Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Erkens en Bontenbal over het artikel 'EBN deed bod om gasopslag Bergermeer te nationaliseren'

Antwoord van Minister Jetten (Klimaat en Energie) en van Staatssecretaris Vijlbrief
(Economische Zaken en Klimaat) (ontvangen 13 september 2022).

Vraag 1

Bent u bekend met het nieuwsartikel «EBN deed bod om gasopslag Bergermeer te nationaliseren»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Waarom heeft u ervoor gekozen om de overname van de gasopslag Bergermeer te blokkeren,
waarbij u expliciet het advies van Energie Beheer Nederland (EBN) naast u heeft neergelegd?
Welke analyses lagen onder de besluitvorming aan uw kant?

Antwoord 2

Gasopslag Bergermeer is voor 60% in eigendom van TAQA en voor 40% in eigendom van
EBN. Begin 2022 stonden de belangen van TAQA in gasopslag Bergermeer te koop. EBN
heeft in maart 2022, vóór het aflopen van de biedingstermijn, een bod uitgebracht
op de belangen van TAQA in gasopslag Bergermeer. Dit heeft EBN gedaan in afstemming
met EZK. Het bod van EBN is uitgebracht onder de voorwaarde dat EZK voor het bod nog
formele aandeelhoudersgoedkeuring en instemming op grond van artikel 82, derde lid,
van de Mijnbouwwet zou moeten verlenen. Het kabinet heeft indertijd serieus overwogen
om EBN de belangen van TAQA te laten aankopen. Daarbij is onder meer gekeken of Bergermeer
vitale infrastructuur is en in welke mate de aankoop zou bijdragen aan het vullen
van de gasopslag. Uiteindelijk is géén aandeelhoudersgoedkeuring en instemming verleend,
omdat een groter aandeel in het eigendom van de gasopslag Bergermeer onvoldoende bijdraagt
aan het realiseren van een voldoende vulling van de opslag. Opslagbeheerders zijn
op grond van de gasrichtlijn, wanneer toegang tot de desbetreffende gasopslaginstallatie
technisch en/of economisch noodzakelijk is voor een efficiënte toegang tot het systeem
voor levering aan afnemers, verplicht om toegang te bieden tot een gasopslag. De keuze
om al dan niet gebruik te maken van de aangeboden opslagcapaciteit en gas op te slaan
is een keuze die wordt gemaakt door marktpartijen, niet door de eigenaar of beheerder
van een gasopslag. Het (volledig) eigendom van een gasopslag dwingt of stimuleert
marktpartijen niet tot het contracteren van de aangeboden capaciteit of het daadwerkelijk
benutten van gecontracteerde capaciteit. Als de overheid het gebruik van aangeboden
opslagcapaciteit wil stimuleren of afdwingen vergt dit een ander type maatregel. Daarom
heeft het kabinet voor het opslagjaar 2022 besloten om een subsidiemaatregel in te
stellen om marktpartijen te stimuleren opslagcapaciteit te contracteren en benutten
en EBN aan te wijzen om de gasopslag Bergermeer te vullen. Voor volgende opslagjaren
beraadt het kabinet zich op maatregelen om het vullen van de gasopslagen te borgen.
Omdat de keuze om al dan niet gebruik te maken van aangeboden opslagcapaciteit een
keuze is van marktpartijen die wordt ingegeven door de omstandigheden op de gasmarkt
is het kabinet van oordeel dat een groter aandeel in de gasopslag Bergermeer zowel
voor dit opslagjaar als voor komende opslagjaren niet bijdraagt het realiseren van
en voldoende vulgraad. Om deze reden ziet het kabinet geen aanleiding om alsnog een
groter aandeel in het eigendom van gasopslag Bergermeer te verwerven. U vraagt naar
de analyses die ten grondslag lagen aan de besluitvorming. Omdat deze stukken onder
meer vertrouwelijk verkregen bedrijfsgevoelige informatie en informatie die de financiële
en economische belangen van de staat kan schaden bevat, kunnen wij de informatie alleen
vertrouwelijk met uw Kamer delen. Wij lichten de overwegingen van EBN en het kabinet
graag toe in een vertrouwelijke briefing.

