Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Haga over de toeslagenaffaire

Antwoord van Staatssecretaris De Vries (Financiën – Toeslagen en Douane) (ontvangen
17 mei 2022).

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Ombudsmannen: Schiet op met herstelregelingen toeslagenaffaire»1?

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Vindt u het ook een «bloody shame» dat de aangekondigde herstelregelingen voor kinderen
en ex-partners die betrokken zijn bij het toeslagenschandaal zo vreselijk lang op
zich laten wachten? Zo ja, loost u de benodigde herstelwet nog voor het zomerreces
door de Kamer? Graag een toelichting op deze beide punten.

Antwoord 2

Het kabinet en ook de betrokken adviesorganen zijn doordrongen van de urgentie van
de wet en van het bieden van tijdig herstel aan kinderen en ex-partners gedupeerden.
Er is veel begrip voor de toenemende frustratie bij hen en het kabinet streeft ernaar
om het wetsvoorstel Wet hersteloperatie Toeslagen voor het zomerreces aan uw Kamer
aan te bieden. Op 13 mei is de conceptwet door de ministerraad voor spoedadvies naar
de Raad van State gestuurd.

In de 10e VGR is toegelicht dat in dit wetsvoorstel onder andere de kindregeling, de regeling
voor gedupeerden in de huurtoeslag, zorgtoeslag, het kindgebonden budget en een regeling
voor ouders in het buitenland worden opgenomen. Dit aanvullende herstelbeleid moet
een solide en samenhangende wettelijke basis hebben, conform de adviezen van de Algemene
Rekenkamer en de Raad van State. Ook de uitvoering moet zorgvuldig voorbereid worden.
Er wordt op dit moment nog gewerkt aan de beleidsmatige uitwerking van de ex-partnerregeling.
De ex-partnerregeling wordt vervolgens zo spoedig mogelijk in de wet opgenomen. Parallel
aan het wetgevingsproces is gewerkt aan de voorbereiding van de uitvoering door middel
van uitvoeringstoetsen.

Vraag 3

Wat doet u voor de zo’n 95.000 kinderen die zijn geschaad op terreinen die belangrijk
zijn voor hun ontwikkeling? Graag een gedetailleerd antwoord.

Antwoord 3

In de oudergesprekken die ik heb gevoerd hebben ouders aan mij meermaals meegegeven
dat emotioneel herstel en perspectief voor hun kinderen en jongeren naast het financiële
herstel van groot belang is. De langere periode tot aan de start van de uitvoering
van de kindregeling maakt dit niet makkelijker en wordt door kinderen als zeer lang
ervaren. Het is belangrijk dat expliciet wordt erkend dat deze kinderen en jongeren
ten onrechte en buiten hun schuld zijn benadeeld en daarom vindt de eerste erkenning
onder andere plaats in de vorm van een financiële vergoeding. De financiële vergoeding
volgt een staffel op basis van het advies van de kinderen die vanaf € 2.000,– oploopt
tot € 10.000,–. De hoogte van het bedrag wordt bepaald met leeftijdscategorieën, omdat
behoeften per levensfase verschillen. Naast de financiële vergoeding is er ook aandacht
voor emotioneel herstel voor het aangedane leed. Enkel een financiële tegemoetkoming
volstaat niet voor hun herstel.2 Vooruitlopend op de aanvullende regelingen kunnen thuiswonende kinderen nu al ondersteuning
krijgen, via de brede ondersteuning van gemeenten aan gedupeerde gezinnen. Gemeenten
bieden namelijk nu al ondersteuning aan gezinnen, ook aan kinderen en jongeren. Ook
kunnen kinderen en jongeren hun individuele verhaal delen bij de Kindertelefoon (8–18
jaar) en de Alles Oké? Supportlijn (18–24 jaar). In aanvulling hierop wordt er de
komende tijd samen met kinderen en andere betrokkenen gekeken hoe deze ondersteuning
nog beter kan aansluiten bij de behoefte van kinderen op het gebied van aanvullende
brede hulp, talentenontwikkeling en financiële voorlichting, naar aanleiding van aanbevelingen
uit de adviesrapporten Leven op de Rit en Waardige Toekomst. Op basis van deze bijeenkomsten
wordt deze zomer een plan gemaakt voor invulling van flankerend beleid.

Daarnaast wordt er met betrekking tot talentenontwikkeling gekeken naar een actieprogramma
Maatschappelijke Diensttijd (MDT) van het Ministerie van OCW. Binnen MDT kunnen kinderen
van gedupeerde ouders en jongeren (14–17 jaar) onder begeleiding van MDT-professionals
werken aan talentontwikkeling in hun eigen gemeente of regio. Dit idee wordt tijdens
de bijeenkomsten getoetst met kinderen en jongeren.

