Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Agema over het bericht dat een zorgmedewerker die 10.000 pillen achterhield van verpleeghuisbewoners voor wie deze geneesmiddelen noodzakelijk zijn en dat de regering voornemens is het Waarschuwingsregister Zorg en Welzijn op te heffen

Antwoord van Minister Kuipers (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen 25 februari
2022). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 1603.

Hierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het lid Agema (PVV) over het bericht
dat een zorgmedewerker die 10.000 pillen achterhield van verpleeghuisbewoners voor
wie deze geneesmiddelen noodzakelijk zijn en dat de regering voornemens is het Waarschuwingsregister
Zorg en Welzijn op te heffen (2022Z00267 ingezonden 11 januari 2022).

Het lid Agema heeft tevens op 10 januari 2022 vrijwel identieke vragen gesteld (2022Z00228). Daar waar de vragen van elkaar verschillen, heb ik beide vragen meegenomen in deze
beantwoording.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Pillenroofster (32) staat op zwarte lijst, maar waarschuwingsregister
met rotte appels verdwijnt in 2022»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Bent u bekend met uw brief van 29 november jl. waarin u aangeeft dat RegioPlus het
Waarschuwingsregister Zorg en Welzijn (Waarschuwingsregister) per 1 januari 2022 heeft
beëindigd?

Antwoord 2

Ja, ik ben bekend met de brief die mijn ambtsvoorganger hierover aan uw Kamer stuurde.
In deze brief heeft mijn ambtsvoorganger uw Kamer op de hoogte gesteld van het besluit
van RegioPlus om het Waarschuwingsregister te beëindigen en heeft hij het verslag
gedeeld van een bestuurlijke verkenning dat ten grondslag lag aan deze beslissing.2

Vraag 3 en 5

Als u in uw brief schrijft dat er draagvlak is voor het komen tot een samenhangend
preventief en repressief instrumentarium, waarom laat u het Waarschuwingenregister
dan opheffen alvorens er een nieuw instrumentarium is?

Bent u bereid het Waarschuwingsregister te behouden totdat u het nieuwe instrumentarium
heeft?

Antwoord 3 en 5

Het al dan niet opheffen van het Waarschuwingsregister is niet aan mij. Het Waarschuwingsregister
is opgericht door veldpartijen, met als doel het bevorderen van een veilige zorgrelatie.
Zoals aangegeven in de brief van 29 november 20213, is een verkenning uitgevoerd naar het bestuurlijk draagvlak voor het beleggen van
het eigenaarschap van het Waarschuwingsregister bij zorgaanbieders. De belangrijkste
conclusie van de verkenning was dat er geen bestuurlijk draagvlak is voor het scenario
waarbij meerdere (koepels van) zorgorganisaties mede-eigenaar worden van het Waarschuwingsregister.
RegioPlus heeft naar aanleiding van deze verkenning besloten om het Waarschuwingsregister
te beëindigen. Ik ondersteun deze beslissing.

Het Waarschuwingsregister was voor werkgevers één van de mogelijke maatregelen voor
het bevorderen van een veilige zorgrelatie. De volgende stap na de uitkomsten van
de verkenning is een diepgaandere analyse van het huidige instrumentarium, gericht
op de vraag hoe de samenhang van deze instrumenten in de praktijk versterkt kan worden.
Dit gaat onder andere om de vergewisplicht onder de Wkkgz, de VOG, de BIG en de leidraad
veilige zorgrelatie. Uit deze analyse zal moeten blijken of aanvullende instrumenten
noodzakelijk zijn, nu het Waarschuwingsregister is afgebouwd.

Vraag 4

Hoe ziet een samenhangend preventief en repressief instrumentarium er concreet uit
en wanneer treedt dat in werking? Op welke punten werkt dat dan beter dan het Waarschuwingsregister?

Antwoord 4

Zoals per brief aangegeven is er breed draagvlak onder de geraadpleegde partijen voor
een brede samenwerking rond het thema veilige zorgrelatie en het komen tot een samenhangend
preventief en repressief instrumentarium. Er zijn verschillende preventieve instrumenten,
zoals de Leidraad Veilige zorgrelatie, en repressieve instrumenten, zoals het BIG-register
en het toezicht door de IGJ. Het Waarschuwingsregister was tot voor kort een van deze
instrumenten. Ik voer nog een uitgebreidere analyse van deze bestaande instrumenten
uit, om te kijken naar eventuele overlap, waar nog instrumenten ontbreken en hoe de
huidige instrumenten effectiever kunnen worden ingezet. De (koepels van) zorg- en
welzijnspartijen, werkgevers- en werknemersorganisaties worden bij de uitwerking betrokken.

De beschikbare instrumenten sporen werkgevers aan de zaken op orde te hebben en continue
te werken aan een veilig werkklimaat en veilige zorgrelaties. Ik ben ervan overtuigd
dat juist de combinatie van inzet van preventieve en repressieve instrumenten, het
sterkst bijdraagt aan veilige zorgrelaties.

