Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Ceder over de berichtgeving omtrent arbeidsomstandigheden bagageafhandelaars Schiphol

Antwoord van Minister Van Gennip (Sociale Zaken en Werkgelegenheid), mede namens de
Minister van Infrastructuur en Waterstaat (ontvangen 14 oktober 2022). Zie ook Aanhangsel
Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 129.

Vraag 1

Kent u de artikelen «Inspectie controleerde twaalf jaar niet op zwaar werk Schiphol»1 en «Arbonormen bagagepersoneel Schiphol jarenlang overschreden, deel heeft gezondheidsklachten»2 en «Schiphol geeft toe: «we hadden te weinig oog voor arbeidsomstandigheden»»3?

Antwoord 1

Ja. Ik ben verbaasd en geschrokken van de berichtgeving. Het is belangrijk dat de
Arboregels worden nageleefd. Die regels gelden niet voor niets, die zijn er voor iedere
werkgever: mensen moeten gezond en veilig kunnen werken.

Vraag 2

Kunt u toelichten hoe zelfregulering en «zelfinspectietools» in zijn werk gaan?

Antwoord 2

Uitgangspunt van het arbostelsel is dat werkgevers de primaire verantwoordelijkheid
dragen om te zorgen voor gezonde en veilige arbeidsomstandigheden. Hierbij dienen
werkgevers bij de invulling van hun processen ervoor te zorgen dat zij aan de relevante
wet- en regelgeving voldoen.

Het instrument zelfregulering is vastgelegd op wetsniveau. De Arbeidsinspectie maakt
geen zelfreguleringsafspraken. In de Arbeidsomstandighedenwet krijgt zelfregulering
bijvoorbeeld concreet vorm in de mogelijkheid voor sectoren om arbocatalogi vast te
stellen. In een arbocatalogus beschrijven werkgevers- en werknemersorganisaties gezamenlijke
afspraken over de wijze waarop zij (gaan) voldoen aan de doelvoorschriften in de Arbowet
binnen de eigen branche. arbocatalogi die met positief resultaat door de Arbeidsinspectie
zijn getoetst, vormen het uitgangspunt voor het toezicht en de handhaving door de
Arbeidsinspectie.Op individueel niveau van bedrijven wordt de (sectorale) arbocatalogus
vervolgens uitgewerkt in de risico-inventarisatie en evaluatie (RI&E) en het plan
van aanpak.

De Arbeidsinspectie toetst alleen arbocatalogi van branches en dus niet van individuele
bedrijven, zoals de bagageafhandelbedrijven op Schiphol. Wel zet de Arbeidsinspectie
zelfinspectietools in om de ondernemer te helpen om zelf risico’s te onderkennen en
passende maatregelen te nemen. Dat is geen vorm van zelfregulering, maar een manier
om bewustwording te creëren, om het gedrag van werkgevers in positieve zin te beïnvloeden
en werkgevers daarbij te ondersteunen en om naleving van wet- en regelgeving te bevorderen.

Ik verwijs uw Kamer naar de toelichting van de Arbeidsinspectie op haar werkwijze
in bijlage bij de antwoorden op deze Kamervragen.

Momenteel wordt de Arbovisie 2040 voorbereid. Zoals in de hoofdlijnennota4 is opgenomen ten aanzien van het verbeteren van de naleving van wet- en regelgeving
zal het instrument zelfregulering en horizontaal toezicht (waaronder tevens de toepassing
van arbocatalogi) worden geëvalueerd.5

Vraag 3

Op basis waarvan wordt besloten of een sector en/of bedrijf geschikt is voor zelfregulering?
Aan welke voorwaarden moet worden voldaan om als sector en/of bedrijf in aanmerking
te komen voor zelfregulering? Zijn kenmerken van het werk – zoals fysiek laagbetaald
zwaar werk evt. in combinatie met zware concurrentiestrijd – risicofactoren die meewegen
in een beslissing tot zelfregulering?

Antwoord 3

Alle sectoren kunnen kiezen voor het opstellen van arbocatalogi, dat vergt geen nadere
afweging of besluit van overheidswege. De Arbeidsinspectie toetst alleen arbocatalogi
van branches en niet van individuele bedrijven. Verder verwijs ik u graag naar het
antwoord op vraag 2 en naar de beschrijving van de werkwijze van de Arbeidsinspectie
zoals bijgevoegd in de bijlage.

