Jaarverslag : Verslag van de commissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten over haar werkzaamheden in 2021

Nr. 1
VERSLAG

Vastgesteld 16 juni 2022

De commissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten heeft de eer verslag uit
te brengen over haar werkzaamheden in 2021.

De voorzitter van de commissie, Hermans

1. Inleiding

De commissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (hierna: de commissie) is
belast met de parlementaire controle op de geheime aspecten van het overheidsbeleid
aangaande de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (hierna: de AIVD) en de Militaire
Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (hierna: de MIVD). Omdat de door de verantwoordelijke
bewindspersonen aan de commissie verstrekte inlichtingen geheim zijn, vergadert de
commissie in beslotenheid. De commissie acht het van belang zich tegenover de Kamer
te verantwoorden over de wijze waarop zij de haar door de Kamer toevertrouwde taak
heeft uitgevoerd. In dit jaarverslag beoogt de commissie een zo transparant mogelijk
overzicht te geven van haar werkzaamheden in 2021.

Het jaarverslag gaat in op de taak en de grondslag van de commissie, en geeft een
korte toelichting op de verschillende (type) vergaderingen en activiteiten van de
commissie, en de stukken die daar behandeld worden. Daarnaast komt de samenstelling
en ondersteuning van de commissie aan bod, en de frequentie en opkomst van de vergaderingen
in 2021. Tot slot geeft dit verslag een beknopt chronologisch overzicht van de in
2021 geagendeerde onderwerpen en (beleids)stukken die de commissie ontving en besprak.
Vanwege het staatsgeheime karakter, betreft dit geen uitputtende opsomming van de
onderwerpen die in de commissie aan de orde zijn geweest.

2. Taak en grondslag van de commissie

Uitgangspunt is dat het kabinet informatie over de AIVD en de MIVD zoveel mogelijk
openbaar aan de Tweede Kamer verstrekt. In de praktijk gebeurt dit respectievelijk
aan de vaste commissies voor Binnenlandse Zaken en Defensie. Wanneer het belang van
de staat zich tegen deze verstrekking verzet, biedt de Wet op de inlichtingen- en
veiligheidsdiensten 2017 (hierna: de Wiv 2017) de mogelijkheid beide Kamers der Staten-Generaal
vertrouwelijk te informeren.1 In de Tweede Kamer gebeurt dit in de commissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten.
Dit betekent dat deze commissie in principe alleen kennisneemt van staatsgeheime informatie.

Het bestaan en de samenstelling van de commissie is geregeld in het Reglement van
Orde van de Tweede Kamer (artikel 7.5). De commissie is belast met de parlementaire
controle op de operationele taakuitvoering van de AIVD en de MIVD. Verder bepaalt
de Wiv dat de commissie op de hoogte dient te worden gebracht door de verantwoordelijke
Ministers van (meldingen van) misstanden bij de AIVD en de MIVD, wanneer staatsgeheime
gegevens daarin een rol spelen.2 Sinds de invoering van de Wiv 2017 is dit nog niet voorgekomen.

3. Vergaderingen en activiteiten van de commissie

De commissie komt minstens één keer per maand bijeen voor vergaderingen, gesprekken
en werkbezoeken.

Reguliere vergaderingen

In de reguliere vergaderingen worden (beleids)stukken van de Minister van Binnenlandse
Zaken en Koninkrijksrelaties (hierna: de Minister van BZK), de Minister van Defensie
en de Minister van Justitie en Veiligheid (hierna: de Minister van J&V) over de AIVD,
de MIVD en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (hierna: de
NCTV) besproken. Daarnaast worden gerubriceerde stukken van de Commissie van Toezicht
op de Inlichtingen- en veiligheidsdiensten (hierna: de CTIVD), de Algemene Rekenkamer
en de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (hierna: de TIB) besproken, alsook de
reacties van de betreffende Ministers hierop. Tot slot wordt de commissie schriftelijk
en mondeling geïnformeerd over actualiteiten, en ontvangt de commissie presentaties
over specifieke thema’s of landen.

In de regel wonen de betrokken Ministers (BZK, Defensie en J&V), de secretarissen-generaal
van het Ministerie van BZK en van Defensie, de (plaatsvervangend) directeur-generaal
van de AIVD (vergezeld door maximaal één AIVD-medewerker), de (plaatsvervangend) directeur
van de MIVD (vergezeld door maximaal één MIVD-medewerker) en de (plaatsvervangend)
NCTV (vergezeld door maximaal één NCTV-medewerker), de vergadering bij.

Extra vergaderingen

Extra vergaderingen worden ad hoc ingepland met de betrokken Minister(s), bijvoorbeeld
naar aanleiding van een specifieke gebeurtenis.

Gesprekken

Naast de vergaderingen met de Ministers, voert de commissie gesprekken met de CTIVD,
de Algemene Rekenkamer en de TIB. De commissie bespreekt dan onder andere de geheime
bijlagen bij toezichtsrapporten van de CTIVD, gerubriceerde rapportages van de Algemene
Rekenkamer en gerubriceerde brieven van de TIB.

Vergaderingen in besloten kring

Bij vergaderingen in besloten kring zijn alleen de commissieleden aanwezig. Deze vergaderingen
zijn over het algemeen besluitvormend van aard. Zo neemt de commissie besluiten over
haar jaarplanning en haar jaarverslag, over haar werkwijze, en over specifieke onderwerpen
die behandeld zijn in de reguliere vergaderingen. Daarnaast benut de commissie deze
vergaderingen in besloten kring om de eerstvolgende reguliere vergadering voor te
bespreken. Tot slot beslist de commissie over de behandeling van brieven van derden
en over verzoeken om inzage in het archief van de commissie, of over de ontvangst
van buitenlandse delegaties.