Vraag 3

Welke voordelen zouden er hebben gezeten aan de nationalisatie van gasopslag Bergermeer
door EBN? Zouden de risico’s voor de leveringszekerheid zijn beperkt als de gasopslag
in overheidshanden zou zijn?

Antwoord 3

Nee, zoals beschreven in het antwoord op vraag 2 draagt een groter aandeel in het
eigendom van de gasopslag Bergermeer onvoldoende bij aan het realiseren van een voldoende
vulling van de opslag en daarmee ook niet aan leveringszekerheid. Daarom zag het kabinet
geen toegevoegde waarde in het aankopen van de belangen van TAQA door EBN en heeft
het kabinet voor het opslagjaar 2022 besloten om een subsidiemaatregel in te stellen
om marktpartijen te stimuleren opslagcapaciteit te contracteren en benutten en EBN
aan te wijzen om de gasopslag Bergermeer te vullen.

Vraag 4

Zou een genationaliseerde gasopslag het makkelijker maken om in tijden van een gastekort
vanuit de overheid te besluiten waar het schaarse gas aan gealloceerd zou worden?
Kiest u er nu niet simpelweg voor om die allocatie bij schaarste aan de markt over
te laten? Vindt u daarmee dat u voldoende beleidsvrijheid hebt om kritieke sectoren
alsnog te voorzien met hoogcalorisch gas, mocht dat nodig zijn?

Antwoord 4

Een genationaliseerde gasopslag draagt volgens het kabinet niet bij aan het kunnen
alloceren van gas bij een tekort. Het is in de huidige Europese opslagmarkt niet de
eigenaar van de gasopslag die gas opslaat, maar marktpartijen. Opslagbeheerders zijn
op grond van de gasrichtlijn, wanneer toegang tot de desbetreffende gasopslaginstallatie
technisch en/of economisch noodzakelijk is voor een efficiënte toegang tot het systeem
voor levering aan afnemers, slechts verplicht om toegang te bieden tot een gasopslag.
Gas dat door marktpartijen wordt opgeslagen in de gasopslag is ook geen eigendom van
de eigenaar of de beheerder van de gasopslag. Eigendom van de gasopslag Bergermeer
draagt daarmee dus ook niet bij aan oplossingen voor allocatie in tijden van schaarste.
Indien de overheid in tijden van schaarste over wil gaan tot allocatie van gas zijn
andersoortige maatregelen nodig.

Indien er zich een tekort aan gas voordoet (schaarste) is het, in lijn met de verordening
gasleveringszekerheid, in de eerste plaats aan de markt om dit tekort met behulp van
marktgebaseerde maatregelen op te lossen. Pas wanneer de markt hier niet langer toe
in staat is, is er sprake van een noodsituatie en is de overheid volgens de verordening
gasleveringszekerheid bevoegd om met behulp van niet-marktgebaseerde maatregelen in
te grijpen. Wat deze niet-marktgebaseerde maatregelen zijn is in Nederland vastgelegd
in de maatregelenladder in het Bescherm- en Herstelplan Gas (BH-G). In het BH-G is
op dit punt voorzien in maatregelen die ingrijpen op de vraagzijde van de gasmarkt.
Hiermee wordt de vraag naar gas weer in overeenstemming gebracht met het beschikbare
aanbod. Dit betreft bijvoorbeeld het uitschrijven van een vrijwillige besparingstender
en het afschakelen van niet-beschermde afnemers. De overheid heeft daarbij ruimte
om bedrijven uit bepaalde kritieke sectoren aan te merken als (door solidariteit)
beschermde afnemers. Ook als een bedrijf uit een bepaalde sector niet kan worden aangemerkt
als een (door solidariteit) beschermde afnemer, beschikt de overheid in de vormgeving
van de maatregel van het afschakelen van niet-beschermde afnemers over ruimte om bedrijven
uit dergelijke sectoren niet direct te laten afschakelen. Op dit moment wordt er gewerkt
aan het operationaliseren van het BH-G waar ook dit punt aan de orde komt. Uw Kamer
wordt hier zo spoedig mogelijk nader over geïnformeerd.

