Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Kat over het artikel 'Toezichthouder onderzoekt meldingen torenhoge kosten schuldhulp'

Antwoord van Minister Schouten (Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen), mede namens
de Minister voor Rechtsbescherming (ontvangen 5 oktober 2022). Zie ook Aanhangsel
Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 3280.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Toezichthouder onderzoekt meldingen torenhoge kosten
schuldhulp»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat er bedrijven zijn die schuldbemiddeling tegen betaling verrichten, ondanks
dat dit bij wet verboden is?

Antwoord 2

Helaas komt dit voor. Ik wil daarom het toezicht en de handhaving verbeteren. Ik heb
u op 14 maart 2022, mede namens de Minister voor Rechtsbescherming, geïnformeerd over
de stappen die we zetten.2

Vraag 3

Klopt het dat er bedrijven zijn die dit verbod omzeilen door samen te werken met advocaten,
bewindvoerders of curatoren? Zo ja, hoeveel van deze bedrijven zijn er actief?

Antwoord 3

We beschikken niet over statistieken over het omzeilen van het verbod op schuldbemiddeling.
Uit het recente onderzoek «Aanbieders Schuldbemiddeling» komen als overtredingen naar
voren, dat sommige mensen schuldbemiddeling aanbieden via een andere organisatie of
persoon, bijvoorbeeld een advocaat, of zich onterecht profileren als bevoegde partij,
bijvoorbeeld als een bewindvoerder.3

Jaarlijks wordt een aantal malafide aanbieders strafrechtelijk vervolgd. We verwachten
dat de handhaafbaarheid van het verbod op schuldbemiddeling verbetert door de mogelijkheden
van bestuursrechtelijke handhaving. Hierbij kan sneller worden opgetreden, bijvoorbeeld
met een bestuurlijke boete, naar aanleiding van gegronde klachten. Ik werk samen met
de Minister voor Rechtsbescherming aan een wetsvoorstel dat deze bestuursrechtelijke
handhaving mogelijk maakt. Ik wil daarnaast een meldpunt inrichten waar zowel professionals
als burgers terecht kunnen met signalen over malafide schuldbemiddeling en waar zij
advies krijgen wat te doen. Samen met de VNG zal ik de communicatie verbeteren over
wie mag schuld bemiddelen en wie niet. Verder wil ik het verbod aanscherpen, zodat
bepalend is wie de werkzaamheden feitelijk uitvoert als dit omzeiling van het verbod
kan voorkomen. Daarnaast zetten we ons onverminderd in om mensen met financiële problemen
naar de juiste ondersteuning te leiden, bijvoorbeeld via Geldfit.nl en de vroegsignalering
van schulden door gemeenten.

Vraag 4

Wat is de reden dat advocaten, bewindvoerders en curatoren uitgezonderd zijn van het
verbod op schuldbemiddeling?

Antwoord 4

Advocaten, curatoren en bewindvoerders, notarissen, deurwaarders, registeraccountants
en accountant-administratieconsulenten hebben in de uitoefening van hun beroep te
maken met personen en ondernemingen met financiële problemen. De Wet op het consumentenkrediet
(Wck), waarin het verbod op schuldbemiddeling en de uitzonderingen destijds zijn geregeld,
zondert naast gemeenten daarom deze gereguleerde beroepen uit. Deze beroepen vallen
onder het toezicht- en tuchtrecht. Er is dus controle op de beroeps- en gedragsregels.
Zo kunnen mensen rekenen op goede hulp. Wel verken ik de mogelijkheden om kwaliteitseisen
aan te scherpen. Zie ook het antwoord op vraag 5.

Vraag 5

Zijn de eisen die aan gemeentelijke schuldhulpverlening zijn verbonden ook van toepassing
op schuldbemiddeling door advocaten, bewindvoerders of curatoren en zo nee welke controle
vindt er dan plaats op deze praktijk?