Vraag 4

Zijn er naast de eerdere onderzoeken van de Nederlandse Arbeidsinspectie (de Inspectie)
andere rapporten of signalen bekend aangaande het overschrijden van de Arbonormen
door afhandelingsbedrijven op Schiphol? Wat is er naar aanleiding van deze rapporten
en/of signalen gedaan?

Antwoord 4

In de afgelopen jaren zijn er bij de Arbeidsinspectie wel meldingen binnengekomen
van medewerkers die werken op Schiphol bij de bagage-afhandelaars. Deze meldingen
gingen vooral over het loon en de werktijden. Naar aanleiding van deze meldingen is
daar door de Arbeidsinspectie in de afgelopen jaren ook op gecontroleerd. Er zijn
in deze periode geen relevante meldingen over het tillen bij de Arbeidsinspectie binnengekomen.
Op andere terreinen – zoals gevaarlijke stoffen – hebben de afgelopen jaren diverse
inspecties plaatsgevonden op Schiphol. In het geval van fysieke belasting bij bagage-afhandelaars,
geeft de Arbeidsinspectie aan geen meldingen van een vakbond of personeelsvertegenwoordiging
te hebben ontvangen. Recent heeft de Arbeidsinspectie controles uitgevoerd bij bagage-afhandelbedrijven
op Schiphol, naar aanleiding van het onderzoek van NOS/Nieuwsuur dat de Arbeidsinspectie
als signaal heeft gezien. Die onderzoeken lopen nog. Voor de vrachtafhandeling (cargo)
had de Arbeidsinspectie al eerder een controle gepland, die later dit jaar zal plaatsvinden.
In het algemeen roep ik iedereen op om misstanden te melden bij de Arbeidsinspectie.
Dat is eenvoudig en laagdrempelig. Op de startpagina van de Arbeidsinspectie staat
een directie link waar digitaal een melding kan worden gedaan bij het Meldingen Informatiecentrum,
maar een telefonische melding, al dan niet anoniem, is ook mogelijk, 24/7.

Vraag 5

Hoe kan het dat een Inspectie twaalf jaar niet heeft gecontroleerd bij de afhandelingsbedrijven
op Schiphol terwijl door dezelfde inspectie in 2004 werd geconstateerd dat «twee tot vier keer de gezondheidskundige grenswaarde» werd overschreden bij het tillen van bagage, en waar in 2003 in een inspectierapport
van Verkeer en Waterstaat werd geconcludeerd dat «het zelfregulerend vermogen van de sector (...) onvoldoende [is] gewaarborgd»? Hoe kan dit in de toekomst worden voorkomen?

Antwoord 5

Ik ben verbaasd en geschrokken van de berichtgeving over de bagageafhandeling op Schiphol.
Ik vind dat een onwenselijke situatie. Het is belangrijk dat de Arboregels worden
nageleefd. Die regels gelden niet voor niets, die zijn er voor iedere werkgever: mensen
moeten gezond en veilig kunnen werken. Het is en blijft de primaire verantwoordelijkheid
van de werkgever om zich aan de wet- en regelgeving te houden.

De Arbeidsinspectie geeft aan dat ze graag eerder was gegaan. Ik onderschrijf dat.
De Arbeidsinspectie maakt keuzes als het gaat om de inzet van haar capaciteit. In
dit geval geeft de Arbeidsinspectie aan dat er noch uit haar actieve programmering
noch uit meldingen van buitenaf (via bijv. bedrijfsartsen, ondernemingsraden of vakbonden)
aanleiding is geweest om eerder te controleren. Op andere terreinen – zoals blootstelling
aan gevaarlijke stoffen – hebben de afgelopen jaren wel diverse inspecties plaatsgevonden
op Schiphol.

Ik heb de Arbeidsinspectie gevraagd te bezien of er verbeteringen mogelijk zijn. Tevens
heb ik de Arbeidsinspectie gevraagd om bij de door haar aangekondigde rapportage over
de nog lopende onderzoeken in de bagage-afhandeling, tevens breder inzicht te geven
in welke inspecties op welke arbeidsrisico’s hebben plaatsgevonden de afgelopen jaren
op Schiphol. Hierover wordt uw Kamer nader geïnformeerd.

Vraag 6

Wat is de verklaring voor het niet opvragen door de Inspectie van Risico-Inventarisatie
& -Evaluatie (RI&E) rapporten met betrekking tot «fysieke belasting» terwijl de Inspectie
eerder constateerde dat sprake was van «zeer gezondheidsbedreigend» werk?