Werkbezoeken

De commissie streeft er naar jaarlijks enkele werkbezoeken af te leggen aan de AIVD,
de MIVD en/of de NCTV. Daarnaast hebben de commissieleden de mogelijkheid om op individuele
basis een werkbezoek af te leggen.

Naast de leden van de commissie zijn ook de griffier en de adviseur van de commissie
aanwezig bij alle activiteiten.3 De griffier stelt verslagen op van vergaderingen en gesprekken, die de commissie
vaststelt in de daarop volgende vergadering. Deze verslagen zijn staatsgeheim gerubriceerd.

4. Vergaderstukken van de commissie

Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de verschillende (beleids)stukken die de commissie
behandelt.

4.1 Begrotings- en verantwoordingsinformatie AIVD/MIVD

Geïntegreerde Aanwijzing Inlichtingen- en Veiligheid

De Geïntegreerde Aanwijzing Inlichtingen- en Veiligheid (hierna: de GA I&V) beschrijft
de behoefte aan inlichtingen vanuit verschillende behoeftestellers. De Minister-President
en de Ministers van BZK en van Defensie stellen deze vast, na overleg met de Ministers
van J&V en van Buitenlandse Zaken. De GA I&V bestaat uit een openbaar deel dat gepubliceerd
wordt in de Staatscourant, en een geheim deel. Het geheime deel bestaat uit de onderzoeksdoelstellingen
voor de komende vier jaar en de werkverdeling tussen de AIVD en de MIVD, en wordt
in de commissie besproken.

Jaarplannen

De Ministers van BZK en van Defensie werken de GA I&V uit in de jaarplannen (onderzoeksplannen)
voor respectievelijk de AIVD en de MIVD. Deze jaarplannen zijn vanwege hun inhoud
staatsgeheim, maar worden op hoofdlijnen openbaar gemaakt en aan de Tweede Kamer aangeboden
(aan de vaste commissies voor Binnenlandse Zaken en voor Defensie). De geheime jaarplannen
worden door de Ministers aan de commissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten
aangeboden.

Voortgangsrapportages

De AIVD en de MIVD leveren drie keer per jaar een voortgangsrapportage aan (waaronder
een geheim jaarverslag). In deze voortgangsrapportages, die staatsgeheim gerubriceerd
zijn, leggen de AIVD en de MIVD verantwoording af over de voortgang van de operationele
taakuitvoering (zoals vastgesteld in de jaarplannen) over de betreffende periode.

Begrotingsbrieven

Wanneer de Tweede Kamer in september de begrotingen van het Ministerie van BZK en
het Ministerie van Defensie ontvangt, ontvangt de commissie de begrotingsbrieven voor
de AIVD en de MIVD. Deze brieven gaan in op de geheime aspecten van de openbare begrotingen,
met aandacht voor de uitsplitsing van het budget over de verschillende onderdelen
van de AIVD en de MIVD, en de trends die voor de nationale veiligheid relevant zullen
zijn in het aankomende jaar. In een grafische bijlage worden de cijfers voor beide
diensten inzichtelijk gemaakt.

Jaarverslagen

De AIVD en de MIVD brengen jaarlijks vóór 1 mei gelijktijdig aan beide Kamers der
Staten-Generaal een openbaar verslag uit van de manier waarop de AIVD en de MIVD hun
taken in het voorafgaande kalenderjaar hebben verricht. Het verslag (ook wel derde
voortgangsrapportage genoemd) geeft volgens de Wiv 2017 in ieder geval volledig overzicht
van de aandachtsgebieden waarop de dienst zijn activiteiten in het afgelopen jaar
heeft gericht en in het lopende jaar zal richten.

In het openbare jaarverslag wordt geen melding gedaan van gegevens die zicht geven
op: de middelen die de diensten inzetten in concrete gevallen, de geheime bronnen
die de diensten aanwenden, en het actuele kennisniveau van de diensten.4 Deze gegevens kunnen de Ministers vertrouwelijk meedelen aan een of beide Kamers
der Staten-Generaal. In de praktijk betekent dit dat de Ministers van BZK en van Defensie
voor beide diensten een geheim jaarverslag naar de commissie voor de Inlichtingen-
en Veiligheidsdiensten sturen.

4.2 Overige vergaderstukken

De commissie behandelt naast de hierboven genoemde begrotingsstukken, ook de volgende
stukken.

Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland

De commissie behandelt de staatsgeheime versie van het Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland
(hierna: het DTN) van de NCTV. Het DTN is onder andere gebaseerd op informatie van
de AIVD en de MIVD, en verschijnt twee à drie keer per jaar. De vaste Kamercommissie
voor Justitie en Veiligheid behandelt de openbare versie van het DTN.

Het Cybersecuritybeeld Nederland

De commissie behandelt ook de gerubriceerde versie van het Cybersecuritybeeld Nederland
(hierna: het CSBN). De NCTV publiceert het CSBN één keer per jaar en geeft hiermee
inzicht in ontwikkelingen, belangen, dreigingen en weerbaarheid op het gebied van
cybersecurity. Het komt tot stand in samenwerking met onder andere de AIVD en de MIVD.
De vaste Kamercommissie voor Digitale Zaken behandelt de openbare versie van het CSBN.

Inlichtingenbeeld Statelijke Dreigingen

De AIVD en de MIVD stellen in principe eens in de vier jaar het Inlichtingenbeeld
Statelijke Dreigingen op. Het vertegenwoordigt de gezamenlijke visie van de diensten
over statelijke dreigingen tegen Nederlandse veiligheidsbelangen. De commissie behandelde
het inlichtingenbeeld voor het eerst in 2020.

