Verslag van een werkbezoek : Verslag van een werkbezoek aan Bosnië-Herzegovina van een delegatie van de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken

Nr. 1 VERSLAG VAN EEN WERKBEZOEK VAN EEN DELEGATIE VAN DE VASTE COMMISSIE VOOR BUITENLANDSE
ZAKEN AAN BOSNIЁ-HERZEGOVINA VAN 24 TOT EN MET 26 MAART 2022

Vastgesteld 2 september 2022

Een delegatie van de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken heeft van 24 tot en met
26 maart 2022 een bezoek gebracht aan Bosnië-Herzegovina. De delegatie brengt hierbij
beknopt verslag uit van dit werkbezoek. Het doel van het bezoek was om meer inzicht
te krijgen in de politieke en maatschappelijke ontwikkelingen in het land, mede gelet
op berichten over het streven naar grotere autonomie en mogelijk afscheiding van de
Bosnisch-Servische gemeenschap in de Republika Srpska. Ook de impact van de Russische
invasie in Oekraïne op de interne verhoudingen in het Balkanland waren onderdeel van
de gesprekken die de delegatie voerde. Daarnaast heeft de delegatie een bezoek gebracht
aan Srebrenica om stil te staan bij de genocide die daar in 1995 plaatsvond en de
gevolgen daarvan voor de huidige Bosnische samenleving.

De delegatie bestond uit de leden Kuiken (voorzitter commissie Buitenlandse Zaken, delegatieleider, PvdA), Brekelmans (VVD), Paternotte (D66), Piri (PvdA) en Jasper van Dijk (SP).

Donderdag 24 maart 2022

Na aankomst in de Bosnische hoofdstad Sarajevo werd de delegatie ontvangen door de
Nederlandse ambassadeur aldaar, Jan Waltmans. De delegatie is hem en zijn staf erkentelijk
voor de professionele en deskundige ondersteuning in de aanloop naar en tijdens het
werkbezoek. Alvorens naar de stad te rijden, bezocht de delegatie het bij het vliegveld
gelegen Tunnel Museum. Dit bood een indruk van de verschrikkingen waar de bevolking
van de Bosnische hoofdstad aan was blootgesteld in de jaren 1993–95 tijdens de belegering
door het Bosnisch-Servische leger. De 800 meter lange tunnel bood de enige verbinding
van de stad met het vliegveld en daarmee met de buitenwereld.

Vervolgens verzorgde ambassadeur Waltmans een briefing over de situatie in het land,
die zorgelijk is. Het staatsbestel van Bosnië is 27 jaar na de Dayton-akkoorden fragiel
en staat onder druk door een blokkade van de staatsinstituties door de Bosnisch-Servische
gemeenschap onder leiding van Milorad Dodik. De positie van de Hoge Vertegenwoordiger
van de internationale gemeenschap in Bosnië, Christian Schmidt, wordt actief ondermijnd
door de Bosnisch-Servische leider. Over hervormingen wordt gesproken, maar tot besluitvorming
en uitvoering komt het niet. De Kamerdelegatie heeft de heer Dodik verzocht om een
gesprek, maar hij heeft deze uitnodiging niet geaccepteerd. De stabiliteit in het
land wordt verder ondermijnd door Russische invloed, zowel indirect via Servië als
direct in de Republika Srpska. China toont met name interesse in infrastructuurprojecten
in Bosnië. Een derde land dat invloed uitoefent is Turkije.

In de avond spraken de Kamerleden in «speed dates» tijdens het diner met vertegenwoordigers
van de Bosnische jongeren, NGO’s, media en denktanks. Daarbij werd onder meer gesproken
over de braindrain uit Bosnië (2% per jaar), mediavrijheid, de positie van LGTBI,
rechtsstatelijkheid en de mislukte kieswethervorming.

