Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van leden Erkens, Heinen, Tielen en Grinwis over het artikel 'Al 20 jaar geregeld tekort aan isotopen voor kankerbestraling: waarom het probleem maar niet wordt opgelost'

Antwoord van Minister Kuipers (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen 20 september
2022). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 2272.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel van EenVandaag gepubliceerd op 4 februari 2022?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

In Petten wordt gebouwd aan de nieuwe isotopenreactor PALLAS, kunt u een update geven
van de status van de bouw? Wanneer wordt verwacht dat deze reactor klaar zal zijn
en welke stappen moeten hier nog voor worden gezet?

Antwoord 2

Uw Kamer is op Prinsjesdag geïnformeerd over het kabinetsbesluit om middelen te reserveren
voor een mogelijke investering in de bouw van de nieuwe PALLAS-reactor in Petten.
Met dit voornemen zet het kabinet in op het borgen van de toekomstige voorzieningszekerheid
voor de patiënt.

Het kabinet zal naar verwachting in het voorjaar van 2023 een definitief besluit nemen
over de investering in het PALLAS-project. Daarbij moet worden voldaan aan enkele
belangrijke voorwaarden, namelijk:

1. Volledige dekking van de benodigde investering in het project. Naast de reeds gereserveerde
€ 1,29 miljard vanaf 2023 dient nog € 330 miljoen aan dekking te worden gevonden;

2. Het succesvol doorlopen van de staatssteunprocedure bij de Europese Commissie;

3. Het succesvol doorlopen van de wettelijke procedures voor het oprichten van een beleidsdeelneming
en

4. Een uitgewerkt plan voor de governance van het bouwproject, in gezamenlijkheid met
de ministeries die kennis en expertise hebben ontwikkeld (of aan het opbouwen zijn)
voor vergelijkbare grootschalige (nucleaire) bouwprojecten en deelnemingen.

Het Ministerie van VWS reserveert € 1,29 miljard beschikbaar uit de opbrengst van
de vitamine D maatregel2 (€ 129 miljoen euro per jaar tot en met 2032) en € 30 miljoen vanuit de eigen begroting
voor een mogelijke investering in PALLAS. Van deze middelen wordt € 129 miljoen in
2023 beschikbaar gesteld op de begroting van het Ministerie van VWS om, zonder onomkeerbare
stappen, het investeringstraject te starten zodat de voorbereidingen voor de bouw
voortgezet kunnen worden en het project op tijd en binnen budget opgeleverd wordt.
Hiermee wordt geborgd dat PALLAS op tijd de rol van de bestaande reactor kan overnemen.

Zoals door de toenmalige Minister voor Medische Zorg en Sport aangekondigd in haar
Kamerbrief3, zijn in de tussentijd al een aantal voorbereidingen in gang gezet waarbij geen onomkeerbare
stappen mogen worden gezet, zolang er nog geen positief besluit ligt van het kabinet.
Stichting voorbereiding PALLAS-reactor (verder PALLAS) heeft in 2021 het basisontwerp
van de PALLAS-reactor afgerond. Ook heeft PALLAS in juni 2022 een aanvraag voor het
verkrijgen van de Kernenergiewetvergunning voor het oprichten (bouwen) van de reactor
ingediend bij de Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming. Als het
kabinet volgend jaar definitief besluit om het PALLAS-project voort te zetten, dan
moeten de volgende stappen zijn doorlopen om met de bouw van de PALLAS-reactor te
kunnen starten:

• het aanbesteden van bouwende en uitvoerende partijen om de reactor te realiseren en
het komen tot een samenwerkingsorganisatie voor de verdere uitvoering van het project,

• het afronden van het detail ontwerp en uitvoeringsontwerp,

• het verkrijgen van de benodigde vergunningen (incl. kernenergiewetvergunning) om de
bouw te mogen starten,

• het gereedmaken van de bouwlocatie

Na het afronden van de bouwfase zal een programma van testen doorlopen moet worden
in het kader van het in bedrijf nemen van de reactor. Om te kunnen starten met dit
programma dient PALLAS de volgende stappen succesvol te nemen:

• Het inrichten van een organisatie voor het in bedrijf nemen en houden van de reactor,
mede conform de door de kernenergiewet gestelde eisen,

• Het verkrijgen van een kernenergiewetvergunning voor het in bedrijf nemen en houden
van de reactor.