Actualiteitenbrieven

De commissie ontvangt van de Ministers van BZK en van Defensie voor iedere reguliere
vergadering een actualiteitenbrief. Hierin stelt de AIVD en de MIVD de commissie op
de hoogte van actuele gebeurtenissen of ontwikkelingen.

Ministerbrieven met aanvullende informatie

De commissie kan de verantwoordelijke Ministers verzoeken om aanvullende informatie
over een specifiek onderwerp of onderzoek. Deze informatie wordt soms mondeling gedeeld
in een vergadering, maar wordt vaak ook per brief met de commissie gedeeld. De Ministers
kunnen ook op eigen initiatief brieven sturen naar de commissie. Daarnaast komt het
voor dat de Ministers openstaande toezeggingen afdoen per brief.5 Alle brieven van de Ministers gericht aan de commissie komen op de agenda van de
vergadering.

Toezichtsrapporten van de CTIVD

Sommige toezichtsrapporten van de CTIVD hebben een geheime bijlage. De betrokken Minister
biedt deze aan de commissie aan. De commissie bespreekt het rapport op twee momenten:

• In een gesprek met de CTIVD: De CTIVD licht het rapport toe, en beantwoordt eventuele
vragen van de commissie. Dit gebeurt in afwezigheid van de Ministers.

• In een reguliere vergadering: De commissie bevraagt de verantwoordelijke Minister
over de geheime bijlage van het rapport. Dit gebeurt in afwezigheid van de CTIVD.

Gerubriceerde brieven van de TIB

In 2021 ontving de commissie één gerubriceerde brief van de TIB. Deze is op 25 november
met zowel de TIB als de Ministers besproken.

Gerubriceerde rapportages van de Algemene Rekenkamer

De commissie behandelt ook stukken van de Algemene Rekenkamer, bijvoorbeeld gerubriceerde
brieven bij de resultaten van de verantwoordingsonderzoeken, of geheime bijlagen bij
rapporten. Ook deze stukken bespreekt de commissie altijd eerst met de Algemene Rekenkamer,
en daarna met de betrokken Ministers.

Brieven van derden

Tot slot ontvangt de commissie brieven van burgers en instellingen met vragen, klachten
of opmerkingen over de AIVD en de MIVD. De commissie besluit in de vergadering in
besloten kring wat er met deze brieven moet gebeuren. De commissie ontving in 2021
geen brieven van derden.

5. Samenstelling en ondersteuning van de commissie

Volgens het Reglement van Orde van de Tweede Kamer,6 bestaat de commissie uit de voorzitters van de vijf grootste fracties. Daarnaast
kan de Kamer op voordracht van de commissie besluiten de commissie uit te breiden
met nog (maximaal) twee fractievoorzitters. Het Reglement van Orde bepaalt verder
dat als een fractievoorzitter afstand doet van zijn of haar lidmaatschap van de commissie,
de Kamer op voordracht van de commissie kan besluiten dat een andere fractievoorzitter
lid wordt. Tot slot sluit het Reglement van Orde uit dat een lid van de commissie
ook tijdelijk Minister kan zijn. Zo kan het voorkomen dat bij een demissionair kabinet
na de verkiezingen een Minister of Staatssecretaris ook fractievoorzitter is. Omdat
het ongewenst is dat een lid van de commissie zichzelf als gevolg hiervan controleert,
bepaalt het Reglement van Orde in deze situaties dat de fractievoorzitter in de commissie
(tijdelijk) wordt vervangen door een fractiegenoot.

Rekening houdend met bovengenoemde bepalingen, zag de samenstelling van de commissie
er gedurende het verslagjaar als volgt uit:

De commissie wordt ondersteund door een eigen staf. Deze bestaat uit een griffier,
een adviseur en twee commissie-assistenten. De griffier en de adviseur dragen gezamenlijk
zorg voor onder andere de voorbereiding en planning van de vergaderingen, en het opstellen
van annotaties, adviezen en vergaderverslagen. Ook onderhouden zij contacten met de
AIVD, de MIVD, de departementen, de CTIVD, de Algemene Rekenkamer en de TIB. De commissie-assistenten
zijn onder andere verantwoordelijk voor het in ontvangst nemen, registreren en versturen
van (post)stukken en ook de archivering daarvan. Ook plannen zij de vergaderingen
in en nodigen zij de Ministers, commissieleden en derden uit voor de verschillende
activiteiten van de commissie. Alle vier de stafleden zijn door de AIVD gescreend
en beschikken over een Verklaring van Geen Bezwaar (hierna: een VGB).

Ook de Dienst Analyse en Onderzoek (DAO) van de Tweede Kamer ondersteunt de commissie.
Voor iedere reguliere vergadering levert een informatiespecialist een overzicht aan
van nieuwsberichten gerelateerd aan inlichtingen- en veiligheidsdiensten in binnen-
en buitenland. De betreffende informatiespecialist beschikt niet over een VGB en heeft
om die reden geen inzicht in de onderwerpen die de commissie bespreekt (anders dan
wat na afloop in de jaarverslagen wordt vermeld). De informatiespecialist stelt de
overzichten uitsluitend op basis van openbare bronnen op.