Antwoord 5

Nee, voor de gereguleerde beroepen, die op grond van de Wck mogen schuld bemiddelen,
gelden specifieke kwaliteitseisen met specifieke toezichthouders. Zo oefent het landelijk
kwaliteitsbureau CBM het toezicht uit op beschermingsbewindvoerders en curatoren,
Bureau Wsnp op Wsnp-bewindvoerders en vindt toezicht en handhaving door de deken plaats
bij de advocatuur. De kwaliteitseisen voor beschermingsbewindvoerders en curatoren
zijn vastgelegd in het Besluit kwaliteitseisen curatoren, bewindvoerders en mentoren.
De kwaliteitseisen voor Wsnp-bewindvoerders zijn vastgesteld in onder meer de Beleidsregels
voor inschrijving bewindvoerders Wsnp en bewindvoerdersorganisaties Wsnp in het register
en de Gedragscode bewindvoerder Wsnp.

Zoals afgesproken in het coalitieakkoord ga ik samen met de Minister voor Rechtsbescherming
strengere eisen stellen aan beschermingsbewindvoerders. Daarnaast bekijk ik hoe de
taak van de schuldbemiddelaar verder gereguleerd kan worden in het wetsvoorstel schuldbemiddeling.

Vraag 6

Bent u van mening dat deze werkwijze via advocaten, bewindvoerders of curatoren in
strijd is met de geest van het verbod op commerciële schuldbemiddeling?

Antwoord 6

Ja, de werkwijze waarbij een advocaat, bewindvoerder of curator alleen in naam betrokken
is bij de schuldbemiddeling, maar die niet zelf uitvoert, vind ik in strijd met de
geest van de wet. Ik wil het verbod op schuldbemiddeling en de uitzonderingen op het
verbod verduidelijken en opnemen in het wetsvoorstel zoals genoemd in het antwoord
op vraag 2. Mensen met schulden moeten kunnen rekenen op goede hulp. Het uitgangspunt
is daarbij dat de kosten voor de schuldbemiddeling de financiële problemen niet mogen
vergroten.

Vraag 7

Bent u bereid om te onderzoeken hoe deze omzeilen van het verbod op schuldhulpbemiddeling
gestopt kan worden?

Antwoord 7

Ja, zie ook het antwoord op vraag 6.

Vraag 8

Op welke wijze kunnen mensen momenteel een melding doen als zij te maken krijgen met
een malafide schuldbemiddelaar en welke gevolgen kunnen daaraan gegeven worden door
het Bureau Economische Handhaving?

Antwoord 8

Op dit moment worden overtredingen van het verbod op schuldbemiddeling voornamelijk
gemeld door gemeenten en bonafide uitvoerders van gemeentelijke schuldhulpverlening.
Dit komt ook naar voren uit het eerdergenoemde onderzoek «Aanbieders schuldbemiddeling».
De toezichthouder, het Bureau Economische Handhaving, doet de opsporing en het strafrechtelijk
onderzoek. Overtredingen van het verbod op schuldbemiddeling worden strafrechtelijk
gehandhaafd door het OM.4

Vraag 9

Op welke wijze zullen de aanbevelingen van Bureau Bartels om de toegankelijkheid van
het melden van misstanden bij het Bureau Economische Handhaving te verbeteren worden
opgevolgd?

Antwoord 9

Zowel mensen met problematische schulden als hulpverleners hebben behoefte hebben
aan een duidelijk meldpunt waar zij terecht kunnen met hun signalen over potentiële
overtreders. Ook willen zij advies over wat ze het beste kunnen doen, zoals aangifte
doen en begeleiding naar een goede schuldbemiddelaar. In lijn met de aanbevelingen
van Bureau Bartels in het onderzoek «Aanbieders schuldbemiddeling» wil ik daarom een
meldpunt inrichten waar zowel professionals als burgers terecht kunnen met signalen
over malafide schuldbemiddeling en waar zij advies kunnen krijgen wat te doen.

Vraag 10

Wat gaat u doen tegen partijen die zich profileren als schuldbemiddeling maar alleen
budgetbeheer doen?

