Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Maeijer over het bericht ‘Peuk peperduur; kabinet: prijsverhoging sigaretten tot 47 euro in 2040’

Antwoord van Staatssecretaris Van Ooijen (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen
30 juni 2022)

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Peuk peperduur; kabinet: prijsverhoging sigaretten
tot 47 euro in 2040»?1

Antwoord 1

Ja, ik ben bekend met dit artikel.

Vraag 2

Klopt het dat u een enorme prijsstijging op pakjes sigaretten door wilt voeren? Zo
ja, kunt u dit voornemen toelichten?

Antwoord 2

Zoals u weet heb ik de Tweede Kamer beloofd om met een uitgewerkt voorstel te komen
waarmee we als samenleving de doelen van het Nationaal Preventieakkoord met betrekking
tot roken kunnen halen2. Het hoofddoel is een rookvrije generatie in 2040. Een verdergaande accijnsverhoging
na 2024 is één van de maatregelen die ik meeneem in mijn verkenning omdat dit wetenschappelijk
wordt gezien als een zeer belangrijke maatregel om het aantal rokers terug te dringen.

Vraag 3

Deelt u de mening dat het aan de overheid is om voor te lichten over de gevaren van
roken, maar dat de keuze uiteindelijk aan de mensen zelf is?

Antwoord 3

Roken is een ernstige verslaving die veel persoonlijk en maatschappelijk leed veroorzaakt.
In 2020 overleden in Nederland bijna achttienduizend mensen door roken.3 Wanneer kinderen die beginnen met roken, blijven roken, is de kans meer dan 50% dat
zij aan de gevolgen daarvan zullen komen te overlijden4.

Wanneer iemand verslaafd is, is er geen sprake van een vrije keus. Het kabinet is
van mening dat, gezien de gezondheidsschade voor rokers zelf en hun naasten, voorkomen
moet worden dat jongeren gaan roken en dat rokers geholpen moeten worden om te stoppen.

Vraag 4

Waarom bent u er zo op gedreven om met een suikertaks, vleestaks, verhoging van accijnzen
et cetera, zo in te grijpen in de vrije keuze van mensen om te leven zoals zij dat
willen?

Antwoord 4

In ons land heeft ongeveer de helft (50%) van de volwassen overgewicht. Daarnaast
is roken nog altijd een belangrijke oorzaak van ziekte en sterfte. Het doel van het
kabinet is een gezonde generatie in 2040. In mijn brief van 17 maart jl.5 heb ik aangekondigd dat ik me volop wil inzetten voor een fit, gezond en veerkrachtig
Nederland en daar is een sterke en brede preventieaanpak voor nodig met allerlei maatregelen.

Prijsmaatregelen zijn hierin een belangrijk instrument en voor veel onderwerpen die
u hierboven aansnijdt bewezen effectief. Dit is ook te vinden in het rapport «Gezondheidsgerelateerde
belastingen, Bouwstenen voor een beter belastingstelsel».6 Om te preventieaanpak te versterken is dan ook een aantal prijsmaatregelen aangekondigd
in het coalitieakkoord.

Vraag 5

Denkt u niet dat mensen die willen roken hun tabak gewoon over de grens gaan halen
in België of Duitsland?

Antwoord 5

Het rapport «Prijsgevoeligheid van rokers» van het RIVM laat zien dat na de accijnsverhoging
met 1 euro per 1 april 2020, 11% van de rokers is gestopt, 25% minder is gaan roken,
8% is overgestapt op een goedkoper product en dat 4% rookwaren vaker in het buitenland
kocht. Het RIVM concludeert dat er geen grote toename van grenseffecten door de accijnsverhoging
heeft plaatsgevonden en denkt dat het niet erg waarschijnlijk is dat een groot deel
van de Nederlandse rokers bij verdere prijsstijgingen vaker naar het buitenland zal
reizen om daar rookwaren te kopen.7 Het onderzoek is echter wel met onzekerheden omgeven vanwege de samenloop met de
tijdelijke, beperkende COVID-19 maatregelen. Het onderzoek liet overigens ook zien
dat 20% van de rokers ook al voor de accijnsverhoging van 1 april 2020 altijd of regelmatig
rookwaren in het buitenland kocht. Ook het Empty Pack Survey van het Ministerie van
Financiën geeft op dit moment geen aanleiding een grote verschuiving naar het buitenland
te verwachten.8