6. Frequentie en opkomst van de vergaderingen

De commissie heeft in 2021 in totaal 21 keer vergaderd:

Aantal vergaderingen in 2021

Reguliere vergaderingen

9

Extra ingeplande vergaderingen (bijvoorbeeld n.a.v. een specifieke gebeurtenis)

1

Gesprekken met de Algemene Rekenkamer

2

Gesprekken met de CTIVD

1

Gesprekken met de TIB

1

Vergaderingen in besloten kring (met alleen de commissieleden)

7

Totaal 2021

21

De frequentie ligt hiermee aanzienlijk hoger dan in 2020, toen de commissie 10 keer
bijeenkwam als gevolg van de maatregelen tegen het coronavirus (zie grafiek 1).

Grafiek 1

In aanvulling op bovengenoemde vergaderingen, heeft de commissie in 2021 één werkbezoek
afgelegd. Tijdens dit werkbezoek aan de NCTV is de commissie uitvoerig gebrieft over
de totstandkoming van het DTN en het CSBN. Twee andere in 2021 geplande werkbezoeken
zijn geannuleerd.

De gemiddelde opkomst van de vergaderingen lag in 2021 op 84% (zie grafiek 2).

Grafiek 2

7. Chronologisch overzicht van door de commissie behandelde onderwerpen en (beleids)stukken

11 februari 2021

Reguliere vergadering

Op 11 februari 2021 kwam de commissie bijeen voor een reguliere vergadering met de
Ministers van BZK, Defensie en J&V. De commissie stond stil bij het feit dat dit de
laatste vergadering van de heer Dijkhoff was als voorzitter.7

Daarnaast gaven de AIVD en NCTV op verzoek van de commissie een presentatie over het
veiligheidsbeeld rondom de verkiezingen en het verkiezingsproces. Deze presentatie
ging in op de context van de coronamaatregelen, anti-overheidsextremisme, statelijke
dreigingen, cyber en de aanpak van de NCTV rondom de verkiezingen.

Bij het bespreken van de actualiteitenbrief van de AIVD stelden commissieleden vragen
over onder andere AQ in relatie tot Iran, een uitgereisde jihadveteraan die zich in
Nederland wilde vestigen, de Terroristenafdelingen (hierna: de TA‘s), wahhabi-salafisme
in het onderwijs, vrouwen die via opvangkampen uit Syrië naar Nederland komen en tot
slot een Nederlands bedrijf dat slachtoffer was van een cyberaanval uitgevoerd door
een statelijke actor. Verder gaf de AIVD een nadere toelichting op de Russische inlichtingenofficieren
die in december 2020 Nederland waren uitgezet vanwege spionageactiviteiten.

Bij de bespreking van de actualiteitenbrief van de MIVD vroegen commissieleden onder
andere naar het bericht dat ISIS aan invloed won in Syrië en naar de rol van de ISIS-coalitie
hierin. De Minister van Defensie zegde daarop toe in een volgende vergadering een
briefing te geven over ISIS in Syrië. Verder informeerde de MIVD de commissie over
verschillende landen die target waren geworden van desinformatie en spionage door
een statelijke actor.

8 april 2021

Vergadering in besloten kring

Op 8 april kwam de commissie bijeen voor een vergadering in besloten kring. De commissie
besprak het conceptjaarverslag van de commissie van het jaar 2020, en stelde deze
vast. Daarnaast besprak zij de samenstelling van de commissie. De fractievoorzitter
van de SP had laten weten geen plaats te willen nemen in de commissie, waarmee de
commissie voor de keuze stond of zij een andere fractievoorzitter wilde voordragen
als lid. Daarnaast besprak de commissie de mogelijkheid om uit te breiden met nog
eens (maximaal) twee leden. De commissie besloot te wachten met uitbreiding, tot er
meer zicht zou zijn op de uitkomst van de (toen nog lopende) formatiegesprekken. Besloten
werd de samenstelling in mei opnieuw te agenderen.

22 april 2021

Reguliere vergadering

Op 22 april 2021 kwam de commissie bijeen voor een reguliere vergadering met de Ministers
van BZK en J&V. Omdat de Minister van Defensie verhinderd was, nam de Minister van
BZK waar voor wat betreft de MIVD-onderwerpen.

In het kader van de actualiteitenbrief van de AIVD vroegen commissieleden onder andere
naar een nadere duiding van een aanhouding van een Syrische statushouder in een Europees
land, naar terugkeerders die dat jaar zouden vrijkomen, en naar wat het vervolgtraject
voor deze personen inhoudt. Ook werden vragen gesteld over diverse concrete digitale
aanvallen gelieerd aan statelijke actoren, over buitenlandse financiering van wahhabi-salafistische
instellingen in Nederland en over wahhabi-salafistisch onderwijs, over een rechts-extremistische
groepering, en de activiteiten van een buitenlandse inlichtingendienst in Nederland
richting dissidenten. Tot slot sprak de commissie over de TA’s en het langetermijnbeleid
met het oog op vrijlatingen, en vroegen commissieleden wat daarover in het openbaar
gedeeld kon worden.

In het kader van de actualiteitenbrief van de MIVD sprak de commissie onder meer over
de verhoogde Russische aanwezigheid in de Krim en in het Russisch-Oekraïense grensgebied.
Gevraagd werd wat er nodig is voor Rusland om in te grijpen in Oekraïne. Ook stelde
de commissie vragen over de verlenging van het Duitse mandaat voor de bijdrage aan
de missie Resolute Support (RS) in Afghanistan, en wat daarvan de gevolgen zijn voor
de uitzending van Nederlandse militairen naar Afghanistan. De commissie informeerde
verder of er al militairen uitgezonden waren vooruitlopend op een artikel 100 brief
en het Kamerdebat. Het kabinet gaf aan dat dit noodzakelijk was, maar dat de daadwerkelijke
inzet van militairen pas plaats zou vinden na het Kamerdebat.

