Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Klink over de uitzonderingen op Europese mededingingsregels van containerrederijen en prijsafspraken

Antwoord van Staatssecretaris Vijlbrief (Economische Zaken en Klimaat), mede namens
de Minister van Infrastructuur en Waterstaat (ontvangen 23 juni 2022). Zie ook Aanhangsel
Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 2816

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Wacht ons nieuw vrachtinfarct met vertraging in Chinese
havens?»1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat containerrederijen groeiende winsten maken die wellicht verband houden
met hun uitzondering op de Europese mededingingsregels? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 2

Containerrederijen rapporteren momenteel meer winsten vanwege de hoge prijzen voor
containervervoer. Vorig jaar heeft de Europese Commissie naar aanleiding van persvragen
aangegeven dat zij geen bewijs heeft ontvangen of concurrentieverstorend gedrag heeft
vastgesteld van scheepvaartallianties met betrekking tot prijsstijgingen. Wel heeft
de Commissie gezegd dat zij de sector zeer nauwlettend zal blijven volgen. Een verband
met de groepsvrijstelling voor consortia is niet vastgesteld.

De hoge prijzen voor containertransport zijn een gevolg van verstoringen in de wereldwijde
transportketen en daarmee een tekort aan vervoerscapaciteit, mede als gevolg van COVID-19.
Vanwege de COVID-crisis zijn soms havens gesloten, is de mondiale containerlogistiek
verstoord geraakt en is de online vraag naar producten zeer sterk gestegen. Daarnaast
leidt de controle op sancties tegen Rusland sinds de afgelopen maanden tot oponthoud
in Europese havens. Dit draagt bij aan de gesignaleerde kostenstijging.

Vraag 3

Klopt het dat grote rederijen door deze uitzondering zelf mogen bepalen hoeveel schepen
zij inzetten en hierdoor sterke invloed hebben op de prijs van containers? Zo nee,
waarom niet?

Antwoord 3

De scheepvaartmarkt is een vrije markt waarin afzonderlijke rederijen zelf kunnen
bepalen hoeveel capaciteit zij inzetten. Op het moment dat rederijen in consortiaverband
opereren zijn zij gehouden aan de mededingingsregels. Daarbij is voor consortia een
Europese groepsvrijstelling van toepassing die bepaalt dat scheepvaartondernemingen
onder voorwaarden mogen samenwerken in consortia. De Europese Commissie houdt toezicht
op de Europese mededingingsregels en de groepsvrijstellingsverordening. Zij heeft
op basis van onderzoek en evaluatie geconstateerd dat de vrijstelling voor de consortia
in het algemeen bijdraagt aan een verbetering van productiviteit en kwaliteit en efficiëntie.
De consortia mogen niet samenwerken voor de vaststelling van prijzen of de beperking
van scheepscapaciteit, omdat dit de mededinging sterk beperkt. Samenwerking die is
toegestaan is gericht op efficiëntieverbetering en doelmatige benutting van de beschikbare
capaciteit. Een billijk aandeel in de voordelen daarvan moet voorts worden doorgegeven
aan de vervoergebruikers. De consortia mogen niet gebruikt worden ten einde de prijzen
van containervervoer te beïnvloeden.

Vraag 4

Herkent u de signalen dat de containerprijzen voor onder andere Nederlandse ondernemers
torenhoog (tussen de $ 9.000 en $ 14.000 per container) zijn? Wat kunt u in nationaal,
Europees en mondiaal verband doen om de transparantie van containervervoer via rederijen
te verbeteren?

Antwoord 4

Ik herken de signalen van hoge dagprijzen op de spotmarkt van containertransport.
Onderzoeksbureau Drewry rapporteert bijvoorbeeld dat het vervoer van een grote container
van 40 voet eind september 2021 een hoogtepunt bereikte met een gemiddelde prijs van
$ 10.377. Inmiddels is deze prijs wel wat gezakt tot $ 7.874 in april 2022.

Het is een taak van de Europese Commissie om toezicht te houden op de mededingingsregels
die gelden voor containerrederijen. De Commissie kan in dat verband bijvoorbeeld eisen
stellen aan de transparantie van consortia. Zo heeft de Commissie in 2016 veertien
containerrederijen gebonden aan een aantal afspraken op het gebied van prijstransparantie.
Indien hiervoor concrete aanleiding zou bestaan kan de Nederlandse overheid signalen
of zorgen onder de aandacht brengen van de Europese Commissie. Navraag bij de ACM
heeft uitgewezen dat er bij ACM recentelijk geen signalen zijn binnengekomen over
de ontwikkelingen in het containervervoer over zee of vermeend misbruik van machtspositie.