Vrijdag 25 maart 2022

In de ochtend werd gesproken met de plaatsvervangend Minister van Buitenlandse Zaken,
Josip Brkic, over het perspectief van Bosnië op toetreding tot de EU. Hij benoemde
in dat gesprek dat Bosnië voor 100% afhankelijk is van Russisch gas. Zijn land bevond
zich ook zonder de oorlog in Oekraïne al in de grootste crisis sinds 1995, stelde
Brkic. Maar de Oekraïne-oorlog bracht de trauma’s in de Bosnische samenleving van
de oorlog in de jaren negentig weer dicht aan de oppervlakte. Er heerst ongeduld in
de Bosnië en andere Balkanlanden over hun perspectief op EU-toetreding, dat verder
is aangewakkerd door recente aanvragen van Oekraïne, Moldavië en Georgië voor kandidaatstatus.
De Bosnische bewindspersoon stelde dat de EU voldoende financiert in Bosnië, maar
dat deze financiële betrokkenheid niet wordt geëvenaard door eenzelfde mate van politieke
betrokkenheid.

In een volgend gesprek met de Hoge Vertegenwoordiger van de internationale gemeenschap,
Christian Schmidt, werd gesproken over de verwachtingen die internationale gemeenschap
heeft van Bosnië, lokaal eigenaarschap van de problemen waar het land voor staat en
de effectiviteit van Amerikaanse sancties tegen Dodik. Ook de heer Schmidt sprak over
de problemen die de braindrain creëert voor Bosnië, vooral veroorzaakt doordat jongeren
er geen toekomstperspectief meer zien. Tevens aan de orde kwam het verbod dat de vorige
Hoge Vertegenwoordiger heeft ingevoerd op de ontkenning van genocide, een besluit
dat directe aanleiding was voor de Servische vertegenwoordigers om zich terug te trekken
uit het Bosnische parlement.

Vervolgens sprak de delegatie één van de drie leden van het Bosnische presidentschap,
Seljko Komsic. Hij is de vertegenwoordiger van de Kroatische gemeenschap in het driemanschap
dat samen met de Servisch Dodik en de Bosniak Izetbegovic het Bosnische presidentschap
vormt. Ook met hem werd over het EU-toetredingsperspectief gesproken en over de mislukte
poging om tot hervorming van het kiesstelsel te komen op basis van richtlijnen van
het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Co-president Komsic verweet de internationale
gemeenschap een zekere mate van dubbele standaard te hanteren door oplossingen voor
Bosnië voor te stellen, die zij niet zouden willen voor hun eigen landen. Hij schetste
de grootste uitdagingen voor zijn land als constitutionele ongelijkheid (je kunt alleen
voor een publieke functie in aanmerking komen als je Serviër, Kroaat of Bosniak bent),
corruptie en de dreiging van een nieuwe oorlog.

Tijdens de lunch sprak de delegatie met enkele op het Westen georiënteerde Bosnische
parlementariërs, die hun kijk op de actuele Bosnische politiek gaven. Ook hier werd
het EU-toetredingsperspectief aan de orde gesteld. Er werd gesproken over de vele
jonge burgemeesters die het land kent, waarvan sommigen met een frisse en open bestuursstijl
aanlopen tegen verzet van gevestigde politieke elites.

In het Bosnische parlement sprak de delegatie vervolgens met leden van het commissie
voor Europese integratie. Het parlement functioneert feitelijk niet door de terugtrekking
van Bosnisch-Servische parlementariërs, als onderdeel van een algemene boycott door
Bosnische Serviërs van de centrale staatsinstituties van het land. Aan het gesprek
dat de Nederlandse delegatie had met de commissie voor Europese integratie, deden
dan ook geen Bosnisch-Servische vertegenwoordigers mee. In het gesprek kwam onder
meer aan de orde dat het parlement recent voorstellen voor sancties tegen Rusland
had verworpen en verzocht heeft om een spoedig kandidaat-lidmaatschap van de EU. Verder
werd gesproken over drie wetsvoorstellen die voorliggen in het parlement om te voldoen
aan hervormingswensen die de EU stelt: één inzake het tegengaan van belangenverstrengeling
voor overheidsdienaren, één inzake openbare aanbestedingsprocedures en één inzake
de onafhankelijkheid van de rechtspraak. Inzake de mislukte hervorming van het kiesstelsel
maakt de Nederlandse delegatie kenbaar grote zorgen te hebben over mogelijk uitstel
van de verkiezingen.