Vraag 6

Hoeveel ouderen worden jaarlijks het slachtoffer van ouderenmishandeling zoals fysieke
mishandeling, uitbuiting, verwaarlozing, diefstal, zedendelicten en het onthouden
van noodzakelijke medische zorg?

Antwoord 6

In 2018 deed Regioplan onderzoek naar de prevalentie van ouderenmishandeling. Naar
schatting heeft 1 op de 20 thuiswonende ouderen (5,5%) ooit te maken gehad met ouderenmishandeling
en wordt jaarlijks 1 op de 50 ouderen slachtoffer (2,0%).4 Onder ouderenmishandeling wordt verstaan al het handelen of het nalaten van handelen
van iedereen die een terugkerende persoonlijke of professionele relatie met de oudere
(iemand van 65 jaar of ouder) heeft, waardoor de oudere lichamelijke en/of psychische
en/of materiële schade lijdt en waarbij van de kant van de oudere sprake is van een
vorm van gedeeltelijke of volledige afhankelijkheid.

Vraag 7

Deelt u de mening dat zorgmedewerkers die wegens de brede definitie van ouderenmishandeling
ontslagen zijn nooit meer ergens anders met kwetsbare ouderen mogen werken? Zo nee,
waarom niet?

Antwoord 7

Voorop staat dat het zeer ernstig en zeer zorgelijk is, als een zorgmedewerker schuldig
wordt bevonden aan ouderenmishandeling. Er kunnen verschillende instrumenten aangewend
worden om te voorkomen dat personen met relevante strafbare feiten gaan werken in
functies met kwetsbare personen. Zo geldt voor zorgaanbieders die onder de reikwijdte
van de Wet klachten, kwaliteit en geschillen zorg (Wkkgz) vallen een vergewisplicht
bij het aannemen van nieuw personeel. Dat houdt in dat zij moeten nagaan of de wijze
waarop een nieuwe medewerker in het verleden gefunctioneerd heeft, niet in de weg
staat om opnieuw zorg te verlenen. Daarnaast kan de werkgever een Verklaring Omtrent
Gedrag (VOG) verlangen van de potentieel werknemer. De VOG is een instrument waaruit
blijkt dat het (justitiële) verleden van iemand geen bezwaar vormt voor het vervullen
van een specifieke taak of functie in de samenleving. Bij de VOG-beoordeling wordt
het belang van de aanvrager afgewogen tegen het risico voor de samenleving in relatie
tot het doel waarvoor de VOG wordt aangevraagd.

Vraag 8

Deelt u de mening dat wanneer u het Waarschuwingsregister opheft, rotte appels weer
gewoon van zorgorganisatie naar zorgorganisatie kunnen trekken om hun misstanden elders
voort te zetten? Zo nee, hoe gaat u dit fenomeen dan aanpakken?

Antwoord 8

Afbouw van het Waarschuwingsregister gebeurt zorgvuldig. Daarnaast starten we samen
met zorgorganisaties het vervolgtraject, zoals aangegeven per brief op 29 november
2021.5 In de tussentijd kunnen werkgevers gebruik maken van de verschillende instrumenten
die er zijn om te voldoen aan de vergewisplicht.

Vraag 9

Hoeveel verpleeghuisbewoners zijn het slachtoffer geworden van de pillenroofster?
Om welke medicijnen gaat het zoal? Ook pijnmedicatie? Hoeveel verpleeghuisbewoners
leden onnodig pijn door deze zorgmedewerker?

Antwoord 9

Dit is niet bekend. Er wordt geen registratie bijgehouden van deze gegevens.

Vraag 10, 11 en 13

De voormalige Minister van VWS wilde het Waarschuwingsregister in 2019 nog verplicht
stellen, waarom is daarvan afgestapt in plaats van het juridisch kader wat nodig was
vorm te geven?

Als slechts 20% van de zorginstellingen het Waarschuwingsregister gebruikten, kunt
u deze ter bescherming van ouderen en patiënten toch beter verplicht stellen in plaats
van opheffen?

Waarom heeft u niet besloten de werking van het Waarschuwingsregister te verbeteren
in plaats van op te heffen? Hoe had u het kunnen verbeteren?

Antwoord 10, 11 en 13

Tijdens het wetgevingstraject dat mijn ambtsvoorganger startte, bleek dat het wettelijk
verplichten van deelname van werkgevers aan het Waarschuwingsregister een aantal zwaarwegende
praktische en juridische bezwaren had. Op basis van deze bezwaren is besloten over
te gaan op een alternatieve aanpak. Deze bezwaren en het besluit zijn per brief toegelicht
op 9 februari 2021.6 Kort samengevat waren de volgende bezwaren aan de orde. De administratieve lasten
voor zorgaanbieders wogen niet op tegen de voordelen van een wettelijk verplicht Waarschuwingsregister.
Daarnaast is uit inventarisatie gebleken dat werkgevers het vaak een grote stap vinden
om een werknemer na een incident te registreren. Verplichte deelname zou dit niet
veranderen. Tot slot zou een verplichtstelling van het Waarschuwingsregister niet
goed aansluiten op bestaande wettelijke VOG-plichten in de zorg en zijn er bezwaren
met het oog op de privacy en rechtsbescherming van (ex)-werknemers.