Vraag 5

Wat zijn de uitkomsten van het onderzoek dat de Europese Commissie in 2015 is gestart
naar illegale prijsafspraken tussen de rederijen? Indien er geen uitkomsten zijn,
waarom is het onderzoek gestaakt? Indien er wel uitkomsten zijn, wat is hiermee gedaan?

Antwoord 5

De Commissie is in november 2013 een onderzoek gestart naar vermeende illegale prijsafspraken
tussen containerrederijen. De Commissie heeft geen overtredingen vastgesteld in dit
onderzoek. Wel hebben de scheepvaartondernemingen een aantal toezeggingen gedaan.
Deze toezeggingen verminderen de kans dat consortia prijzen kunnen coördineren en
verbeteren de prijstransparantie. In 2016 heeft de Commissie deze toezeggingen juridisch
bindend gemaakt voor de betreffende scheepvaartondernemingen. Daarmee waren de zorgen
van de Commissie weggenomen en is het onderzoek afgedaan. Zoals aangegeven in het
antwoord op vraag 2 heeft de Europese Commissie in 2021 opnieuw aangegeven dat zij
geen bewijs heeft gevonden van een schending van de mededingingsregels door containerrederijen
die op grond van de groepsvrijstellingsverordening onder voorwaarden allianties mogen
vormen om gezamenlijke diensten aan te bieden. Wel heeft de Commissie in september
vorig jaar bevestigd dat zij de sector zeer nauwlettend zal blijven volgen.

Vraag 6

Waarom heeft de Europese Commissie in maart 2020 een kartelvrijstelling voor containerallianties
tot april 2024 goedgekeurd?

Antwoord 6

De groepsvrijstellingsverordening voor consortia is in 2009 vastgesteld. Doel van
de gemeenschappelijke exploitatie van lijnvaartdiensten is een betere en efficiëntere
dienstverlening aan handels- en productiebedrijven waarbij meer havens bediend worden
en vaardiensten vaker plaatsvinden. In 2018 is de Europese Commissie een consultatie
en evaluatie van de vrijstellingsverordening gestart. Daarbij heeft de Commissie onder
andere onderzocht of de verordening nog steeds bijdraagt aan deze doelen en of deze
passend is onder de huidige marktomstandigheden. De Commissie kwam in november 2019
tot de conclusie dat de verordening bijdraagt aan de doelen en voordelen oplevert
voor vervoergebruikers, onder andere in de vorm van lagere prijzen en een stabiele
kwaliteit van de dienstverlening. Daarom heeft de Commissie in maart 2020 besloten
om de groepsvrijstellingsverordening met vier jaar te verlengen.

Vraag 7

Bent u op de hoogte van het onderzoek van International Transport Forum (ITF) van
de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) waaruit blijkt
dat het beoogde doel van de Europese Commissie niet wordt behaald met de uitzondering?
Klopt het dat de containerrederijen samenwerken in een wereldwijd consortia en dat
de afspraken die binnen dit consortia gemaakt worden geheim zijn? Klopt het dat Nederlandse
ondernemers al langer vragen om openbaring? Wat doet u met deze uitkomsten?

Antwoord 7

Het door u genoemde onderzoek is mij bekend. Containerrederijen mogen nu op grond
van de vrijstellingsverordening samenwerken in wereldwijde consortia, zolang het gezamenlijk
marktaandeel van alle leden van het consortium niet meer dan 30% bedraagt. Afspraken
binnen consortia zijn niet openbaar. Het klopt dat ondernemers (met name verladersorganisaties)
bij de Europese Commissie al enige tijd geleden hebben gepleit voor minder geslotenheid
en ondoorzichtigheid van containerrederijen. Recenter, in februari 2022, heeft de
Europese Assocation for Forwarding, Logistics and Customs Services (CLECAT) bij EU
Commissaris Vestager aangedrongen op onderzoek naar de huidige tarieven in deze sector.
Omdat het toezicht hierop primair bij de Europese Commissie ligt, zou ik haar bevindingen
willen afwachten.

Vraag 8

Wat kunt u – in Europees verband – doen om de kartelvrijstelling voor containerallianties
zo spoedig mogelijk, maar in ieder geval per april 2024, te beëindigen?

Antwoord 8

De groepsvrijstellingsverordening is verlengd tot 25 april 2024. Het is aan de Commissie
om voor het einde van deze termijn te onderzoeken of de verordening nog bijdraagt
aan een betere kwaliteit en efficiëntie van containertransport. Afhankelijk van de
uitkomst van dat onderzoek kan de Commissie besluiten om de verordening te verlengen,
stop te zetten of (de voorwaarden voor vrijstelling) aan te passen. Nederland zal
bij de eerstvolgende evaluatie door de Commissie bezien of het tegen die tijd een
aanleiding ziet om in het kader van de consultatie te reageren.