Antwoord 6

Werkgevers zijn wettelijk verplicht om een RI&E en plan van aanpak op te stellen.
Het doel hiervan is om risico’s in het bedrijf helder te hebben en maatregelen te
nemen om die te voorkomen of te verkleinen. De RI&E is voor het bedrijf zelf en de
werknemers en de Ondernemingsraad heeft een rol bij de vaststelling. RI&E en plan
van aanpak worden niet opgesteld voor de overheid. De Arbeidsinspectie kan bij controles
om inzage vragen. Naast het inzien tijdens of na een controle bij een werkgever, vraagt
de inspectie de afgelopen jaren in een aantal specifieke projecten de RI&E op bij
groepen werkgevers zoals bijvoorbeeld de garagebranche6. Dat stimuleert bedrijven om de Arbowet na te leven en een RI&E te maken of up-to-date
te brengen. De Arbeidsinspectie heeft na 2010 geen controles uitgevoerd op fysieke
belasting bij bagageafhandelbedrijven (wel op andere terreinen). De Arbeidsinspectie
geeft aan dat ze graag eerder was gegaan. Ik onderschrijf dat.

Vraag 7

Wat is de reguliere procedure van controle op het naleven van de Arbonormen na het
maken van zelfreguleringsafspraken? Is het kabinet bereid om (desnoods voor een aantal
sectoren) een periodieke controle alsnog in te voeren?

Antwoord 7

De Arbeidsinspectie maakt geen zelfreguleringsafspraken. Zie het antwoord op vraag
2. Zelfregulering krijgt in de Arbeidsomstandighedenwet concreet vorm in de mogelijkheid
voor sectoren om Arbocatalogi vast te stellen. Arbocatalogi die met positief resultaat
door de Arbeidsinspectie zijn getoetst, vormen het uitgangspunt voor het toezicht
en de handhaving door de Arbeidsinspectie. Op individueel niveau van bedrijven wordt
de (sectorale) arbocatalogus vervolgens uitgewerkt in de RI&E en het plan van aanpak.

Het toezicht van de Arbeidsinspectie is gericht op de grootste risico’s en het behalen
van maximaal effect. In de bijlage vindt u een toelichting op de werkwijze van de
Arbeidsinspectie. De Arbeidsinspectie onderscheidt initiële inspecties en herinspecties.
Uit het jaarverslag van de Arbeidsinspectie over 2021 blijkt dat her-inspecties een
handhavingspercentage van 23% opleveren, tegen een handhavingspercentage van 37% bij
eerste inspecties. De Arbeidsinspectie bepaalt op basis van haar Inspectiebrede Risicoanalyse
of her-inspecties moeten worden ingezet. De Arbeidsinspectie zet het instrument her-inspecties
deels ad random in en deels risicogericht, dat wil zeggen daar waar wordt getwijfeld
of de werkgever na inspectie afdoende maatregelen neemt om werknemers veilig en gezond
te laten werken.

In het kader van de Arbovisie 2040 zal het instrument zelfregulering en horizontaal
toezicht (waaronder tevens de toepassing van Arbocatalogi) worden geëvalueerd.7

Vraag 8

Is er een overzicht bekend van grote bedrijven en/of sectoren, vergelijkbaar met afhandelingsbedrijven
op Schiphol (zwaar fysiek werk), waar de Inspectie een lange periode geen inspectie
heeft uitgevoerd?

Antwoord 8

Een dergelijk overzicht is er niet. De Inspectie houdt risicogericht toezicht op basis
van de Arbeidsomstandighedenwet. De Arbeidsinspectie doet een Inspectiebrede Risicoanalyse,
waarin in kaart wordt gebracht welke arbeidsrisico’s (waaronder fysieke belasting)
het grootst zijn. Wanneer uit een controle ter plekke blijkt dat sprake is van een
verhoogd risico, kan een waarschuwing, eis of een (her)-inspectie volgen. Wanneer
de werkgever verzuimt afdoende maatregelen te nemen, kan een boete volgen.

Vraag 9

Is er een overzicht van het aantal sectoren en/of bedrijven waar de Inspectie «zelfreguleringsafspraken»
heeft gemaakt? Zo ja, is het bekend hoe deze sectoren en/of bedrijven presteren met
betrekking tot de Arbonormen?

