Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Van Nispen en Jasper van Dijk over het toezicht op de naleving van de sancties tegen Rusland op de Zuidas

Antwoord van Minister Kaag (Financiën), mede namens de Minister voor Rechtsbescherming
(ontvangen 26 april 2022).

Vraag 1, 2 en 3

Wat is uw reactie op het artikel «Met hulp van advocatenkantoor Houthoff kon Poetin
geopolitiek bedrijven vanaf de Zuidas»?1

Krijgt u na het lezen van het artikel ook de indruk dat het desbetreffende kantoor
in 2019 de sancties die sinds 2014 golden tegen Rusland heeft overtreden?

Kunt u aangeven of er strafrechtelijk onderzoek is gedaan naar de desbetreffende casus
uit 2019?

Antwoord 1, 2 en 3

Ik vind het van groot belang dat sancties door iedereen worden nageleefd, het toezicht
adequaat is ingericht en dat bij overtreding wordt opgetreden. De Minister van Buitenlandse
Zaken is in Nederland stelselverantwoordelijk voor sancties. Iedereen in Nederland
valt onder de verplichtingen van de Sanctiewet 1977. Binnen het stelsel is voor financiële
instellingen en trustkantoren voorzien in toezicht, voor advocaten is dat niet het
geval. Met betrekking tot het toezicht op de naleving van de Sanctieregelgeving door
advocaten werkt de Minister van Buitenlandse Zaken in samenwerking met de Minister
voor Rechtsbescherming aan een noodzakelijke wettelijke regeling. Hierbij worden de
rechtstatelijke uitgangspunten zoals de wettelijke geheimhoudingsplicht en het onafhankelijk
toezicht in acht genomen. Wel kan overtreding van de verplichtingen van de Sanctiewet
1977 binnen het strafrecht bestraft worden. De Minister van Justitie en Veiligheid
heeft laten weten geen uitlatingen te doen over de vraag of er strafrechtelijk onderzoek
is verricht naar de casus uit 2019. Dit om niet onnodig een eventueel opsporingsbelang
te frustreren.

Vraag 4 en 5

Welke instantie is er in Nederland eigenlijk belast het met toezicht op de naleving
van sancties? Klopt het dat het een gedeelde taak is van de Autoriteit Financiële
Markten, De Nederlandse Bank, de FIOD en het Openbaar Ministerie? Waarom is deze situatie
zo ontstaan?

Deelt u de mening dat wanneer het toezicht bij vier verschillende instanties ligt,
de kans groot is dat dit niet goed functioneert omdat niemand echt volledig verantwoordelijk
is?

Antwoord 4 en 5

In het antwoord op deze vraag moet een onderscheid gemaakt worden tussen toezicht
op de naleving enerzijds en opsporing en vervolging van overtredingen van de sanctieregelgeving
anderzijds, zoals de Sanctiewet 1977 en Europese sanctiewetgeving.

De AFM en DNB houden toezicht op de naleving van de regels die gesteld zijn voor de
bedrijfsvoering met betrekking tot de administratieve organisatie en de interne controle
van financiële instellingen en trustkantoren. De financiële instellingen, trustkantoren
en cryptopartijen moeten er bij DNB en de AFM melding van doen indien een relatie
op een sanctielijst voorkomt. De instelling meldt dan ook de maatregelen die naar
aanleiding daarvan zijn genomen, waaronder de bevriezing van tegoeden. De toezichthouders
melden deze informatie vervolgens bij het Ministerie van Financiën. Ik informeer uw
Kamer periodiek over de stand van zaken. Bij overtreding van de sanctieregelgeving
door financiële instellingen en trustkantoren kunnen AFM en DNB bestuursrechtelijk
optreden.

Iedereen in Nederland moet zich houden aan de sanctieregelgeving. Dit geldt voor een
financiële instelling, andere dienstverleners zoals advocaten, en ook voor bedrijven
met gesanctioneerde eigenaren zelf. Iedereen die de beschikking heeft over of toegang
tot activa, vermogen of tegoeden van gesanctioneerde partijen moet dit bevriezen.
Die verplichting geldt dus niet alleen voor financiële instellingen en trustkantoren.
Zij zijn wel de enige die volgend uit de Sanctiewet 1977 verplicht zijn om relaties
met gesanctioneerde personen te melden bij DNB of AFM en daarbij aan te geven hoeveel
zij hebben bevroren.

