Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op op vragen van het lid Paulusma over medisch specialisten

Antwoord van Minister Kuipers (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen 11 oktober
2022). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 4030.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het artikel «Ziekenhuizen kwetsbaar voor fraude door neveninkomsten
artsen»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de opvatting van de hoogleraar Integriteit en de integriteitsadviseur van
KPMG die stelt dat de huidige werkwijze omtrent neveninkomsten voor medisch specialisten
veel ruimte over laat voor slordigheid ofwel kwade wil?

Antwoord 2

Zoals in het nieuwsbericht is genoemd, is het zo dat als iemand kwaad wil doen, diegene
activiteiten, belangen en inkomsten zal (proberen te) verhullen. Hierna licht ik het
huidige kader van ziekenhuizen toe om zicht te krijgen op nevenfuncties en neveninkomsten
van medisch specialisten.

Ik wijs op hetgeen op het gebied van reclame en gunstbetoon is geregeld in de Geneesmiddelenwet,
de Wet Medische Hulpmiddelen en de Beleidsregels gunstbetoon,2 het Transparantieregister Zorg3 en het laatste evaluatierapport daarover,4 de door de Federatie van Medisch Specialisten (FMS) opgestelde Code ter voorkoming
van oneigenlijke beïnvloeding door belangenverstrengeling5 en de door Brancheorganisaties Zorg (BoZ) opgestelde Governancecode zorg 2022.

Zoals de Minister voor LZS ook in de brief van 29 juni jongstleden over de aanpak
niet-integere zorgaanbieders heeft aangegeven,6 is het noodzakelijk dat wordt ingegrepen wanneer personen misbruik maken van collectieve
middelen en de belangen van patiënten en cliënten en de zorg in het algemeen ernstig
schaden. Tegelijkertijd kunnen we nooit alle mazen voor niet-integere zorgaanbieders
dichten, als we ons zorgsysteem toegankelijk en de werkdruk werkbaar willen houden.
Het bestrijden van niet-integere zorgaanbieders vraagt daarom om een gerichte en effectieve
aanpak door alle betrokken partijen. Ik verwijs u naar voornoemde brief voor informatie
over de brede aanpak van niet-integere zorgaanbieders.

Vraag 3

Bent u het eens met de opvatting dat de huidige situatie rondom het Isala-ziekenhuis
in Zwolle, waarbij de toegang tot goede zorg in het geding is gekomen door het op
non-actief stellen van twee medisch specialisten ten alle tijden voorkomen dient te
worden?

Antwoord 3

Ik vind dat patiënten en cliënten toegang moeten hebben tot goede zorg. De raad van
bestuur van een zorginstelling is verantwoordelijk voor het organiseren van de zorg.
Dit betekent dat de raad van bestuur soms moet optreden, bijvoorbeeld als zorgverleners
mogelijk ontoelaatbaar hebben gehandeld. Vervolgens moeten maatregelen worden genomen
om de mogelijke risico’s ten aanzien van kwaliteit, veiligheid en continuïteit van
zorg te beheersen. De IGJ ziet in voorliggend geval op dit moment geen risico’s voor
de kwaliteit van zorg.

Vraag 4

Hoe wordt onderzocht en voorkomen dat er nog meer van dit soort gevallen spelen?

Antwoord 4

Wat er wel en niet mag op het gebied van reclame en gunstbetoon is geregeld in de
Geneesmiddelenwet, de Wet Medische Hulpmiddelen en in de Beleidsregels gunstbetoon.7 De farmaceutische sector en de hulpmiddelensector hebben in aansluiting op de beleidsregels
gedragscodes geformuleerd. Wanneer een vergoeding van een farmaceutisch bedrijf of
hulpmiddelenbedrijf aan zorgverleners is toegestaan, moet deze vergoeding in de meeste
gevallen geregistreerd worden in het Transparantieregister Zorg.8 Het Transparantieregister berust op zelfregulering en er is een gedragscode, de Gedragsregels
openbaarmaking financiële relaties.9 Alle bedrijven die zijn aangesloten bij de betrokken koepelorganisaties,10 waaronder ziekenhuizen, moeten zich houden aan deze gedragsregels. Door het register
is het inzichtelijk in hoeverre een behandelaar een financiële relatie heeft met een
bedrijf. Uit de jaarlijkse evaluatie van het register, die ik u op 31 januari 2022
heb toegestuurd, blijkt dat het register doeltreffend en effectief is.11 Tevens vraag ik de onderzoekers om de rapportage van de specifieke artsengroep en
het specifieke ziekenhuis expliciet te betrekken bij de rapportage die u begin 2023
ontvangt.

Daarnaast is mede door de Federatie van Medisch Specialisten de Code ter voorkoming
van oneigenlijke beïnvloeding door belangenverstrengeling opgesteld. De code wordt
onderschreven door organisaties die verantwoordelijk zijn voor de totstandkoming van
wetenschappelijke adviesrapporten en richtlijnen. Tot slot is er de Governancecode
zorg 2022, een door Brancheorganisaties Zorg opgestelde privaatrechtelijke vorm van
zelfregulering. De leden van ActiZ, de Nederlandse ggz, NFU, NVZ en VGN verplichten
zichzelf met hun lidmaatschap tot toepassing en naleving van deze code. Daarnaast
kunnen zorgaanbieders die niet lid zijn van één van bovenstaande brancheorganisaties
er ook gebruik van maken. Het committeren aan en implementeren van de code is onder
andere voor ziekenhuizen een instrument om niet-integere activiteiten te voorkomen.