Na het succesvol afronden van het programma van testen is de reactor gereed voor commercieel
gebruik. Indien alle bovengenoemde stappen succesvol zijn doorlopen, is de verwachting
dat PALLAS de productie van isotopen rond 2030 kan starten.

Vraag 3

Vindt u ook dat de Nederlandse isotopenreactor een belangrijke bijdrage levert aan
de gezondheidszorg in Nederland, maar ook wereldwijd? Deelt u de mening dat het voor
Nederland goed is om een leidende positie na te streven op het gebied van innovatieve
nucleaire geneeskunde en dat deze reactor daaraan bijdraagt?

Antwoord 3

Nederland heeft met de aanwezigheid van de huidige Hoge Flux Reactor (HFR) in Petten
en partners zoals Curium en Urenco, een leidende positie op de wereldmarkt voor medische
isotopen. Dagelijks zijn vele duizenden patiënten binnen en buiten Nederland voor
hun diagnose of behandeling afhankelijk van medische isotopen die geproduceerd worden
in Petten. Het gaat om patiënten met vaak ernstige aandoeningen, zoals verschillende
vormen van kanker, hart- en vaatziekten en andere chronische aandoeningen.

Als gevolg van deze leidende positie, kunnen Nederlandse patiënten profiteren van
de excellente nucleair geneeskundige zorg en het onderzoek dat in Nederland wordt
gedaan naar nieuwe kankerbehandelingen, ook als het gaat om commercieel minder aantrekkelijke
behandelingen.

Vraag 4

Hoe apprecieert u dat verschillende projecten met een positieve business case en die
bijdragen aan maatschappelijke transities, (in de beginfase) niet altijd private financiering
kunnen aantrekken vanwege risico’s die niet door de markt kunnen worden beïnvloed?
Denk bijvoorbeeld aan projecten, als PALLAS, met lange terugverdientijden of risico’s
die afhangen van vergunningsverlening of wet- en regelgeving van de overheid. Wat
doet u om deze projecten van de grond te laten komen?

Antwoord 4

Het PALLAS-project is een voorbeeld van een project dat maatschappelijke relevantie
heeft maar vanwege de risico’s rondom dit project niet wordt opgepakt door de markt.
Deze financiële risico’s bij grote nucleaire productiefaciliteiten voor medische isotopen
worden ook geconstateerd in twee omvangrijke Europese studies die in 2021 zijn gepubliceerd
en met uw Kamer zijn gedeeld4
, 5. Dit is de reden dat het kabinet substantiële middelen heeft gereserveerd voor een
mogelijke investering in het PALLAS-project.

Vraag 5, 6, 7 en 8

Wat vindt u van het verstrekken van voorfinanciering vanuit de overheid voor deze
projecten? Welke andere mogelijkheden ziet u voor projecten die bijdragen aan maatschappelijke
transities, een positieve business case hebben, maar geen private financiering kunnen
aantrekken in de beginfase? Kunt u uw antwoord toelichten?

Deelt u de mening van de indieners dat het voor projecten die zichzelf kunnen terugverdienen,
logischer is om te kiezen voor voorfinanciering in plaats van subsidies? Kunt u uw
mening toelichten?

Een first loss facility kan als instrument worden gebruikt om vanuit de overheid voorfinanciering
te verstrekken voor rendabele, maar risicovolle activiteiten; welke mogelijkheden
ziet u om een first loss facility te creëren voor de bovenstaande projecten?

De facility zou als doel hebben om projecten te financieren die bijdragen aan vraagstukken
op het gebied van klimaat, duurzaamheid, gezondheidszorg etc; ziet u daarom mogelijkheid
om een deel van de hiervoor gereserveerde middelen in te zetten voor het buffervermogen
van de facility? Ziet u mogelijkheden voor Invest NL om hier een rol bij te spelen?
Wat is er volgens u nodig om Invest NL deze rol te laten vervullen en kan u dit realiseren?

Antwoord 5, 6, 7 en 8

Zoals in bovengenoemde antwoorden beschreven en aangekondigd in de Kamerbrief over
PALLAS die op Prinsjesdag naar de Kamer is gestuurd, heeft het kabinet besloten om
middelen op de VWS begroting te reserveren voor een mogelijke investering in de bouw
van de nieuwe PALLAS-reactor in Petten. In het voorjaar van 2023 zal worden besloten
over de resterende dekkingsopgave van € 330 miljoen. Het kabinet kijkt hierbij ook
naar de mogelijkheden in het kader van het Nationaal Groeifonds. Onder andere de Ministers
van VWS en EZK trekken hierin nauw samen op.