De commissie ontving tot slot twee briefings. De eerste briefing betrof de spionagedreiging
tegen de telecomsector door een statelijke actor, een onderwerp dat ook in 2019 en
2020 meerdere keren aan de orde was geweest in de commissievergaderingen. Deze briefing
werd op initiatief van de AIVD gegeven, naar aanleiding van recente mediaberichten.

Zoals toegezegd in de vergadering van 11 februari, ontving de commissie verder een
briefing van de MIVD over ISIS in Syrië. Deze briefing ging in op de strategische
en militaire intenties van ISIS, de capaciteit en het strategisch leiderschap van
ISIS, de situatie in de vluchtelingenkampen, en tot slot op de verwachtingen voor
de komende jaren ten aanzien van de veiligheidsdreiging die ISIS vormt.

27 mei 2021

Reguliere vergadering

Op 27 mei 2021 kwam de commissie bijeen voor een reguliere vergadering met de Ministers
van BZK en J&V. Omdat de Minister van Defensie afwezig was, nam de Minister van BZK
waarvoor wat betreft de MIVD-onderwerpen. Tijdens deze vergadering kwamen de geheime
jaarverslagen van de beide diensten en het DTN van de NCTV uitvoerig aan bod. De actualiteitenbrieven
werden vanwege tijdtekort doorgeschoven naar de volgende vergadering.

Naar aanleiding van het geheime jaarverslag van de MIVD sprak de commissie over de
informatiepositie van de dienst in bepaalde landen. Zo vroeg de commissie naar de
gevolgen van de prioritering van bepaalde landenonderzoeken, en of de MIVD ten aanzien
van de landen waar beperkt op ingezet kon worden via partnerdiensten aan inlichtingen
kon komen. De commissie stelde voor een werkbezoek te plannen om nader geïnformeerd
te worden over de contraproliferatie onderzoeken naar Iran en Pakistan, twee landen
die ook ter sprake kwamen tijdens de vergadering.8

De commissie vroeg daarnaast om nadere informatie over een in het jaarverslag genoemde
operationele activiteit van een buitenlandse inlichtingenofficier, die door de MIVD
was waargenomen. Ook stelden commissieleden vragen over specifieke cyberaanvallen
en de data die daarbij buit is gemaakt. De MIVD lichtte deze cyberaanvallen toe, en
schetste de bredere ontwikkelingen op dit gebied.

Ook het geheime jaarverslag van de AIVD werd besproken. Commissieleden vroegen onder
andere naar het niet behalen van bepaalde GA-doelstellingen, en hoe en in hoeverre
die doelstellingen alsnog gehaald konden worden. Daarnaast zijn er zorgen omtrent
ontwikkelingen binnen het rechts-extremisme in het digitale domein besproken. Voor
wat betreft de dreiging die uitgaat van terugkeerders en jihadisten die vrijkomen,
zegde de AIVD toe een volgende vergadering een briefing te geven over jihadistische
activiteiten in Nederland.9 Ook kwam de inlichtingenpositie van de diensten in een bepaald land aan bod. De commissie
sprak verder over Russische inlichtingenofficieren die onder een diplomatieke dekmantel
werken, en over de vraag wat Nederland hiertegen zou kunnen en moeten doen. De Minister
van BZK zegde toe hier op een later moment op terug te komen.

Naast de geheime jaarverslagen werd het geheime DTN54 besproken. Naar aanleiding van
berichtgeving over een steekincident op de TA, besteedde de commissie aandacht aan
de TA’s. Ook besprak de commissie ontwikkelingen met betrekking tot een rechts-extremistische
groep en een andere (nieuwe) generatie rechts-extremisten. Tot slot sprak de commissie
uitgebreid over de ondermijnende boodschap in enkele informele buitenschoolse lesprogramma’s,
en over wat er ten aanzien van dit onderwerp in het openbaar, dan wel vertrouwelijk,
gedeeld zou kunnen worden. Benadrukt werd dat het van belang is scherp te blijven
houden wat openbaar gedeeld kan worden, ten behoeve van het openbare debat. Tegelijkertijd
werd gesteld dat informatie die geheim is, ook geheim moet blijven en als zodanig
behandeld moet worden in de commissie.

Vergadering in besloten kring

De commissie sprak opnieuw over eventuele uitbreiding van de commissie. Besloten werd
de balans opnieuw op te maken na het zomerreces.

Naar aanleiding van de bespreking van het DTN in de reguliere vergadering, sprak de
commissie haar zorgen uit over de dreiging op enkele onderwerpen en de vraag in hoeverre
informatie gederubriceerd kon worden ten behoeve van het openbare debat. Omdat ten
aanzien van het DTN niet alle vragen in de vergadering van 27 mei aan bod waren gekomen,
werd besloten het DTN in de volgende vergadering opnieuw te agenderen. Daarnaast werd
besloten een werkbezoek in te plannen met de NCTV, met aandacht voor de totstandkoming
van het DTN. Dit werkbezoek heeft op 13 september 2021 plaatsgevonden.

17 juni 2021

Vergadering in besloten kring

In besloten kring besprak de commissie mogelijke onderwerpen voor nog in te plannen
werkbezoeken. Verder besloot de commissie voorafgaande aan een reguliere vergadering
waar grotere vergaderstukken op de agenda staan, in besloten kring bijeen te komen
om de agenda voor te bespreken.

