Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Sjoerdsma en Boucke over het bericht dat Rusland BUK-afweersystemen bij de grens met Oekraïne plaatst

Antwoord van Minister Harbers (Infrastructuur en Waterstaat), mede namens de Minister
van Justitie en Veiligheid en de Minister van Buitenlandse Zaken (ontvangen 17 maart
2022).

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht op Defence-blog dat Rusland Buk-luchtafweersystemen
plaatst bij de Oekraïense grens?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Bent u bekend met het surface-to-air materieel, zoals S-300 en S-400 systemen, dat
Rusland op de Oekraïense grens en in Belarus heeft geplaatst?2
3

Antwoord 2

Ja.

Vraag 3

Hoe oordeelt u over deze feiten en de dreiging die daaruit voortvloeit voor de burgerluchtvaart?

Antwoord 3

Vanwege de destijds aanhoudende gespannen situatie werden de ontwikkelingen ten aanzien
van de dreiging voor de burgerluchtvaart rondom Oekraïne nauwlettend in de gaten gehouden
door de Nederlandse, Europese en overige buitenlandse overheidsinstanties, die elkaar
op de hoogte houden. In de huidige situatie wordt deze monitoring nauwlettend voortgezet.

Zoals gemeld in de brief aan uw Kamer d.d. 16 februari 2022 met betrekking tot de
ontwikkelingen Oekraïne, heeft KLM op zaterdag 12 februari besloten voorlopig niet
meer op Oekraïne (Kiev) te vliegen. Hiermee was KLM de eerste grote Europese luchtvaartmaatschappij
die deze beslissing nam. Later besloten meerdere Europese luchtvaartmaatschappijen
niet langer op Oekraïne te vliegen, dan wel hun vluchtschema’s te beperken.

Sinds 24 februari jl. heeft Oekraïne zijn luchtruim gesloten voor de burgerluchtvaart
en heeft Rusland dat ook gedaan voor aangrenzend Russisch luchtruim. Ook is een EASA
Conflict Zone Information Bulletin (CZIB) van kracht waarin luchtvaartmaatschappijen
wordt opgeroepen het luchtruim van Oekraïne, inmiddels inclusief een bufferzone van
circa 370 kilometer (200 zeemijlen) omvattende het luchtruim van Belarus, Moldavië
en grote delen van het aangrenzende Russisch luchtruim, te mijden.

Door de thans geldende sluiting van het Europese luchtruim voor Russische luchtvaartmaatschappijen
en de tegenreactie van Rusland het luchtruim voor alle EU-luchtvaartmaatschappijen
te sluiten, is er behoudens mogelijke noodvluchten of vluchten voor humanitaire doeleinden
en uitgaande repatriëringsvluchten geen direct vliegverkeer tussen Europa en Russische
steden.

Vraag 4

Klopt het dat burgerluchtvaart nog steeds vliegt aan Russische zijde van de grens
bij Oekraïne, ook boven gebieden waar Russische troepen en wapentuig samengebald is?
Zo ja, is dat veilig in uw oordeel?

Antwoord 4

Tot en met 23 februari jl. golden in delen van het Russische luchtruim ten oosten
van de Oekraïense-Russische grens enkele door Rusland ingestelde restricties. In dat
luchtruim werd op kruishoogte voornamelijk gevlogen door Russisch (gelieerde) luchtvaartmaatschappijen
en diverse luchtvaartmaatschappijen uit het Midden-Oosten. Nederlandse luchtvaartmaatschappijen
vlogen daar niet.

Zie verder het antwoord op vraag 3.

Vraag 5

Bent u bekend met het feit dat de «Internationale Organisatie van Piloten (de International
Federation of Air Line Pilots» Associations, IFALPA) en de Europese Cockpit Associatie
(ECA) zeer bezorgd zijn over de verhoogde spanningen in de hele regio Oost-Europa?4

Antwoord 5

Ja.

Vraag 6

Wat vindt u van de oproep en waarschuwing van IFALPA en ECA aan staten en luchtvaartmaatschappijen
om de lessen van de MH17 ter harte te nemen en de veiligheid van passagiers te allen
tijde de prioriteit te geven, en daarom bij twijfel over veiligheid de benodigde maatregelen
te nemen? Gebeurt dat in de huidige situatie voldoende?

