Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Nispen over het onderhouden van contacten van achterblijvers met gedetineerden en het opschorten van de e-mail-service eMates

Antwoord van Minister Weerwind (Rechtsbescherming) (ontvangen 25 april 2022). Zie
ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 2422.

Vraag 1

Realiseert u zich dat het voor achterblijvers en gedetineerden van groot belang kan
zijn om contact te onderhouden en dat de e-mailservice die daarvoor bestaat, eMates,
een belangrijke aanvulling is op de alternatieven zoals bezoek, telefoon en post?
Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord 1

Met de heer van Nispen ben ik van mening dat het voor gedetineerden van groot belang
is contact te kunnen onderhouden met hun familie en netwerk. Dit draagt bij aan een
goede re-integratie. Er staan hiervoor diverse communicatiemiddelen ter beschikking,
zoals: telefonie, post en bezoek. De berichtenservice eMates is hier een aanvulling
op. Ik realiseer mij dat de opschorting van het uitreiken van de berichten van eMates
voor ongemak kan zorgen bij zowel gedetineerden als hun relaties. Het belang van het
beschermen van persoonsgegevens van gedetineerden en hun relaties, het voorkomen van
voortgezet crimineel handelen tijdens detentie en de veiligheid binnen de inrichting
weegt voor mij echter zwaarder.

Vraag 2

Waarom is zo plotseling gestopt met de e-mailservice eMates? Waarom is nu opeens de
haast zo groot? Wat is het acute probleem?

Antwoord 2

De berichtenservice, die kleinschalig is begonnen met het idee gedetineerden snel
en laagdrempelig contact te laten houden met hun relaties, is mogelijk uitgegroeid
tot een kwetsbare dienst die doelwit kan zijn voor kwaadwillenden.

Nadat het Openbaar Ministerie (OM) DJI schriftelijk informeerde over haar zorgen ten
aanzien van de digitale berichtenservice van eMates heeft DJI actie ondernomen door
het berichtenverkeer op te schorten zodat een onafhankelijk onderzoek ingesteld kan
worden naar de risico’s die de facilitering van de berichtenservice eMates met zich
meebrengt.

Vraag 3

Als er een probleem is met de verwerking van persoonsgegevens en het toezicht daarop,
waarom is dan niet eerst met de beheerder van het systeem gepraat om te proberen daar
een oplossing voor te bedenken? Als begin maart bij het Openbaar Ministerie (OM) bekend
was dat hier een probleem zat en afspraken ontbraken, dan hadden die afspraken toch
inmiddels gemaakt kunnen zijn? Is überhaupt geprobeerd om tot afspraken te komen?
Zo ja, wanneer? Zo niet, waarom niet?

Antwoord 3

Op basis van de genoemde zorgen van het OM is alleen het maken van afspraken over
de verwerking van persoonsgegevens volgens DJI niet voldoende. Er is behoefte aan
een onafhankelijk oordeel van een instantie die over de vereiste deskundigheid bezit.
Tot die tijd heeft DJI gemeend het uitreiken van de berichten op te moeten schorten
en onafhankelijk onderzoek te laten doen naar de risico’s van de werkwijze van en
met eMates. eMates is hier per brief over geïnformeerd. Inmiddels heeft DJI een gesprek
gehad met eMates om dit nader toe te lichten.

Vraag 4

Als het probleem is dat het toezicht op de inhoud van de e-mails arbeidsintensief
is, waarom is dan niet besloten om desnoods het aantal berichten per gedetineerde
aan een maximum te verbinden, of zo nodig sommige gedetineerden (bijvoorbeeld in de
zwaardere regimes) hiervan uit te sluiten? Is in de kern niet het probleem dat ook
in de zwaardere regimes in sommige gevallen «tientallen berichten per dag per gedetineerde»
worden gestuurd, zoals u schrijft? Waarom komt u dan niet met een gerichtere aanpak
of rechtsgrond? Waarom worden dan nu alle gedetineerden en achterblijvers over een
kam geschoren en gedupeerd?

