Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Peter de Groot over het bericht 'Warmtepomp of zonnepanelen verplicht bij grote verbouwing door nieuwe EU-regels' van 10 februari jl.

Antwoord van Minister De Jonge (Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening) (ontvangen
21 maart 2022). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 1765.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Warmtepomp of zonnepanelen verplicht bij grote verbouwing
door nieuwe EU-regels» van 10 februari jl.?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Waarom zijn nieuwe regels uit de Europese Unie verplicht om door te voeren, terwijl
het hier gaat over regels die bepalend zijn in het eigen woningbezit?

Antwoord 2

Nederland is als lidstaat van de Europese Unie verplicht de nakoming van het Europees
recht te verzekeren. Dat betekent onder meer dat zij gehouden is Europese richtlijnen
tijdig en volledig om te zetten in nationaal recht, dus ook de richtlijn hernieuwbare
energie (REDII)2. De Unie heeft op grond van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie
de bevoegdheid op verschillende gebieden wetgeving te maken, zo ook ter verwezenlijking
van de doelstelling om het gebruik van energie uit hernieuwbare bronnen te bevorderen.
Ik verwijs in dit verband ook graag naar het recente coalitieakkoord, waar is benadrukt
dat het kabinet Europese richtlijnen uitvoert.

Vraag 3

Klopt het dat België deze regeling niet overneemt?

Antwoord 3

België heeft de betreffende eis per gewest op een andere wijze geïmplementeerd. Ik
zal de situatie in het Vlaamse gewest en het Brussels Hoofdstedelijk gewest nader
toelichten. In het Vlaamse gewest is het begrip ingrijpende renovatie, zoals gedefinieerd
in de richtlijn energieprestatie van gebouwen (EPBDIII), niet eenduidig omgezet. Het
valt deels onder nieuwbouw, deels onder ingrijpende energetische renovatie en deels
onder gewone renovatie. Voor nieuwbouw geldt dezelfde eis als voor ingrijpende energetische
renovatie, namelijk een minimumwaarde van 15 kWh/m2 van hernieuwbare energie voor woningen en 20 kWh/m2 voor utiliteitsgebouwen. Deze eis wordt in 2023 verder aangescherpt.3 Voor de gewone renovatie geldt geen eis voor hernieuwbare energie.

Het Brussels Hoofdstedelijk gewest beschouwt de bestaande energieprestatie-eisen voor
gebouwen als voldoende om indirect een minimumwaarde van hernieuwbare energie in gebouwen
te realiseren.4 Ze geeft aan dat eerdere studies hebben aangetoond dat het realiseren van een minimumwaarde
van hernieuwbare energie (na ingrijpende renovatie van) in gebouwen economisch en
functioneel moeilijk haalbaar is in de stadsregio Brussel, ook gelet op de hoge dichtheid
van de gebouwenvoorraad. Daarom is ervoor gekozen om geen aparte eis voor hernieuwbare
energie te stellen bij ingrijpende renovaties van gebouwen, naast de reeds bestaande
energieprestatie-eisen voor gebouwen in Brussel.

In dit verband is het relevant om te noemen dat de Europese Commissie in juli 2021
een formele inbreukprocedure is gestart tegen België wegens te late nationale implementatie.
Dat betekent de Commissie van mening is dat België niet heeft laten weten hoe het
de bepalingen van de REDII volledig en correct heeft omgezet. Er heeft dus nog geen
inhoudelijke toetsing door de Commissie van de wijze van implementatie van België
kunnen plaatsvinden. Een formele inbreukprocedure is een eerste stap richting een
mogelijke boete.

Vraag 4

Kunt u in het aan de Kamer toegezegde overzicht, over de vraag hoe andere lidstaten
met deze EU-regels omgaan, ook inhoudelijke verschillen van implementatie weergeven?

Antwoord 4

Op 11 februari jongstleden is er een uitvraag gedaan richting andere lidstaten betreffende
de nationale implementatie van dit betreffende onderdeel van de REDII, met het verzoek
voor 1 april te reageren. Helaas heb ik de reacties nog niet binnen. Ik zal de lidstaten
rappelleren en uw Kamer voor de zomer informeren over de resultaten van deze uitvraag.

Vraag 5

Verwarmings- of koelingsinstallaties, zoals warmtepompen, worden uitgesloten in de
regeling. Hoe en wanneer gaat dat gebeuren?

Antwoord 5

De eis voor een minimumwaarde hernieuwbare energie is op dit moment van toepassing
wanneer er sprake is van een ingrijpende renovatie (waarbij minimaal 25% van de gebouwschil
verandert) en de verwarmings- of koelingsinstallatie onderdeel uitmaakt van deze renovatie.
In mijn brief van 17 december 20215 heb ik toegelicht, dat ik – om uitvoering te geven aan het advies van de Raad van
State – bezie hoe en wanneer ik die tweede voorwaarde voor toepasselijkheid ga laten
vervallen. Dat zou betekenen dat de eis om hernieuwbare energie te realiseren van
toepassing wordt bij elke ingrijpende renovatie, los van het feit of de technische
installatie onderdeel uitmaakt van deze renovatie. De verwarmings- of koelinstallatie
wordt dus niet uitgesloten van de regeling, maar de reikwijdte van de eis verandert
dan wel. Dit betekent ook dat dan het aantal gebouwen dat jaarlijks aan de eisen zal
moeten voldoen, zal toenemen.