Vraag 5

Wat zou de overname van gasopslag Bergermeer hebben gekost ten opzichte van de huidige
maatregelen die genomen worden?

Antwoord 5

Het kabinet heeft aan EBN de opdracht gegeven om Bergermeer tot minimaal 68% gevuld
te krijgen. Daarnaast is ook een subsidie voor marktpartijen opengesteld zodat ook
zij een bijdrage kunnen leveren aan het verder vullen van Bergermeer. Voor beide maatregelen
is gezamenlijk maximaal € 623 miljoen begroot, waarvan € 366 miljoen voor de subsidieregeling
en € 257 miljoen voor EBN. U bent bij Kamerbrief van 19 augustus 2022 (Kamerstuk 29 023, nr. 339) geïnformeerd over het besluit om EBN te vragen om, aanvullend op de eerdere opdracht,
de opslag verder te vullen. Hiertoe wordt een subsidie verstrekt, ter grootte van
maximaal 210 miljoen euro ter compensatie van kosten, en een subsidie in de vorm van
een lening, ter grootte van 2,3 miljard euro. Hiermee kan ook de gasopslag Bergermeer
zo maximaal mogelijk verder worden gevuld. U vraagt ook naar hoeveel het overnemen
van de belangen van TAQA in gasopslag Bergermeer zou hebben gekost. Dit is bedrijfsgevoelige
informatie, die alleen vertrouwelijk met uw Kamer kan worden gedeeld. Wij gaan hier
graag in een vertrouwelijke briefing nader op in. Zoals beschreven in het antwoord
op vraag 2, dwingt of stimuleert het (volledig) eigendom van een gasopslag marktpartijen
niet tot het contracteren van de aangeboden capaciteit of het daadwerkelijk benutten
van gecontracteerde capaciteit. Het verwerven van de belangen van TAQA in de gasopslag
vormt daardoor geen alternatief voor de subsidie voor marktpartijen en de opdracht
aan EBN om gasopslag Bergermeer te vullen.

Vraag 6

Hoe apprecieert u de effectiviteit van de huidige maatregelen voor de vulling van
Bergermeer, gezien de nog steeds zorgwekkend lage vulgraad van Bergermeer?

Antwoord 6

Het vullen van de gasopslagen loopt voorspoedig. De beoogde gemiddelde vulgraad van
80% voor Nederlandse gasopslagen is inmiddels gehaald en volgens de update gasleveringszekerheid
van 9 september 2022 is gasopslag Bergermeer voor 72,0% gevuld. Dit niveau dient Nederland
op grond van Verordening (EU) 2022/1032 uiterlijk 1 november 2022 te bereiken.2 De vulgraad van 80% is één van de randvoorwaarden voor leveringszekerheid in de komende
winter in het GTS-scenario «Een jaar zonder Russisch gas». Zoals beschreven in het
antwoord op vraag 5 heeft het kabinet besloten om EBN de opdracht te geven om de gasopslag
Bergermeer zo maximaal mogelijk te vullen.

Vraag 7

Hoe gaat u uitvoering geven aan de Kamermotie van de leden Erkens en Kröger over een
minimale vulgraad van 90% voor Bergermeer?3 Wanneer doet u de Kamer de nieuwe plannen hiertoe toekomen?