Gesprek met de Algemene Rekenkamer

Onderwerp van gesprek was het Rapport Slagkracht AIVD en MIVD van de Algemene Rekenkamer, naar de gevolgen van de implementatie van de Wiv 2017
voor de slagkracht van de AIVD en de MIVD.10 Het betrof een openbaar rapport, dat door de Algemene Rekenkamer werd toegelicht
op die onderdelen die niet in de openbaarheid besproken konden worden. De commissie
sprak met de Algemene Rekenkamer over het spanningsveld tussen openbaar en niet-openbaar,
en de mogelijkheden de genoemde voorbeelden al dan niet vertrouwelijk breder met de
Kamer te delen.

Reguliere vergadering

Op 17 juni 2021 kwam de commissie ook bijeen voor een reguliere vergadering met de
Minister van BZK, de Minister van Defensie en de Minister van J&V.

Omdat ten aanzien van het DTN niet alle vragen in de vergadering van 27 mei aan bod
waren gekomen, stond het DTN opnieuw geagendeerd. De commissie sprak wederom over
de TA’s, over de mogelijke risico’s die uitgaan van gedetineerden op de TA’s na vrijlating
en hoe hiermee om te gaan. De AIVD en NCTV lichtten dit toe, voor zover het geheime
informatie betrof. Tot slot verzocht de commissie een briefing over de strategie van
de AIVD ten opzichte van de jihadistische beweging in Nederland.11

Naar aanleiding van het gesprek met de Algemene Rekenkamer voorafgaand aan de reguliere
vergadering, besprak de commissie het Rapport Slagkracht AIVD en MIVD met de Ministers van BZK en Defensie. De commissie sprak met de Ministers over de
wijze waarop de urgentie voor dit vraagstuk beter inzichtelijk zou kunnen worden gemaakt,
bijvoorbeeld door de vaste Kamercommissies hierover vertrouwelijk bij te praten. De
commissie besloot dit onderwerp een volgende keer opnieuw te agenderen.

De Minister van Defensie en de Directeur MIVD (hierna: DMIVD) informeerde daarnaast
de commissie op haar verzoek over de ontwikkelingen rondom de internationale oplossing
voor wat betreft het satellietgrondstation NSO in Burum.12

Naar aanleiding van de actualiteitenbrief van de AIVD stelde de commissie opnieuw
vragen over de bewegingsvrijheid van een terroristische organisatie in een bepaald
land, en welke informatie daarvan openbaar kan.13 Daarnaast vroeg de commissie naar de aankomende verkiezingen in Iran en de mogelijke
impact daarvan op de regio. De Directeur-Generaal AIVD (hierna: DG AIVD) zegde toe
hier op een later moment uitgebreider op terug te komen. Ook werd er gesproken over
het toenemende aantal cyberaanvallen en hacks door bepaalde landen. Voor wat betreft
de ontwikkelingen ten aanzien van rechts-extremisme, sprak de DG AIVD zijn zorgen
uit over de toename van het accelerationisme in Nederland. Hij zegde toe daar een
briefing over te geven in de volgende vergadering. Tot slot bracht de Minister van
BZK naar aanleiding van een verwachte uitzending van Argos een casus ter sprake die
in 2018 op verschillende momenten in de commissie besproken was. Het betrof de zogeheten
«casus Iran», over aanwijzingen van de AIVD voor de betrokkenheid van Iran bij de
moord op Ahmad Nissi in 2017.14 Informatie die de Minister vervolgens deelde, had volgens de commissie in 2018 al
met haar moeten worden gedeeld. De commissie vroeg daarom om een nadere, schriftelijke
duiding van de casus.

1 juli 2021

Vergadering in besloten kring

De commissie sprak in besloten kring over de casus Iran, die aansluitend in de reguliere
vergadering ook met de Minister van BZK besproken zou worden. Naar aanleiding van
een brief van de Minister van BZK over deze casus, deelden de leden de mening dat
de commissie in 2018 onvolledig was geïnformeerd door het kabinet.

Daarnaast besloot de commissie voortaan voorafgaand aan iedere reguliere vergadering
een half uur in besloten kring te vergaderen, met als doel de agenda en de te behandelen
vergaderstukken voor te bespreken. Tot slot besprak de commissie de wens om de TIB
en eventueel de Evaluatiecommissie Wiv (Jones-Bos) uit te nodigen om van gedachten
te wisselen over de knelpunten onder de huidige Wiv.

Reguliere vergadering

Op 1 juli 2021 kwam de commissie bijeen voor een reguliere vergadering met de Minister
van BZK. De Ministers van Defensie en J&V waren verhinderd.

Naar aanleiding van de vergadering van 27 mei en de daaropvolgende brief van de Minister
van BZK, werd een uitgebreidere toelichting gegeven door de Minister van BZK en de
DG AIVD op de casus Iran. Commissieleden vroegen specifiek door over de informatievoorziening
aan de Kamer, die volgens hen onvolledig was geweest. De commissie benadrukte dat
zij zo open en transparant mogelijk geïnformeerd dient te worden, zodat de commissie
haar controlerende taak namens de Kamer zo goed mogelijk kan uitvoeren. De Minister
van BZK gaf aan dat het nooit de intentie is geweest om de commissie niet te informeren.
Aan de wijze van informeren lagen in de aan de commissie verzonden brief bekende overwegingen
ten grondslag.

