Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van der Plas over stormschade en onderhoudsinventarisatie van kerkgebouwen

Antwoord van Staatssecretaris Uslu (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) (ontvangen 23 maart
2022).

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van berichten omtrent stormschade aan kerkgebouwen na de reeks
stormen die Nederland de afgelopen dagen teisterde?

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Kunt u aangeven wat de meest actuele onderhoudsstaat van kerkgebouwen in Nederland
is?

Antwoord 2

De onderhoudsstaat van monumentale kerken in Nederland is over het algemeen goed tot
redelijk, zo blijkt uit recente monitoring door de provincies en de Rijksdienst voor
het Cultureel Erfgoed (RCE).

Vraag 3

Bent u bekend met de zorgen bij kerkbesturen/kerken over hun voortbestaan, mede vanwege
de stijgende kosten van onderhoud, de stijging van de gasprijs en niet toereikende
subsidiëring middels status van kerkgebouwen als monument?

Antwoord 3

Ja, ik ben bekend met deze zorgen. Mede vanwege deze zorgen is onder mijn voorganger
het programma Toekomst Religieus Erfgoedgestart. Het programma wordt uitgevoerd door de RCE in samenwerking met verschillende
partners, waaronder vertegenwoordigers van de kerken. Het samenwerkingsverband ondersteunt
kerken en gemeenten om gezamenlijk strategische toekomstplannen voor alle kerkgebouwen
in een gemeente te ontwikkelen: de zogenaamde kerkenvisies. Momenteel beraden de partners
van het programma Toekomst Religieus Erfgoed zich op het vervolg van het programma,
waaronder ook het vervolg op de kerkenvisies.

Kerkeigenaren kunnen daarnaast een beroep doen op de Subsidieregeling instandhouding
monumenten (SIM). Over de afgelopen drie jaar is op basis van deze regeling gemiddeld
jaarlijks zo’n € 22,3 miljoen subsidie aan kerken verstrekt. Wel is het zo dat er
sprake is van een toenemende druk op de bestaande subsidiemiddelen. In juli vorig
jaar en tijdens het schriftelijk overleg Monumentenzorg in oktober jl., heeft mijn
voorganger uw Kamer geïnformeerd over de stappen die zijn ondernomen om de druk op
het bestaande budget te verlichten.1 Tegelijkertijd heeft mijn voorganger een bedrag van € 4 miljoen structureel aan de
SIM toegevoegd. In lijn hiermee zal ik de komende tijd bezien conform de Kamerbrief
van 6 juli 2021 hoe we met de problematiek rondom de SIM omgaan – ook in relatie tot
de woonhuisregeling.

Vraag 4

Deelt u de mening dat, om het vertrouwde stads- of dorpsgezicht te beschermen (dat
mede gekenmerkt wordt door kerktorens), het van belang is om zo spoedig mogelijk in
samenwerking met kerken en gemeenten een aanpak te formuleren?

Antwoord 4

Ik deel uw mening dat beschermde stads-en dorpsgezichten van belang zijn en dat kerkgebouwen
en kerktorens hierin een belangrijke rol spelen. Om ons religieuze erfgoed toekomstbestendig
te maken, is samenwerking tussen alle betrokken partijen essentieel. Juist daarom
heeft mijn voorganger fors geïnvesteerd in de samenwerking met kerken, overheden,
erfgoed- en burgerorganisaties middels het subsidiëren van kerkenvisies. Inmiddels
werken 240 gemeenten, dus bijna 70% van alle gemeenten in Nederland, in samenwerking
met kerkelijke gemeenschappen en burgers aan een kerkenvisie of hebben zij deze inmiddels
afgerond. Per saldo betekent dit dat over de toekomst van 75% van de kerkgebouwen
in Nederland strategisch wordt nagedacht of al is nagedacht. De kerkenvisies vervullen
dus de rol van een gezamenlijk plan van aanpak.

Vraag 5

Deelt u de mening dat, om achterstallig onderhoud in te halen, stormschade te repareren
er een plan moet worden opgesteld, zodat niet alleen de vertrouwde dorps- en stadsgezichten
behouden kunnen worden, maar ook dat omwonenden geen gevaar lopen door instortende
kerktorens?

Antwoord 5

Kerkeigenaren zijn in de regel consciëntieuze eigenaren die hun verantwoordelijkheid
ten aanzien van hun gebouwen zeer serieus nemen. De meeste kerkgebouwen worden regelmatig
technisch geïnspecteerd en zijn goed verzekerd. Ook stormschade is goed te verzekeren.
Deze verantwoordelijkheid ligt ook primair bij de eigenaren. Bij de reeks stormen
waarmee Nederland recent te kampen heeft gehad, is de schade aan kerktorens en -gebouwen
ondanks de hevigheid van die stormen beperkt gebleven. Bij het incidententeam van
de RCE, een team dat in actie komt bij schade aan rijksmonumenten, zijn slechts twee
schademeldingen aan monumentale kerkgebouwen binnengekomen, waaronder een van de Elandkerk
in Den Haag. Ik zie op dit moment dan ook geen aanleiding om in aanvulling op de reeds
bestaande samenwerking (zie ook antwoord op vraag 3 en 4) hiervoor een specifiek plan
op te stellen. Uiteraard kan het incidententeam van de RCE in voorkomende gevallen
in contact treden met eigenaren en gemeenten om te bezien hoe vervolgschade voorkomen
kan worden of over hoe schade het best kan worden hersteld.