In de avond van 25 maart sprak de delegatie tijdens een diner met de ambassadeurs
in Bosnië van onder meer Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, België, de EU en de OVSE.
Dit gesprek bood de delegatie een breed beeld van de betrokkenheid en de opvattingen
van de internationale gemeenschap bij het Balkanland.

Zaterdag 26 maart 2022

Zaterdag 26 maart was geheel gereserveerd voor een bezoek van de delegatie aan Srebrenica
en Potocari, alwaar de begraafplaats voor de slachtoffers van de genocide uit 1995
is en waar een herdenkingscentrum is. Tijdens het bezoek aan de begraafplaats, waar
meer dan 8000 slachtoffers liggen van de volkerenmoord op Bosnische moslims, hebben
mevrouw Kuiken en de heer Brekelmans een krans gelegd namens de Tweede Kamer. In het
herdenkingscentrum, dat pal tegenover de begraafplaats ligt en dat is gehuisvest in
de voormalige compound van Dutchbat, spraken de delegatieleden vervolgens uitgebreid met een vertegenwoordiging
van de moeders van Srebrenica, vrouwen die hun echtgenoten en zonen verloren zijn
tijdens de genocide. Tijdens een rondleiding door het herdenkingscentrum vertelde
de directeur, Emir Suljagić, over de geschiedenis van de genocide in de zomerdagen
van 1995. Hij deed dat deels uit eigen ervaring, omdat hij destijds als tolk werkte
voor Dutchbat. Zeventwintig jaar na dato is de ontkenning van dit historische feit
niet alleen pijnlijk voor de nabestaanden van de slachtoffers, maar ook problematisch
voor de Bosnische multi-etnische samenleving. Zo ontkent de huidige burgemeester van
Srebrenica, een jonge Bosnische Serviër, die dertien was ten tijde van de genocide,
dat deze ooit heeft plaatsgevonden. De ontkenning van deze geschiedenis bemoeilijkt
de samenwerking tussen de drie etnische entiteiten in Bosnië, zoals eerder tijdens
het delegatiebezoek ook al duidelijk was geworden.

Persbericht

De delegatie heeft ervoor gekozen om na afloop van het werkbezoek een persbericht
uit te brengen, mede gericht op de media in Bosnië-Herzegovina. Hieronder volgt de
integrale tekst van dit persbericht.

Press statement, 28 March 2022

Members of the House of Representatives of the Netherlands visit Bosnia and Herzegovina

A delegation of the standing committee on Foreign Affairs of the House of Representatives
of the Netherlands paid a visit to Bosnia and Herzegovina from 24 to 27 March 2022.

The delegation met representatives of the government, various political parties and
civil society organizations. The Dutch members of parliament regret no representative
from the Republika Srpska was able to meet the delegation.

This visit was planned in the context of serious concerns about the current political
situation. This is driven by steps taken by the leadership and parliament of Republika
Srpska, the failure to reach an agreement on constitutional and electoral reform and
rising ethno-nationalist rhetorics. The delegation conveyed the message that this
is not serving the interest of Bosnia Herzegovina’s citizens, neither does it bring
the country closer to the EU. Moreover, it was emphasized in the conversations that
the October 2022 elections can and should take place.

During the conversations the delegation stressed the importance of:

– A single, united and sovereign Bosnia and Herzegovina

– The principle of non-discrimination, to be implemented through electoral reform and
in accordance with the rulings of The European Court of Human Rights.

– Free and fair elections to be held in the fall of 2022

– Substantial steps in fighting corruption and in implementing reforms in line with
the 14 key priorities of the EU Opinion of 2019

– Alignment with EU foreign policy, particularly regarding Russia’s invasion of Ukraine

The delegation considers these points fundamentally important for the stability and
security of Bosnia and Herzegovina, as well as for its path to EU membership.

The delegation also paid an extensive visit to Srebrenica, where they, together with
the Mothers of Srebrenica, laid flowers at the Cemetary to commemorate the victims
of the genocide and paid a visit to the Srebrenica-Potočari Memorial Center

The delegation consisted of the following members: Attje Kuiken (delegation leader,
PvdA), Ruben Brekelmans (VVD), Jan Paternotte (D66), Kati Piri (PvdA) and Jasper van
Dijk (SP).

De voorzitter van de delegatie, Kuiken

De griffier van de delegatie, Westerhoff