Antwoord 10

Budgetbeheer valt niet onder de uitzonderingen op het verbod op schuldbemiddeling.
Het is dan ook verboden om schuldbemiddeling aan te bieden onder de noemer van budgetbeheer
of in combinatie met budgetbeheer. Dit blijft ook verboden. De stappen die ik heb
aangekondigd moeten deze praktijk nog verder terugdringen en maken het opleggen van
een bestuursrechtelijke boete mogelijk.

Vraag 11

Bent u van mening dat het wettelijk kader rondom betaalde schuldbemiddeling aanscherping
behoeft en op welke wijze gaat u dit aanpakken?

Antwoord 11

Ja, zoals aangekondigd in antwoord op vraag 2, 5 en 6 gaan we het toezicht en de handhaving
verbeteren. Ik wil naast het strafrechtelijke traject, bestuursrechtelijke handhaving
mogelijk maken. Op die manier kan met een boete sneller opgetreden worden en kan erger
voorkomen worden. De mogelijkheid van bestuursrechtelijke handhaving sluit natuurlijk
niet uit dat in ernstige gevallen alsnog voor het strafrechtelijke traject gekozen
kan worden. Ik wil daarnaast zorgen dat mensen die getroffen worden door een malafide
aanbieder worden doorgeleid naar de juiste hulp. We gaan strengere eisen stellen aan
beschermingsbewindvoerders en we bezien hoe we de taak van de schuldbemiddelaar verder
kunnen reguleren. De communicatie over wie mag schuld bemiddelen gaan we verbeteren.
En er komt een meldpunt om overtredingen te melden.

Vraag 12

Wat kunnen de mensen doen als hun schuldenlast is verergerd door een malafide schuldbemiddelaar
en hoe kunnen ze dit verhalen?

Antwoord 12

Het is belangrijk om te weten dat een overeenkomst met een malafide schuldbemiddelaar
niet geldig is.5 Dat betekent dat je niet gehouden kunt worden aan die overeenkomst, omdat de overeenkomst
juridisch gezien nooit heeft bestaan. Dit gevolg treedt in bij het sluiten van de
overeenkomst en hiervoor is geen tussenkomst van een rechter nodig. Dit volgt al uit
de jurisprudentie.

Omdat de overeenkomst nietig is, kunnen gedupeerden betalingen die zij aan de malafide
schuldbemiddelaar hebben gedaan van die schuldbemiddelaar terugvorderen, vermeerderd
met wettelijke rente. Als zij daarnaast schade hebben geleden, kunnen zij die schade
volgens de regels van het burgerlijk recht op de schuldbemiddelaar verhalen. Voor
juridisch advies daarbij kunnen mensen terecht bij onder meer het Juridisch Loket,
Sociaal Raadslieden en de Rechtswinkel.

Wat betreft het gevolg voor de malafide schuldbemiddelaar geldt dat deze een economisch
delict begaat dat strafrechtelijk vervolgd kan worden. Wanneer het OM de malafide
schuldbemiddelaar strafrechtelijk vervolgt, kan de gedupeerde schuldenaar zich in
het strafproces voegen en om een schadevergoeding vragen. Wanneer de rechter de verdachte
schuldig verklaart kan deze de veroordeelde schuldbemiddelaar opdragen de schade de
vergoeden. De veroordeelde betaalt in dat geval het bedrag aan de Staat, die dat bedrag
vervolgens uitkeert aan het slachtoffer.

Vraag 13

Welke inzet zal er gepleegd worden om actief malafide aanbieders van schuldhulpverlening
op te sporen en te vervolgen?

Antwoord 13

Het vergroten van de handhaafbaarheid, het inrichten van een meldpunt en het verbeteren
van de communicatie zullen bijdragen aan het aanpakken van malafide aanbieders. De
toezichthouder zal, als onderdeel van het wetgevingsproces, een uitvoeringstoets doen
zodat de (nieuwe) wettelijke mogelijkheden bij het toezicht benut kunnen worden.