Antwoord 7

In lijn met de motie van de leden Erkens en Kröger heeft het kabinet besloten EBN
de opdracht te geven om gasopslag Bergermeer zo maximaal mogelijk te vullen. Het streven
is om te zorgen dat de gasopslag rond de 90% gevuld kan worden. Uw Kamer is hierover
geïnformeerd per brief van 19 augustus jl.4

Vraag 8

Bent u bereid om opnieuw te overwegen of het voordelen biedt om de gasopslag te nationaliseren
gezien de toenemende risico’s op een gastekort en slecht gevulde bergingen? Zo ja,
op wat voor termijn?

Antwoord 8

Omdat de keuze om al dan niet gebruik te maken van aangeboden opslagcapaciteit een
keuze is van marktpartijen die wordt ingegeven door de omstandigheden op de gasmarkt
is het kabinet van oordeel dat een groter aandeel in de gasopslag Bergermeer zowel
voor dit opslagjaar als voor komende opslagjaren niet bijdraagt het realiseren van
en voldoende vulgraad. Om deze reden ziet het kabinet geen aanleiding om alsnog een
groter aandeel in het eigendom van gasopslag Bergermeer te verwerven.

Vraag 9

Is TAQA nog steeds bereid haar aandeel in gasopslag Bergermeer te verkopen en, zo
ja, welke bezwaren heeft u op dit moment om dat niet te doen?

Antwoord 9

TAQA heeft haar belangen in de gasopslag Bergermeer niet meer te koop staan. TAQA
heeft besloten om de belangen op dit moment aan te houden.

Vraag 10

Waarom staat het feit dat EBN een bod heeft gedaan op gasopslag Bergermeer wel in
de MR-beslisnota die de Kamer heeft opgevraagd, maar niet in de brief die daarover
op 5 juli 2022 naar de Kamer is gestuurd?5

Antwoord 10

In de Kamerbrief van 22 april 2022 (Kamerstuk 29 023, nr. 302) hebben wij uw Kamer geïnformeerd dat als alternatieve maatregel is overwogen om
het aandeel van EBN in het eigendom van gasopslag Bergermeer te vergroten, maar dat
hier uiteindelijk niet voor gekozen is omdat dit onvoldoende toegevoegde waarde zou
hebben. EBN heeft met instemming van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat
een bod gedaan op de belangen van TAQA in de gasopslag Bergermeer, onder de opschortende
voorwaarde dat het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat hier nog aandeelhoudersgoedkeuring
en instemming op grond van artikel 82, derde lid, van de Mijnbouwwet moest afgeven.
Het ging daarbij dus nadrukkelijk om een voorwaardelijk bod. Het Ministerie van Economische
Zaken en Klimaat heeft uiteindelijk besloten om geen aandeelhoudersgoedkeuring en
instemming te verlenen, omdat het verkrijgen van meer belangen in de gasopslag niet
voldoende bijdraagt aan het realiseren van een hogere vulgraad.

Vraag 11

In de MR-beslisnota staat dat er geen garantie is dat TAQA medewerking aan maatregelen
ter vulling van de gasopslagen blijft verlenen als EBN niet de mogelijke nieuwe eigenaar
is, maar waarom heeft de Minister de aankoop van deze gasopslagen dan niet door laten
gaan?

Antwoord 11

Er was geen garantie dat TAQA nog medewerking aan de maatregelen voor het vullen van
gasopslag zou verlenen als EBN de belangen van TAQA uiteindelijk niet zou overkopen.
Dit risico werd echter als gering ingeschat, waardoor de aankoop van de belangen van
TAQA onvoldoende toegevoegde waarde zou hebben voor het realiseren van een voldoende
vulgraad van gasopslag Bergermeer. Het risico heeft zich in de praktijk niet gematerialiseerd.
TAQA heeft tot dusver alle benodigde medewerking verleend aan de maatregelen voor
het vullen van gasopslag Bergermeer.

Vraag 12

Kunt u deze vragen gezien de spoed uiterlijk vrijdag 15 juli beantwoorden?

Antwoord 12

De vragen zijn op zo kort mogelijke termijn beantwoord.