Vraag 4

Wat doet u voor de bijna 10.000 ex-partners die zich in de steek gelaten voelen en
waarbij sommigen van hen kampen met hoge schulden? Graag een gedetailleerd antwoord.

Antwoord 4

Hoewel de ex-partnerregeling hoge prioriteit heeft, vergen de beleidskeuzes om tot
een afgewogen regeling voor ex-partners en de uitvoering daarvan te komen, helaas
meer tijd. Daarbij wordt zoveel mogelijk recht gedaan aan de zeer verschillende situaties
en diversiteit in deze groep. Er kan pas worden gestart met de uitvoering van de ex-partnerregeling
op het moment dat daarvoor een wettelijke basis bestaat en er zorgvuldige uitvoeringstoetsen
hebben plaatsgevonden. Op dit moment kan daarop niet vooruit gelopen worden. Ex-partners
met (problematische) schulden kunnen tot die tijd terecht bij hun gemeente voor ondersteuning
op het gebied van ondersteuning bij zorg, welzijn en werk. Daaronder valt ook de schuldhulpverlening.

Vraag 5

Wat gaat u doen aan de grote achterstand bij het afhandelen van bezwaren van ouders
tegen besluiten van de Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen (UHT)? Graag een gedetailleerd
antwoord.

Antwoord 5

In de 10e VGR wordt een uitgebreide toelichting hierop gegeven in hoofdstuk 2 (paragraaf 2.4.2.,
pagina vanaf pag. 22); daar wil ik u graag naar verwijzen.

Vraag 6 en 7

Wat zou u vinden van pestgedrag bij de Belastingdienst?3

Wat vindt u van de volgende signalen:

– dat wanneer de nu gedupeerden erin slaagden om de Belastingdienst alle stukken aan
te leveren waarom men vroeg, de Belastingdienst zonder enige aanleiding per direct
een nieuw fraude-onderzoek agendeerde;

– de Belastingdienst definitieve beschikkingen niet nam om te voorkomen dat er niet
meer herzien kon worden; en

– het herstel van de betaling van de toeslagen zo veel als mogelijk is uitgerekt door
de Belastingdienst?

Graag een gedetailleerd antwoord.

Antwoord 6 en 7

DG Toeslagen streeft ernaar iedereen in de maatschappij in staat te stellen de meest
essentiële levensvoorzieningen in het leven te kunnen betalen: wonen, medische zorg
en de zorg voor kinderen. Vanuit dit besef volgt de noodzaak tot de grootst mogelijke
zorgzaamheid in de uitvoeringstaak van DG Toeslagen: alle toeslaggerechtigden helpen
om hier optimaal, eerlijk en zo zorgenvrij mogelijk gebruik van te maken. Bij het
uitvoeren van deze taak is het ook de verantwoordelijkheid van Toeslagen dat iedere
burger rechtvaardig, evenredig en zonder vooringenomenheid wordt behandeld.

De foto die via de link in de vraag zichtbaar is geeft een interne emailcorrespondentie
weer uit 2014 waarin een teleurstelling bij de Belastingdienst wordt beschreven als
de toeslaggerechtigde aan de voorwaarden voor het recht op kinderopvangtoeslag heeft
voldaan. Deze handelwijze is niet acceptabel. Het is bekend dat in het verleden zaken
fout zijn gegaan, met de hersteloperatie wordt voor zover mogelijk ouders hiervoor
herstel geboden. Indien er signalen zijn dat dit zich onverhoopt nog steeds voordoet,
dan ontvang ik die graag zo snel mogelijk.

Ook een handelwijze zoals benoemd in het tweede signaal is niet acceptabel. In artikel
19, derde lid, Awir is geregeld dat Toeslagen een termijnverlening voor de definitieve
toekenning van Toeslagen kan toepassen als er (nadere) stukken opgevraagd worden.
Uiteraard geldt hierbij wel dat het onderzoek en het uitstel niet langer moeten duren
dan nodig en dat toeslaggerechtigden toegang moeten hebben tot een herzieningsmogelijkheid.
Dat de Belastingdienst in het geval van vele gedupeerde ouders niet tijdig een definitieve
beschikking stuurde, is helaas bekend. In de analyse van de eerste toets en in de
integrale beoordeling wordt dit meegewogen in de uitkomst van de compensatie.

Daarnaast noemt u een derde signaal dat refereert naar het niet toekennen van toeslagen
aan burgers die daar wel recht op hebben (5e streepje in de post). Het uitsluiten van burgers voor toeslagen is niet acceptabel.
Als dit het geval was in een specifieke situatie van een ouder, dan weegt dit eveneens
mee in de uitkomst van de compensatie voor de gedupeerde ouder.