Antwoord 6

Sinds het neerhalen van vlucht MH17 in 2014 delen nationale en internationale overheden
sneller en beter informatie met elkaar ten aanzien van risicobeheersing met betrekking
tot vliegen over en nabij conflictgebieden. Op nationaal niveau is hiertoe het convenant
deling dreigingsinformatie burgerluchtvaart afgesloten.

Op Europees niveau heeft de Europese Unie het Integrated Risk Assessment systeem ingesteld.
Daarnaast zijn diverse internationale expertgroepen inzake risicobeheersing met betrekking
tot vliegen over en nabij conflictgebieden opgericht. De maatregelen die zijn genomen
voor de luchtruimen boven Oost- en Zuid-Oekraïne zijn op basis van deze informatie-uitwisseling
tot stand gekomen.

Thans is het Europese luchtruim gesloten voor Russische luchtvaartmaatschappijen en
het Russische luchtruim gesloten voor alle EU-luchtvaartmaatschappijen.

Vraag 7

Heeft het kabinet conform de uit het OVV-rapport «Veilige Vliegroutes» overgenomen
aanbeveling 2 «Internationaal: vernieuwing van de risicobeoordelingsmethoden» initiatief
genomen om risicobeoordelingsmethoden verder te ontwikkelen? Zo ja, zijn de risicobeoordelingsmethoden
reeds verbeterd? Zo ja, hoe? Zo nee, waarom niet?5

Antwoord 7

In internationaal verband zet Nederland zich intensief in en heeft het ontwikkelen
van criteria voor toepassing van voorzorgsbeginselen bij onzekerheid van snel escalerende
conflicten met mogelijk catastrofale gevolgen op de agenda gezet.

Nationaal wordt in de expertgroep van het convenant deling dreigingsinformatie burgerluchtvaart
samen met de luchtvaartmaatschappijen gewerkt aan het uitwerken en toepassen van het
voorzorgsbeginsel in de besluitvorming om wel of niet over een bepaald gebied te vliegen.

Uw Kamer is op 26 november 2021 geïnformeerd over bovenstaande acties in de uitgebreide
Kabinetsreactie op het OVV-rapport «Veilige vliegroutes» (Kst 24 804, nr. 186).

Vraag 8

Is het, conform de overgenomen aanbeveling 3 «Internationaal: criteria voor het sluiten
van het luchtruim», van het OVV-rapport «Veilige Vliegroutes: reageren op escalerende
conflicten» inmiddels mogelijk voor het Nederlandse kabinet om het luchtruim voor
burgerluchtvaart te sluiten? Zo nee, waarom niet?6

Antwoord 8

In de Kabinetsreactie van 26 november 2021 is uw Kamer geïnformeerd dat het Kabinet
na zorgvuldige afweging heeft geconcludeerd dat er geen redenen zijn om aan te nemen
dat ons nationale systeem verder zal verbeteren als de overheid de mogelijkheid heeft
tot het geven van een advies of het opleggen van een verbod aan Nederlandse luchtvaartmaatschappijen.

Het creëren van de mogelijkheid om op nationaal niveau een advies of verbod af te
geven aan de Nederlandse luchtvaartmaatschappijen stuit bovendien op zowel juridische,
als praktische bezwaren.

In internationaal verband zet Nederland zich intensief in bij het ontwikkelen van
criteria voor het sluiten van het luchtruim bij gevaar voor de burgerluchtvaart. Dit
staat los van ons nationaal systeem.

Vraag 9

Bent u het ermee eens dat het kabinet alles op alles moet zetten om een vliegramp
als met de MH17 te voorkomen?

Antwoord 9

Het Kabinet voelt een grote verantwoordelijkheid hiervoor. Uw Kamer heeft op 26 november
2021 een uitgebreide reactie gekregen op het OVV-rapport «Veilige vliegroutes» (Kamerstuk
24 804, nr. 186). Het Kabinet is daarbij geen bevoegdheden uit de weg gegaan als die zouden kunnen
bijdragen aan de verdere vermindering van de veiligheidsrisico’s.

Vraag 10

Kunt u deze vragen afzonderlijk en met spoed beantwoorden?

Antwoord 10

De vragen zijn afzonderlijk en zo spoedig mogelijk beantwoord.