Antwoord 9

Nee, zie antwoord op vraag 2. De werkgever is primair verantwoordelijk voor gezonde
en veilige arbeidsomstandigheden. De Arbeidsinspectie maakt geen zelfreguleringsafspraken.
De werkgever dient er bij de inrichting van de processen zelf voor te zorgen dat wet-
en regelgeving wordt nageleefd. Verder is het zo dat de Arbeidsinspectie alleen Arbocatalogi
toetst van sectoren of branches en niet van individuele bedrijven. In de database
van Arbocatalogi wordt een lijst bijgehouden van de getoetste catalogi van sectoren.8 Deze lijst wordt jaarlijks geüpdatet.

Vraag 10

Hoe wordt de personele capaciteit van de Inspectie verdeeld? Op welke wijze wordt
besloten hoe deze capaciteit in te zetten? Wordt er bijvoorbeeld prioriteit gegeven
aan sectoren en/of bedrijven waar zwaar fysiek werk wordt verricht en sectoren en/of
bedrijven die eerder Arbowetgeving hebben overtreden?

Antwoord 10

Graag verwijs ik u hiervoor naar de bijlage. In de bijlage wordt door de Arbeidsinspectie
ingegaan op de werkwijze, waaronder de bepaling van capaciteitsinzet. Om keuzes te
maken wordt gebruik gemaakt van risico-analyse. De strategische analyse vindt plaats
door een inspectiebrede risico analyse en omgevingsanalyse en leidt tot het meerjarenplan.
Deze strategische keuzes worden verder uitgewerkt op tactisch en operationeel niveau
in programma’s en projecten.

Vraag 11

Wat is er gedaan met de brief van topman Dick Benschop aan Minister Harbers van afgelopen
zomer, waarin hij concludeert dat het hoge aantal afhandelaars leidt tot «risico’s met betrekking tot arbeidsomstandigheden»?

Antwoord 11

De brief van de heer Benschop is medio juli 2022 door het Ministerie van IenW ontvangen.
In de brief wordt gevraagd naar een sluiting van de markt voor grondafhandelaren en
spreekt Schiphol de wens uit om op termijn het aantal bedrijven te beperken. Op 6 september
stond een belangrijk overleg gepland met het Ministerie van IenW, Schiphol, FNV en
grondafhandelaren. Na afloop van dat overleg is de brief van de heer Benschop beantwoord,
waarbij ook verwezen kon worden naar de conclusies uit het overleg. In het overleg
is ook toegelicht dat het verzoek om de toegang tot de markt te sluiten op basis van
de (Europese) regelgeving niet tot de mogelijkheden behoort. Wel is afgesproken voortvarend
aan de slag te gaan met de mogelijkheden die er wel zijn. In de eerste plaats is dat
het starten van het traject om het aantal afhandelaren structureel te beperken. De
Europese regelgeving biedt deze mogelijkheid mits onderbouwd kan worden dat dit voor
de veiligheid van belang is. Het Ministerie van IenW neemt samen met Schiphol het
voortouw om de onderbouwing uit te werken en te bepalen wat het wenselijke aantal
afhandelaren is dat daarbij hoort.

Vraag 12

Wat gebeurt er met de meldingen van arboartsen die binnenkomen bij het Nederlands
Centrum voor Beroepsziekten? Is een hoog aantal meldingen bij een zelfde werkgever
en/of sector aanleiding om melding te doen bij de Inspectie?

Antwoord 12

Van gezondheidsklachten bij personeel wordt door de bedrijfsarts (of verzekerings-
of keuringsarts) vastgesteld of er sprake is van een beroepsziekte. De bedrijfsarts
is verplicht om beroepsziekten te melden bij het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten
(NCvB). Bedrijfsartsen melden beroepsziekten niet herleidbaar tot personen of werkgevers
bij het NCvB overeenkomstig de Algemene Verordening Gegevensbescherming (EU) 2016/679.

Het NCvB registreert aantallen en aard van de beroepsziekten in Nederland, geaggregeerd
op sector niveau, houdt ontwikkelingen daarin bij en signaleert de opkomst van nieuwe
beroepsziekten. Deze statistische gegevens worden gebruikt in de risicoanalyses van
de Arbeidsinspectie.

Werknemers, leden van een ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging en ook
vakbonden of derden zoals bedrijfsartsen kunnen meldingen doen bij de Arbeidsinspectie
als een bedrijf de wettelijke voorschriften op het gebied van arbeidsbescherming niet
naleeft, en het niet mogelijk blijkt de problemen binnen het bedrijf in redelijk overleg
op te lossen. Indien de melding wordt gedaan door een vakbond of vanuit de personeelsvertegenwoordiging
is het beleid van de inspectie om de melding direct in behandeling te nemen.