Vraag 6

Deelt u de mening dat het duurder maken van sigaretten zal gaan zorgen voor meer sigarettensmokkel
en meer illegale productie van tabak en dus ook voor meer consumptie van illegale
tabak? Zo nee, waarom niet en kunt u dit onderbouwen?

Antwoord 6

Hogere accijnzen en grotere prijsverschillen kunnen factoren zijn die van invloed
zijn op de omvang van de illegale handel in tabaksproducten. Echter andere factoren
zoals sociale acceptatie van illegale handel, een hoog corruptieniveau, aanwezigheid
van informele distributiekanalen, een gebrek aan inzet om de illegale handel aan te
pakken en een inefficiënte douane en belastingadministratie spelen een belangrijkere
rol9.

Er zijn bovendien landen die hebben laten zien dat het goed mogelijk is om tegelijkertijd
de accijns substantieel te verhogen én de omvang van illegale handel in tabaksproducten
terug te dringen10. Daarnaast is er bewijs dat duidt in de richting dat het marktaandeel van illegale
handel juist groter is in landen met lage accijns en prijzen dan in landen met hoge
accijns en prijzen.11

Teneinde illegale handel in tabaksproducten tegen te gaan heeft Nederland in 2020
Europese regels ingevoerd. Tabaksproducten moeten getraceerd kunnen worden door de
hele keten. De verplichting is van toepassing op alle in de EU geproduceerde tabaksproducten
en op producten van buiten de EU die voor de Europese markt bestemd zijn.

Tevens is in alle EU-lidstaten een veiligheidskenmerk verplicht gesteld om de authenticiteit
van de tabaksproducten beter te kunnen controleren en de strijd tegen de illegale
handel in tabaksproducten in de EU te intensiveren. In Nederland is gekozen om het
accijnszegel aan te wijzen als veiligheidskenmerk. Voordeel hiervan is dat het hierbij
gaat om bewezen technologie (het accijnszegel is zeer goed beveiligd) en dat er optimaal
gebruik wordt gemaakt van de ervaring van de Douane in het bestaande toezicht op het
gebruik van de accijnszegel.

Ook heeft Nederland in oktober 2020 het protocol tegen illegale tabakshandel bij het
WHO-Kaderverdrag inzake tabaksontmoediging (FCTC) geratificeerd. Het protocol schrijft
uiteenlopende maatregelen voor waarmee illegale handel wordt tegengegaan zoals een
verplichting om verdachte transacties te melden, controlemaatregelen op de doorvoer
van tabaksproducten en internationale samenwerking. Dit is aanvullend op het reeds
bestaande toezicht op illegale handel in tabaksproducten door de Douane en FIOD.

Vraag 7

Wat vindt u ervan dat het inmiddels voor steeds meer producten loont om naar het buitenland
uit te wijken: een tankbeurt, sigaretten, een fles wijn, maar ook voor de normale
boodschappen? Heeft dit kabinet niets beters te doen dan het leven van gewone Nederlanders
onbetaalbaar te maken?

Antwoord 7

In mijn brief van 17 maart jl.12 heb ik aangekondigd dat ik me volop wil inzetten voor een fit, gezond en veerkrachtig
Nederland en dat daarvoor een sterke en brede preventieaanpak nodig is waarmee we
investeren in een gezonde generatie voor 2040. Het RIVM heeft geconstateerd dat er
meer nodig is dan in 2018 is afgesproken om de ambities voor 2040 te behalen. Hiertoe
bekijk ik zoveel mogelijk samen met partijen hoe we effectieve acties uit het Nationaal
Preventieakkoord kunnen aanvullen, intensiveren en versnellen om ons commitment te
verzilveren.