Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Esch over het gebrek aan vegetarische en veganistische maaltijden in zorginstellingen

Antwoord van Staatssecretaris Van Ooijen (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen
8 juli 2022). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 3225.

Vraag 1

Kent u het bericht «Geen vegetarisch of veganistisch eten in het verpleeghuis? Ook
daar is nu een meldpunt voor»? Bent u eveneens bekend met de petities van de Nederlandse
Vereniging voor Veganisme (NVV) en de Vegetariërsbond, die samen veertienduizend keer
ondertekend zijn?1

Antwoord 1

Ja, ik ken het bericht. De NVV heeft hun petitie op 31 mei persoonlijk overhandigd
op het ministerie.

Vraag 2

Herkent u het signaal dat het moeilijk is om aan een gezonde vegetarische of veganistische
maaltijd te komen in een ziekenhuis, verpleeghuis, verzorgingshuis of revalidatiecentrum?

Antwoord 2

Ik herken dit signaal gedeeltelijk. Het algemene beeld is dat in ziekenhuizen vegetarische
maaltijden beschikbaar zijn en dat het aanbod verbetert. Over andere instellingen
dan ziekenhuizen heb ik beperkte informatie. Vegetarisch of veganistisch aanbod lijkt
tot op heden geen onderwerp van gesprek in de betreffende cliëntraden.

Vanuit het project Goede Zorg Proef Je is in 2021 een verkennend onderzoek gedaan
naar het veganistische aanbod in ziekenhuizen. Uit interviews met veganisten die in
het ziekenhuis hebben gelegen, komt bij het onderzoek naar voren dat men niet tevreden
is over het aanbod van veganistische voeding en de kwaliteit hiervan. Uit de gesprekken
met diverse ziekenhuizen blijkt dat hun beleid vaak niet ingesteld is op mensen die
volledig plantaardig eten waardoor dit extra organisatie vraagt. Uit het onderzoek
blijkt tevens dat de veganistische patiënt geregeld een standaard ziekenhuismaaltijd
krijgt waaruit dierlijke producten zijn weggelaten en die niet worden vervangen door
een plantaardig alternatief. Hierdoor krijgt de veganistische patiënt geen volwaardige
maaltijd en te weinig eiwit binnen.2 Dit draagt niet bij aan het herstel en de kwaliteit van leven van de veganistische
patiënt.

Uit voorlopige resultaten van een recente monitor van het voedingsaanbod bij ziekenhuizen
die zijn aangesloten op het project Goede Zorg Proef Je komt naar voren dat het vegetarische
en plantaardige aanbod voor zowel patiënt als ziekenhuismedewerker toeneemt.

Vraag 3

Wist u dat slechts 16 procent van de ziekenhuizen in 2020 überhaupt een gezond voedingsaanbod
voor patiënten had? Wist u dat slechts 1 procent (één ziekenhuis) in 2020 een gezond
voedingsaanbod voor bezoekers en medewerkers had?3

Antwoord 3

Als opdrachtgever voor de voortgangsrapportage van het Nationaal Preventieakkoord
van het RIVM ben ik bekend met deze cijfers over het voedingsaanbod in ziekenhuizen.
Er werd en wordt hard gewerkt om ook op dit terrein binnen het preventieakkoord stappen
te zetten.

In 2021 had 20% van de ziekenhuizen (23 van de 117 ziekenhuislocaties) een vernieuwd
voedingsconcept voor patiënten dat is doorgevoerd voor het gehele ziekenhuis. Aanvullend
daarop is 17% van de ziekenhuizen (20 van de 117 ziekenhuislocaties) actief gestart
met pilots of het maken van plannen voor een gezonder voedingsaanbod voor patiënten,
deze 20 ziekenhuizen zijn in 2021 mee gaan doen met Goede Zorg Proef Je. Het aantal
deelnemers groeit door in 2022.

