niet altijd mogelijk om gekwalificeerd personeel te werven.

Vraag 12

Kunt u bevestigen dat de uitwerking van de nareismaatregel voor AMVs, ook al is hun
uitgangspositie op de woningmarkt anders dan die voor reguliere statushouders, in
de uitvoering niet zal leiden tot een grotere vertraging?

Antwoord 12

De maatregel is in beginsel ook van toepassing op amv. Het streven is dat de andere
positie op de woningmarkt daarbij geen invloed heeft op de doorlooptijd.

Vraag 13

Bent u bereid deze vragen te beantwoorden voor het commissiedebat asiel op 19 oktober?

Antwoord 13

Ja.