De bestuurlijke verkenning daarna had als doel om na te gaan of er verbeteringen mogelijk
waren aan het Waarschuwingsregister zelf, zodat na eventuele verbeteringen meer partijen
zouden aansluiten. Zo is er gekeken naar een scenario waarbij er mede-eigenaarschap
zou ontstaan bij verschillende zorgpartijen. Uit deze verkenning is gebleken dat het
draagvlak te gering was om het instrument op zichzelf te laten bestaan en te verbeteren.

Vraag 12

Als werkgevers de afgelopen twee jaar 18.896 keer de vraag hebben gesteld of iemand
die zij wilden aannemen op de lijst stond, dan is er toch behoefte aan een mogelijkheid
om dit te kunnen controleren?

Antwoord 12

Allereerst is het goed om onderscheid te maken tussen het Waarschuwingsregister en
andere instrumenten zoals het aantekeningenregister van de IGJ. Het genoemde cijfer
betreft de raadplegingen bij de IGJ naar aantekeningen in hun register en het IMI
(Europees registratiesysteem). Er bestaan meerdere mogelijkheden voor zorgaanbieders
om te controleren of een nieuwe medewerker geschikt is om zorg te verlenen. Zorgaanbieders
die onder de reikwijdte van de Wet klachten, kwaliteit en geschillen zorg (Wkkgz)
vallen zijn verplicht om te controleren of een nieuwe medewerker geschikt is om zorg
te verlenen (de vergewisplicht), bijvoorbeeld door het opvragen van referenties bij
vorige werkgevers, het raadplegen van het BIG-register en andere kwaliteitsregisters,
het vragen van een VOG of door een vergewisverzoek bij de IGJ neer te leggen. Zorgaanbieders
die niet onder de reikwijdte van de Wkkgz vallen, zoals zorgaanbieders die uitsluitend
Wmo-zorg leveren, hebben geen vergewisplicht, maar kunnen wel gebruik maken van eerdergenoemde
instrumenten, met uitzondering van het informeren bij de IGJ. Het afbouwen van het
Waarschuwingsregister betekent daarom niet dat er geen mogelijkheden meer zijn om
nieuwe medewerkers te controleren op geschiktheid. De leemte in het instrumentarium
die het Waarschuwingsregister achterlaat, zal worden meegenomen in het vervolgtraject.

Vraag 14

Iedereen wil minder administratieve lasten, maar die kunnen er toch niet de reden
voor zijn dat we rotte appels die ouderen mishandelen dan maar voor lief gaan nemen?
Hoeveel slachtoffers moeten er nog vallen?

Antwoord 14

Veruit de meeste zorgmedewerkers zetten zich met passie en betrokkenheid in voor hun
patiënten. Helaas komt het ook voor dat medewerkers in de zorg- en welzijnssector
ernstig grensoverschrijdend gedrag vertonen richting patiënten of cliënten. Dat is
nooit helemaal uit te sluiten of te voorkomen. Het Waarschuwingsregister Zorg en Welzijn
was bedoeld als een aanvulling op het bestaande instrumentarium dat zorgaanbieders
hebben om ongeschikte medewerkers te weren. Daarnaast is de Leidraad Veilige Zorgrelatie
ontwikkeld om zorgorganisaties aan te sporen om hier actief aandacht aan te besteden
voor een veilig werkklimaat. Het doel van deze middelen is dat de sector alert is,
actief beleid voert waar het gaat om veiligheid, aandacht besteedt aan het onderwerp
zowel bij het personeel als bij werving- en selectieprocedures, en adequaat

optreedt bij incidenten. Dit bij elkaar zal er uiteindelijk aan bijdragen dat ouderen
en kwetsbare cliënten binnen hun zorgrelatie minder risico lopen op onveilige situaties.

Vraag 15

Waarom verdwijnen de ex-zorgmedewerkers, die na meestal een lang traject uiteindelijk
op de lijst worden geplaatst, na vijf jaar weer van de lijst? Waarom neemt u het risico
met patiënten en ouderen dat deze rotte appels nieuwe slachtoffers kunnen maken?

Antwoord 15

De IGJ volgt hierin het uitvoeringsbesluit Wkkgz die beschrijft waar een aantekening
in het register van de IGJ aan moet voldoen. Hierin staat dat de aantekening na vijf
jaren uit het bestand wordt verwijderd.7