Wat betreft medewerkers en bezoekers had in 2021 6% van de ziekenhuizen (7 van de
117) het restaurant aangepast naar de Richtlijnen Eetomgeving van het Voedingscentrum.
48% van de ziekenhuizen (41 van de 117) heeft pilots of maken plannen voor een gezonder
voedingsaanbod volgens de Richtlijnen Eetomgeving voor medewerkers en bezoekers.4

Vraag 4

Deelt u de mening dat er extra stappen moeten worden gezet om ervoor te zorgen dat
50 procent van de ziekenhuizen in 2025 en 100 procent van de ziekenhuizen in 2030
een gezond voedingsaanbod heeft, conform de afspraken in het Nationaal Preventieakkoord?
Zo ja, welke stappen gaat u zetten? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 4

Aan de doelstelling uit het Nationaal Preventieakkoord die u noemt, hebben onder andere
de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen en de Alliantie Voeding in de Zorg zich
gecommitteerd. VWS ondersteunt via subsidie aan het project Goede Zorg Proef Je kennisontwikkeling
en -verspreiding en netwerkvorming met als doel stevige impuls te geven aan een gezonder
voedingsaanbod voor patiënt, medewerker en bezoeker in ziekenhuizen en andere zorginstellingen.
Uit de cijfers bij antwoord 3 concludeer ik dat de ziekenhuizen op de goede weg zijn
om zeker voor patiënten in 2025 in 50% van de ziekenhuizen gezond aanbod te hebben.
De bewustwording groeit en er is een beweging op gang gebracht. Dit gaat gestaag,
met een aanpak die erop gericht is dat de aandacht voor gezond voedingsaanbod structureel
beklijft als onderdeel van het beleid van een ziekenhuis of zorginstelling. Het voedingsaanbod
is onderdeel van de kwaliteit van zorg en valt onder de verantwoordelijkheid van de
zorginstelling zelf. Ik blijft het onderwerp onder de aandacht brengen maar acht het
niet nodig nu extra stappen te zetten.

Vraag 5

Bent u bereid om daarbij specifiek aandacht te besteden aan een gezond voedingsaanbod
voor vegetariërs en veganisten?

Antwoord 5

Mijn insteek is dat mensen in een ziekenhuis of andere zorginstelling gezond moeten
kunnen eten. Het lijkt mij redelijk dat hierbij tot op zekere hoogte ook rekening
kan worden gehouden met dieetwensen. Hierbij mag het belang van een volwaardige voeding
en daarmee -zeker in de zorg- het belang van ook kwalitatief voldoende eiwit niet
uit het oog worden verloren. De Richtlijn Eetomgevingen van het Voedingscentrum is
gebaseerd op de Schijf van Vijf en vormt de basis voor het gezonder maken van het
voedingsaanbod in ziekenhuizen en andere zorginstellingen. Een verschuiving naar een
meer plantaardig voedingspatroon is onderdeel van deze richtlijn. Een voedingspatroon
volgens de Schijf van Vijf impliceert, ten opzichte van de gemiddelde huidige consumptie
in Nederland, een verschuiving naar meer plantaardige voeding. Het signaal van de
NVV en Vegetariërsbond geef ik mee aan de uitvoerders van het Project Goede Zorg Proef
Je.

Vraag 6

Bent u bereid ook met andere zorginstellingen afspraken te maken over een gezond voedingsaanbod,
met specifieke aandacht voor vegetarische en veganistische maaltijden? Zo ja, hoe
gaat u dit aanpakken? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 6

Het project Goede Zorg Proef Je bereikt ook andere zorginstellingen dan ziekenhuizen,
bijvoorbeeld instellingen voor revalidatie en GGZ. De tools in Goede Zorg Proef Je,
die ontwikkeld zijn voor en met het ziekenhuis, zijn soms direct bruikbaar voor andere
zorginstellingen. Andere tools worden meer op maat gemaakt, afhankelijk van de setting
of ziekte specifieke aanbevelingen. Er is nog veel ruimte om in het algemeen het aanbod
gezonder en duurzamer te maken en het eetplezier en de ambiance te verbeteren. De
komende tijd wordt via het project ingezet op het vergroten van het bereik, het verhogen
van draagvlak voor gezonde en duurzame voeding en de implementatie van tools bij deze
zorginstellingen.

In 2021 hadden twee revalidatie-instellingen een gezond voedingsaanbod. 21% van de
revalidatie instellingen (8 van de 37) werk(t)en aan een gezond voedingsaanbod en
zetten zich actief in op de voedingstransitie via het Goede Zorg Proef Je revalidatienetwerk
dat in 2021 is gestart. In 2021 was één GGZ-instelling bezig om een visie op voeding
te ontwikkelen.

Intussen zijn een vijftal GGZ-instellingen en de Nederlandse GGZ samen met Goede Zorg
Proef Je actief om een visie op gezonde voeding te ontwikkelen voor de GGZ, inclusief
het gezonder maken van het aanbod daar.

Daarnaast is er contact met een vijftal geriatrische revalidatie instellingen dat
het aanbod gezonder wil maken.