Antwoord 4

De grootste zorg is dat er geen zicht is op het systeem van eMates en niet bekend
is of het voldoet aan de wettelijke eisen die gesteld worden aan de verwerking van
persoonsgegevens. Dit is een generiek probleem dat maakt dat de berichtenservice voor
een ieder wordt opgeschort.

Een beperking op de hoeveelheid eMates berichten bleek op basis van een uitspraak
van de Raad voor de Strafrechtoepassing en Jeugdbescherming niet toegestaan aangezien
het in strijd is met de regelgeving. De afdeling rechtspraak van de Raad voor Strafrechtstoepassing
en Jeugdbescherming (RSJ) heeft in haar uitspraak van 28 oktober 2020 geoordeeld dat
berichten via eMates gelijkgesteld zijn aan post als bedoeld in artikel 36 van de
Penitentiaire beginselenwet (Pbw).1

Vraag 5

Hoe is hierover gecommuniceerd met de achterblijvers en de gedetineerden?

Antwoord 5

DJI heeft het besluit met een nieuwsbericht op de website op 18 maart 2022 bekend
gemaakt, waarbij is aangegeven dat met ingang van 28 maart 2022 geen berichten meer
worden uitgereikt. De vestigingsdirecteuren is opgedragen om de gedetineerden hierover
te informeren. Dit is ook gebeurd.

DJI heeft er voor gekozen niet direct de berichtenservice op te schorten, zodat gedetineerden
en hun relaties in de gelegenheid waren zich hierop voor te bereiden, en bijvoorbeeld
dienstverlening waarvoor al betaald was af te kunnen ronden. Hangende de opschorting
kunnen gedetineerden en hun relaties gebruik blijven maken van reguliere post, telefonie
en bezoek.

Vraag 6

Hoe is het personeel van de inrichtingen hierover geïnformeerd? Wat denkt u dat dit
ingrijpende en niet al te best gemotiveerde besluit doet met de verhoudingen op de
werkvloer, waarbij het helaas niet ondenkbeeldig is dat de woede wordt geuit richting
gevangenispersoneel?

Antwoord 6

De vestigingen zijn op 18 maart 2022 hierover geïnformeerd. De directeuren informeren
de medewerkers en de gedetineerden hierover. Ik realiseer mij dat de opschorting tot
ongemak voor gedetineerden kan leiden. Veiligheid en een goede bescherming van persoonsgegevens
is ook in het belang van gedetineerden en hun relaties. Daarbij staan de gedetineerden
diverse communicatiemiddelen met de buitenwereld ter beschikking, zoals: telefonie,
reguliere post en bezoek. Medewerkers in de gevangenissen zijn toegerust om met spanningen
vanuit gedetineerden om te gaan. Er zijn mij geen spanningen richting medewerkers
bekend naar aanleiding van het opschorten van de berichtenservice.

Vraag 7

Hoe snel kan het door u aangekondigde onderzoek plaatsvinden? Vanaf wanneer zal deze
e-mailservice met de juiste afspraken en onder de noodzakelijke voorwaarden weer kunnen
functioneren?

Antwoord 7

Ik heb aangegeven dat het onderzoek met voortvarendheid en uiterste zorgvuldigheid
wordt opgepakt. Op vrijdag 1 april jl. is de advocaat van eMates geïnformeerd dat
de Auditdienst Rijk (ADR) het onderzoek naar eMates uitvoert en dat dit onderzoek
circa drie maanden in beslag neemt. Doel van het onderzoek is om een geobjectiveerd
en gevalideerd beeld te krijgen hoe eMates werkt en welke risico’s er aan verbonden
zijn en hoe deze beperkt kunnen worden. Daarnaast dient het onderzoek inzicht te geven
in hoe de huidige situatie heeft kunnen ontstaan. Wanneer het onderzoek is afgerond
zal besloten worden of en onder welke condities de berichtenservice via eMates kan
worden hervat.

Vraag 8

Bent u bereid deze vragen zo spoedig mogelijk te beantwoorden?

Antwoord 8

Ja.