Tijdens deze vergadering werden ook de eerste voortgangsrapportages voor 2021 van
de diensten besproken. Ten aanzien van de voortgangsrapportage van de MIVD, vroeg
de commissie onder meer naar de veranderende activiteiten van de MIVD met betrekking
tot Afghanistan, naar rechts-extremisme onder sollicitanten binnen de krijgsmacht,
naar de gevolgen van Covid-19 voor het werk van de MIVD, en naar het zicht van de
dienst op de cyberactiviteiten van China. Ook werd gesproken over economische veiligheid
in Nederland in brede zin. Een commissielid verzocht een briefing over risico’s in
het kader van economische veiligheid, om een breder beeld te krijgen van de mate van
deze dreiging. Daarop zegde de DMIVD toe een briefing te geven over dit onderwerp.15

Naar aanleiding van de voortgangsrapportage van de AIVD, werd onder andere gesproken
over de benodigde extra investeringen in technologie en dataverwerking bij beide diensten.
De DG AIVD lichtte toe dat de diensten werken aan een gezamenlijk dataplatform. Ook
werden vragen gesteld over de inlichtingenpositie van de dienst met betrekking tot
Wit-Rusland en de Baltische Staten.

Tot slot kwam ook de Wiv 2017 aan bod en de constatering van de diensten dat de (interpretatie
van de) Wiv 2017 leidt tot beperkingen in het onderzoek naar de dreiging van landen
met een offensief cyberprogramma tegen Nederland. De commissie vroeg de diensten een
volgende keer concreet aan te geven welke knelpunten er zijn.

Wegens tijdsgebrek werden de actualiteitenbrieven van de AIVD en de MIVD doorgeschoven
naar de volgende vergadering.

Afsluitend gaven de DG AIVD en de plaatsvervangend NCTV een briefing over rechts-extremisme.
Daarbij gingen zij specifiek in op de relatief nieuwe dreiging voor Nederland van
accelerationistische netwerken. Commissieleden vroegen in reactie op de briefing onder
andere naar de connectie met psychosociale problematiek onder deze groepen, de manier
waarop de diensten hierop anticiperen en naar de mogelijke toename van dit fenomeen.

9 september 2021

Op 9 september 2021 kwam de commissie bijeen voor een extra vergadering met de Minister
van BZK, de Minister van Defensie en de Minister van J&V, naar aanleiding van de situatie
in Afghanistan. Voorafgaand aan deze extra vergadering had de commissie enkele vragen
voorgelegd aan de Ministers.

De commissie benadrukte in deze vergadering geïnformeerd te willen worden over datgene
dat niet publiek gedeeld kon worden. De DMIVD gaf een uitgebreide toelichting op de
tijdlijn van de gebeurtenissen in Afghanistan, aan de hand van de inlichtingenpositie
van de MIVD. Daarnaast gingen de DMIVD, de DG AIVD en de NCTV in op de door de commissie
gestelde vragen. Door de commissie werd doorgevraagd op de inlichtingenpositie van
de diensten in Afghanistan.

Daarnaast vroeg een commissielid waarom een bepaald (ander) land niet was opgenomen
in de GA I&V. Dit commissielid vroeg de Ministers de intentie om dit land wel op te
nemen in de GA, schriftelijk mede te delen aan de commissie.

16 september 2021

Vergadering in besloten kring

Omdat de commissie niet compleet was, werd voorgesteld alle agendapunten door te schuiven
naar de vergadering in besloten kring van 30 september.

Reguliere vergadering

Op 16 september 2021 kwam de commissie bijeen voor een reguliere vergadering met de
Minister van BZK en de Minister van J&V. Omdat de Minister van Defensie afwezig was,
nam de Minister van BZK waar voor wat betreft de MIVD-onderwerpen.

In deze vergadering stond het staatsgeheim gerubriceerde CSBN 2021 centraal. De NCTV
gaf een toelichting op dit rapport, en ging daarbij onder andere in op de intenties
van statelijke actoren die spionageaanvallen uitvoeren, hun motivatie daarvoor en
de gegevens die bij dergelijke aanvallen kunnen worden buitgemaakt. De diensten gaven
inzicht in de wijze waarop zij onderzoek doen naar deze aanvallen en de cybercapaciteiten
van deze landen.

De commissie besteedde in deze vergadering opnieuw aandacht aan de Wiv 2017. De commissie
vroeg de diensten waar de Wiv 2017 specifiek in de weg zit, of er een potentieel risico
voor de nationale veiligheid is, en of er mogelijke tussenoplossingen zijn in aanloop
naar een noodzakelijke wetswijziging.16

30 september 2021

Vergadering in besloten kring

In de vergadering in besloten kring sprak de commissie over de door de diensten gemelde
knelpunten van de Wiv. De commissie besloot gesprekken in te plannen met de diensten,
de CTIVD, de TIB en eventueel de evaluatiecommissie Jones-Bos om verder van gedachten
te wisselen.

Daarnaast sprak de commissie over haar werkwijze, onder andere over de opzet van de
reguliere vergaderingen, en over de wens een gevraagde briefing over de strategie
van de AIVD ten opzichte van de jihadistische beweging in Nederland om te zetten in
een werkbezoek.

Gesprek met Algemene Rekenkamer

In een gesprek met de Algemene Rekenkamer stonden de begrotingsbrieven van de AIVD
en de MIVD centraal. De President van de Algemene Rekenkamer gaf aan dat het een verbetering
is dat de commissie sinds een aantal jaar de begrotingsbrieven van de diensten ontvangt,
en dat deze ook tijdig in de commissie worden behandeld. Ten aanzien van de begrotingsbrieven
van 2022, lichtte hij toe wat hem opviel en welke informatie volgens hem nog ontbrak.
Ook kondigde de Algemene Rekenkamer een nieuw onderzoek aan.

Reguliere vergadering

Op 30 september 2021 kwam de commissie bijeen voor een vergadering met de Minister
van BZK, de Minister van Defensie en de Minister van J&V.