Vraag 6

In de regeling die 1 februari jl. is ingegaan en omschrijft wat onderdeel uitmaakt
van de verduurzaming, zijn verwarmings- en koelingsinstallaties opgenomen. Hoe wordt
daar in de praktijk mee omgegaan? Krijgen eigenaren de mogelijkheid om deze installaties
niet verplicht mee te nemen?

Antwoord 6

De (nieuwe) verwarmings- of koelinstallatie in het gebouw dat ingrijpend gerenoveerd
is, hoeft niet persé bij te dragen aan een minimumwaarde hernieuwbare energie. Een
gebouweigenaar kan namelijk ook via andere technieken voldoen aan de verplichting,
bijvoorbeeld via het installeren van PV-panelen op het dak.

Vraag 7

Vrijstelling voor verduurzaming bij grootschalige renovatie, door de economische haalbaarheid
te toetsen, maakt onderdeel uit van de regeling. Is daarbij expliciet opgenomen dat
dit niet voor hogere kosten en daarmee een aanslag op betaalbaarheid mag leiden?

Antwoord 7

De eis geldt niet voor zover de maatregelen die genomen moeten worden om aan de eis
te kunnen voldoen niet binnen tien jaar kunnen worden terugverdiend. In dat geval
moeten er maatregelen worden genomen met een terugverdientijd van ten hoogste tien
jaar. De berekeningsmethode van de terugverdientermijn is uitgewerkt in de leidraad
en houdt rekening met relevante factoren, zoals de investeringskosten, beschikbare
subsidies, en de energieprijs.6 Op deze wijze is uitvoering gegeven aan de economische haalbaarheid van de verplichting
en past daarmee binnen de kaders die de REDII richtlijn lidstaten geeft.

Ik ben van mening dat de eis haalbaar en uitvoerbaar is, ook voor woningeigenaren.
Bovendien is het aantal ingrijpende renovaties bij de huidige definitie in het Bouwbesluit
zeer gering. De inschatting is dat het gaat om 50 tot 250 gebouwen per jaar voor alle gebouwtypen, waaronder woningen.7 Ook blijkt uit onderzoek dat minimaal 45% van de benodigde investeringen in hernieuwbare
energie ook zou worden gedaan als de regelgeving niet wordt gewijzigd.8 De reikwijdte en de effecten van deze verplichting zijn daarmee mijns inziens zeer
beperkt.

Vraag 8

Hoe kijkt u aan tegen het idee om meer in te zetten op het ondersteunen van woningeigenaren
in het verduurzamen van hun bezit met als uitgangspunten redelijke terugverdientermijnen,
betaalbaarheid en zo nodig financiële ondersteuning, in plaats van juist het opleggen
van verplichtingen?

Antwoord 8

Ontzorging en financiële ondersteuning van woningeigenaren zijn ook in mijn ogen zeer
belangrijke en kernelementen in mijn aanpak voor de verduurzaming van woningen, zeker
in deze vroege fase van de energietransitie. Ik werk deze elementen nader uit in het
programma verduurzaming gebouwde omgeving dat ik naar verwachting in mei zal kunnen
presenteren. Daarbij zet ik in op een versnelling. Dat is in mijn ogen noodzakelijk
vanwege de geopolitieke ontwikkelingen, de betaalbaarheid van energie en het klimaatvraagstuk.
Normering om de slechtst presterende woningen uit te faseren is op termijn onvermijdelijk
om de energietransitie in de gebouwde omgeving te laten slagen. Alle gebouwen dienen
immers klimaatneutraal te zijn in 2050.

De Europese Commissie is bevoegd om normering te introduceren ten aanzien van de energieprestatie
van gebouwen in de lidstaten. Het voornaamste instrument van de Commissie hiervoor
is de richtlijn energieprestatie voor gebouwen (EPBD). Deze richtlijn wordt op dit
moment herzien. In het voorstel van de EPBD introduceert de Commissie minimum energieprestatie-eisen,
met name voor de slechtst presterende gebouwen. Voor woningen voorziet men een verplichting
van minimaal energielabel F in 2030 en minimaal label E in 2033. In deze fase zal
het kabinet pleiten voor voldoende flexibiliteit voor lidstaten om zelf te kunnen
bepalen of en wanneer, bijvoorbeeld op transactiemomenten, normering gerechtvaardigd
is voor woningeigenaren gelet op het maatschappelijk belang. Het kabinet zal dit aan
de orde stellen bij de Commissie.9 Het definitieve voorstel van de EPBD is afhankelijk van de uitkomsten van de onderhandelingen
met andere lidstaten en de Europese Commissie die nu zijn gestart. Na afronding van
de onderhandelingen duurt het nog enkele jaren voordat de nieuwe regels worden geïmplementeerd
in de nationale regelgeving.

Vraag 9

Kunt u deze vragen één voor één beantwoorden?

Antwoord 9

Ja.