Het toezicht van de IGJ is gericht op de kwaliteit en veiligheid van zorg en in dat
kader bijvoorbeeld op de naleving van de Beleidsregels gunstbetoon. Daar waar de IGJ
risico’s ziet, treedt zij op.

Vraag 5

Deelt u de overtuiging dat ziekenhuizen betere afspraken met medisch specialisten
over neveninkomsten kunnen maken als de specialisten in vaste dienst treden? Hoe gaat
u ervoor zorgen dat medische specialisten in de Federatie Medisch Specialisten (MSB)
op korte termijn verbetering laten zien en welke stappen worden anders ondernomen
om regelgeving voor te bereiden om medisch specialisten in loondienst te laten gaan?

Antwoord 5

Zowel medisch specialisten in loondienst als vrijgevestigden hebben conform de geldende
gedragsregels een meldplicht voor neveninkomst in het Transparantieregister Zorg.
Het is aan de partijen om hier in gezamenlijkheid goede afspraken over te maken. Echter,
wanneer sprake is van kwade wil kan het in zowel in loondienst als bij vrijgevestigden
voorkomen dat nevenfuncties en neveninkomsten niet gemeld worden. Over de verschillende
meldingen/signalen die nu bekend zijn, ga ik ook met de IGJ en betreffende wetenschappelijke
vereniging (Nederlandse Vereniging voor Cardiologie) in gesprek.

Gegeven de verantwoordelijkheid die de medisch specialisten hebben om de gewenste
transformatie naar passende zorg, de bestuurbaarheid en het afremmen van perverse
prikkels maximaal te ondersteunen en te versterken, ga ik deze kabinetsperiode de
werking van de belemmeringen en verkeerde prikkels nader analyseren, monitoren en
concrete acties formuleren en uitvoeren. In het najaar zal ik u nader informeren over
het tijdspad met alle relevante aspecten en stappen rondom de transformatie naar passende
zorg van medisch specialistische bedrijven.

Vraag 6 en 8

Hoe kan verder de controle op integriteit nog verbeterd worden?

Welke instrumenten biedt het aankomende wetsvoorstel Integere bedrijfsvoering zorgaanbieders
(Wibz) om fraude onder medisch specialisten te bestrijden?

Antwoord 6 en 8

Diverse casuïstiek12 heeft laten zien dat twijfel kan bestaan of financiële belangen van individuen binnen
een zorgorganisatie, zoals bestuurders en aandeelhouders, wel te verenigen zijn met
het belang van de zorgorganisatie als geheel en met de maatschappelijk belangen in
de zorg. Toezichthouders13 hebben gesignaleerd dat zij in dergelijke gevallen onvoldoende bevoegdheden hebben
om in te grijpen. Het uitgangspunt is dat zorgaanbieders hun organisatie en bedrijfsvoering
integer inrichten. Zij moeten de vrijheid houden om hun bedrijfsvoering in te richten
passend bij het doel van de organisatie. Echter, daar waar bedrijfsmatige keuzes een
risico kunnen vormen voor de kwaliteit, betaalbaarheid en toegankelijkheid van de
zorg, kan van zorgaanbieders worden gevraagd om de keuzes te verantwoorden. Bij risico’s
voor de kwaliteit, betaalbaarheid en toegankelijkheid van zorg en onrechtmatig handelen
moet de externe toezichthouder in kunnen grijpen. Het wetsvoorstel Integere bedrijfsvoering
zorgaanbieders (Wibz) bevat daarom aanscherpingen van bestaande regels op het terrein
van winstuitkering en vergunningsvoorwaarden, de introductie van publiekrechtelijk
toezicht op onderdelen van de bedrijfsvoering die raken aan de kwaliteit, betaalbaarheid
en toegankelijkheid van de zorg en de intrekking van verouderde regels. Met dit wetsvoorstel
wordt geregeld dat de NZa ook direct kan optreden bij excessen die voortvloeien uit
een niet-integere besluitvormingsprocedure bij tegenstrijdige belangen en waarborging
van normale marktvoorwaarden bij bepaalde transacties.

Vraag 7

Hoe kijkt u tegen de stelling dat met het in loondienst treden van medisch specialisten
ook meer grip komt op de woekerende winstuitkeringen binnen de zorg, zoals bij de
recente financiële misstanden bij MartiniZorg?

Antwoord 7

Wanneer personen misbruik maken van collectieve middelen en de belangen van patiënten
en cliënten en de zorg schaden, moet worden ingegrepen. Op de aanpak van niet-integere
zorgaanbieders is de Minister voor LZS nader ingegaan in de brief van 29 juni jongstleden
aan uw Kamer.14 Over de concrete casus van MartiniZorg doe ik geen uitspraken. Het is aan de toezichthouders
hier een oordeel over te vellen. Zoals in het Coalitieakkoord is vastgelegd, is het
kabinet voornemens het in de Wibz mogelijk te maken (nadere) voorwaarden aan winstuitkering
te stellen. Hierdoor kan excessieve winstuitkering door zorgaanbieders worden tegengegaan
dan wel voorkomen. Zorgaanbieders dienen te allen tijde de belangen van de patiënten,
cliënten en/of andere belanghebbenden en de zorgorganisatie voorop te stellen.