Deze vergadering ving aan met de begrotingsbrieven van de diensten. De commissie besprak
de toenemende samenwerking tussen de diensten, en wat dit betekent voor de kostenverdeling
en de (verdeling van) ministeriële verantwoordelijkheid. De commissie vroeg daarnaast
naar de gevolgen voor de kosten nu de gezamenlijke huisvesting van de diensten op
de Frederikkazerne niet doorgaat.17 De Minister van BZK zegde toe hierop terug te komen, voor zover dit niet in de openbaarheid
gedeeld kan worden. De commissie informeerde verder naar waar extra middelen in bepaalde
onderzoeken voor gebruikt zouden worden. Ook werd in deze vergadering opnieuw stilgestaan
bij de door de diensten gesignaleerde knelpunten in de Wiv 2017.

Op de agenda stond daarnaast een brief van de Ministers van BZK en Defensie over het
niet expliciet opnemen van een bepaald land in de Geïntegreerde Aanwijzing. Hierom
was door een commissielid gevraagd in de extra vergadering van 9 september. De commissie
gaf aan dat de brief niet voldeed aan het verzoek dat toen was gedaan. De Minister
van BZK zegde toe de commissie een nieuwe brief te doen toekomen.

De commissie besprak ook een brief van de Ministers van BZK en Defensie waarin nadere
duiding werd gegeven van openbare berichtgeving over Pegasus-hacksoftware. In de vergadering
beantwoordde de Minister van BZK een aantal vragen die gesteld waren in het publieke
debat, maar die zij niet in de openbaarheid kon antwoorden.18

Naar aanleiding van de actualiteitenbrief van de MIVD, sprak de commissie onder andere
over de activiteiten van Rusland bij de Poolse grens. Gevraagd werd hoe dit geduid
moest worden. De DMIVD gaf een toelichting op de inlichtingenpositie van de dienst.

Naar aanleiding van de actualiteitenbrief van de AIVD, sprak de commissie onder andere
uitgebreid over de aanhoudingen in Eindhoven op donderdag 23 september 2021, waarbij
negen jihadisten waren aangehouden op verdenking van het voorbereiden op een terroristisch
misdrijf.19 De DG AIVD gaf een toelichting op het onderzoek van de dienst dat uiteindelijk leidde
tot de aanhoudingen.

Tot slot zegde Minister van BZK op verzoek van de commissie een brief toe over een
applicatie die door de diensten wordt gebruikt.

12 oktober 2021

Vergadering in besloten kring

Op 12 oktober 2021 kwam de commissie bijeen voor een besloten vergadering. Hier wisselden
de commissieleden nader van gedachten over de eerder besproken knelpunten in de Wiv
2017.

11 november 2021

Reguliere vergadering

Op 11 november 2021 kwam de commissie bijeen voor een vergadering met de Ministers
van BZK, Defensie en J&V.

Op verzoek van een afwezig commissielid, schoof de commissie de bespreking van het
DTN nr. 55 door naar de volgende vergadering. Met de Ministers van BZK en Defensie
sprak de commissie nader over de knelpunten in de Wiv 2017.

Verder werd in deze vergadering de gevraagde brief met nadere informatie over een
applicatie die door de diensten wordt gebruikt besproken, en een brief van de Minister
van BZK over berichtgeving over de arrestatie van een Nederlander in Kabul, die in
sommige mediaberichten werd gelinkt aan een aanslag door ISIS op een ziekenhuis in
Kabul.

Vergadering in besloten kring

Na afloop van de vergadering sprak de commissie in besloten kring. Besloten werd de
CTIVD en de TIB afzonderlijk van elkaar uit te nodigen voor een gesprek om van gedachten
te wisselen over de knelpunten in de Wiv 2017.

25 november 2021

Gesprek met CTIVD

In een gesprek met de CTIVD stond de Wiv 2017 op de agenda, en de geheime bijlage
bij een toezichtsrapport van de CTIVD over het verstrekken van persoonsgegevens aan
buitenlandse diensten met een verhoogd risicoprofiel door de AIVD en de MIVD.20 Daarnaast werd een CTIVD-rapportage in het kader van toezicht op detectiedienstverlening
door de AIVD en de MIVD besproken.21

Gesprek met TIB

Ook met de TIB besprak de commissie de Wiv 2017, waaronder een brief van de TIB over
dit onderwerp.

Reguliere vergadering

Op 11 november 2021 kwam de commissie bijeen voor een vergadering met de Ministers
van BZK, Defensie en J&V.

In het kader van het DTN nr. 55 vroeg een lid naar de informatiepositie van de AIVD
op een specifiek onderdeel. Ook sprak de commissie nader met de diensten en de Ministers
van BZK en van Defensie over de Wiv 2017.

Verder stonden de eerdergenoemde stukken van de CTIVD op de agenda: de geheime bijlage
bij een toezichtsrapport van de CTIVD over het verstrekken van persoonsgegevens aan
buitenlandse diensten met een verhoogd risicoprofiel door de AIVD en de MIVD, en de
rapportage in het kader van toezicht op detectiedienstverlening door de AIVD en de
MIVD.

In deze vergadering werd daarnaast aandacht besteed aan de voortgangsrapportages van
de diensten. Met betrekking tot de voortgangsrapportage van de AIVD vroeg de commissie
onder andere naar de inzet van bepaalde middelen, het voorzitterschap van Nederland
van Club de Berne, cyberaanvallen op Nederlandse diplomatieke vertegenwoordigingen,
de inlichtingenpositie op een bepaald land en het niet realiseren van bepaalde doelstellingen.
Naar aanleiding van de voortgangsrapportage van de MIVD, stelde de commissie vragen
over het niet behalen van een doelstelling op een bepaald land, en de prioritering
bij de MIVD.