Niet bevriezen van vermogen is een economisch delict. Het OM kan dan besluiten tot
opsporing en vervolging. De FIOD heeft de bevoegdheid om onder het gezag van het OM
een opsporingsonderzoek op te starten. Na strafrechtelijk onderzoek kan het OM tot
vervolging overgaan als sprake is van kwalificatie van een economisch delict conform
de Wet op de economische delicten.

AFM, DNB, FIOD en OM acteren op basis van wettelijk verankerde bevoegdheden en gescheiden,
andersoortige verantwoordelijkheden. Op 1 april 2022 heeft het kabinet de heer Stef
Blok als Nationaal Coördinator Sanctienaleving en Handhaving benoemd op het Ministerie
van Buitenlandse Zaken2. De nationaal coördinator zal leiding geven aan de Rijksbrede stuurgroep sancties,
waarin alle betrokken departementen en uitvoeringsinstanties zijn vertegenwoordigd.
Daarnaast zal de nationaal coördinator ook een interdepartementale taakgroep aansturen
waaraan relevante departementen en uitvoeringsinstanties capaciteit beschikbaar stellen.
Deze taakgroep heeft onder andere als doel de knelpunten in de naleving en handhaving
van sancties op te lossen, bijvoorbeeld op het gebied van informatie-uitwisseling
tussen instanties en de coördinatie tussen departementen en betrokken instellingen
te stroomlijnen.

Vraag 6

Kunt u aangeven in hoeverre deze vier instanties over voldoende capaciteit beschikken
om toe te zien op de naleving van sancties?

Antwoord 6

In de Kamerbrief van 14 maart 2022 is aangegeven dat er zal worden geïnventariseerd
hoeveel extra capaciteit er door AFM en DNB benodigd is voor het toezicht op de naleving
van de regels die gesteld zijn voor de bedrijfsvoering met betrekking tot de administratieve
organisatie en de interne controle van financiële instellingen en trustkantoren3. Hierover ben ik met toezichthouders in gesprek. Het is immers van groot belang dat
het toezicht naar behoren kan worden uitgevoerd. De Minister van Justitie en Veiligheid
is met het OM in gesprek over de beschikbare capaciteit.

Vraag 7

Klopt het dat er sinds 2015 wel veertien keer bestuursrechtelijke boetes zijn uitgedeeld,
maar er geen enkele keer strafrechtelijk is opgetreden? Kunt u dit verklaren?

Antwoord 7

DNB kan bevestigen dat zij de afgelopen jaren verschillende boetes en lasten onder
dwangsom heeft opgelegd wegens overtreding van de Sanctiewet. Sinds 2015 betreft dit
14 maatregelen. Dit zijn 12 boetes en 2 lasten onder dwangsom geweest.

Het OM heeft aangegeven dat strafrechtelijk is opgetreden tegen overtreding van sectorale
sanctiemaatregelen aangaande de gesanctioneerde goederenstroom. Op 18 maart jl. heeft
een strafrechtelijke interventie plaatsgevonden vanwege het mogelijk overtreden van
de sanctieregelgeving op het terrein van financiële sanctiemaatregelen.4 Hierbij is beslag gelegd op 137 miljoen euro.

Vraag 8

Deelt u de mening dat sancties alleen effectief zijn, wanneer deze ook worden nageleefd?
Zo ja, hoe gaat u er voor zorgen dat het toezicht op de naleving van de nieuwe sancties
tegen Rusland en Wit-Rusland door de kantoren op de Zuidas zal worden verbeterd en
effectief zal zijn?

Antwoord 8

Die mening deel ik en op de naleving door de financiële sector wordt ook toezicht
gehouden. Op 31 maart jl. en op 1 april jl. ontving uw Kamer een uitgebreid overzicht
van de inspanningen t.a.v. sanctienaleving en handhaving. De uitvoering van het sanctiebeleid
is essentieel om de Russische elite hard te raken in reactie op de Russische agressie
in Oekraïne. Daarom zet het kabinet alles op alles om te zorgen dat we niks missen.
Het kabinet wil dit voor de korte maar ook voor de lange termijn goed organiseren.
In de uitvoering wordt de operationele samenwerking verbeterd onder leiding van de
nationaal coördinator sanctienaleving en handhaving, Stef Blok. Het kabinet werkt
aan actieve naleving en handhaving van sancties die tegen Rusland zijn ingesteld en
de Russische personen en entiteiten die op de sanctielijst staan.