Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Bouchallikh over het bericht 'Nibud: mbo'ers lopen honderden euro's mis door financiële onwetendheid'

Antwoord van Minister Dijkgraaf (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap), mede namens de
Staatssecretarissen van Financiën – Fiscaliteit en Belastingdienst en Financiën –
Toeslagen en Douane (ontvangen 4 februari 2022). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar
2021–2022, nr. 1292.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Nibud: mbo'ers lopen honderden euro's mis door financiële
onwetendheid»?1

Antwoord 1

Ja, ik ben bekend met dit bericht.

Vraag 2

Deelt u de mening dat het van groot belang is dat mbo-studenten weten wat voor financiële
ondersteuning zij kunnen krijgen en dat zij daarover vroegtijdig worden geïnformeerd?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 2

Ja, ik deel deze standpunten.

Vraag 3

Hoe verklaart u dat een derde van alle mbo’ers geen zorgtoeslag ontvangt, terwijl
ze daar vaak wel recht op hebben?

Antwoord 3

90% van de jongeren tussen 18 en 21 jaar maakt gebruik van de zorgtoeslag. Uit het
Nibud-rapport blijkt echter dat een deel van de mbo-studenten nog onvoldoende op de
hoogte is van het feit dat zorgtoeslag bestaat en dat zij daarop recht hebben. Uit
deelrapport 1 van het Interdepartementale Beleidsonderzoek (IBO) naar het stelsel
van toeslagen2, blijken daarvoor diverse redenen. Dit kan bijvoorbeeld zijn omdat mensen van mening
zijn dat zij geen recht hebben op zorgtoeslag, niet weten dat deze kan worden aangevraagd
of dat zij willen voorkomen dat zij achteraf toeslagen moeten terugbetalen. Soortgelijke
redenen komen naar voren in het Nibud-rapport.

Vraag 4

Hoe verklaart u dat slechts een derde van de mbo-studenten belastingaangifte doet?

Antwoord 4

Mbo-studenten ontvangen vaak geen uitnodiging tot het doen van aangifte, omdat er
geen fiscale aanleiding is om ze aangifteplichtig te maken.

Wanneer mbo-studenten zonder aangifteplicht een bijbaan hebben, kan het wel zijn dat
ze recht hebben geld terug te ontvangen. In dat geval stuurt de Belastingdienst hen
daarover de zogenaamde «geld teruggaafbrief». Hierin staat dat zij volgens de gegevens
van de Belastingdienst geld terugkrijgen als er aangifte wordt gedaan.

Vraag 5

Is bekend hoeveel studiefinanciering mbo-studenten niveau 1 en 2 gemiddeld mislopen,
omdat ze niet weten dat de studiefinanciering voor deze groep bijna altijd een gift
is?

Antwoord 5

Het is niet bekend hoeveel studiefinanciering mbo-studenten in de entreeopleiding
en niveau 2 precies mislopen. Uit de beleidsdoorlichting artikel 113 komt naar voren dat het gebruik van de basisbeurs onder mbo 1–2 studenten tussen
de 85 en 95 procent ligt. Vooral de hogere inkomensniveaus lijken de basisbeurs minder
te gebruiken. Het betreft relatief kleine aantallen. In het studiejaar 2018–2019 bestaat
de groep die de basisbeurs niet gebruikt uit ongeveer 1.800 studenten. DUO weet niet
van alle studenten of zij recht hebben op een aanvullende beurs, omdat pas na een
aanvraag door de student, het is toegestaan om het recht op een aanvullende beurs
te controleren. Het CPB doet onderzoek naar het gebruik van de aanvullende beurs onder
mbo-studenten en zal daarover naar verwachting voor de zomer van 2022 uitsluitsel
geven.

Vraag 6

Kunnen deze studenten met terugwerkende kracht de studiefinanciering alsnog aanvragen?

Antwoord 6

Studenten kunnen met terugwerkende kracht studiefinanciering aanvragen tot aan de
start van het huidige studiejaar. Dit geldt alleen niet voor het studentenreisproduct.
Het is niet mogelijk om tijdens een studiejaar met terugwerkende kracht studiefinanciering
aan te vragen voor het vorige studiejaar.

Vraag 7

Hoe worden mbo-studenten op dit moment geïnformeerd over de mogelijkheid van zorgtoeslag
en de studiefinanciering?

Antwoord 7

Mbo-studenten worden op verschillende manieren geïnformeerd over de mogelijkheid om
zorgtoeslag en studiefinanciering aan te vragen. Alle eindexamenkandidaten in het
vmbo, vso en vavo-tl ontvangen een brief, met een brochure waarin is opgenomen wat
studenten dienen te regelen bij het studeren, met daarbij diverse tips.4 Daarnaast versturen Toeslagen, Belastingdienst en DUO samen aan 17-jarigen een brief
vlak voordat ze 18 worden. Hierin worden jongeren gewezen op het kunnen krijgen van
toeslagen, teruggave van de Belastingdienst en studiefinanciering vanuit DUO. In de
brief worden 17-jarigen verwezen naar meer informatie.5

Ook bevat de website van DUO alle benodigde informatie over studiefinanciering. Mbo-studenten
die jonger zijn dan 18 jaar en recht hebben op een studentenreisproduct worden hier
op gewezen. Verder informeert DUO studenten via sociale media campagnes, via informatie
op scholen over studiefinanciering, en worden lespakketten over studiefinanciering
ter beschikking gesteld aan scholen.

Via sociale mediakanalen van Toeslagen en de eigen websites worden jongeren geattendeerd
op de mogelijkheid om zorgtoeslag aan te vragen. De proactieve berichtgeving wordt
zoveel mogelijk geplaatst bij zogeheten «life-events», zoals de start van een nieuw
studiejaar. Ook worden jongeren geïnformeerd via grootschalige campagnes en het actief
wijzen op de mogelijkheid van het aanvragen van toeslagen.

Vraag 8

Hoe verklaart u dat bijna de helft van de mbo-studenten niet weet dat het studentenreisproduct
niet automatisch wordt stopgezet?

Antwoord 8

Het Nibud-onderzoek geeft geen verklaring voor het feit dat bijna de helft van de
bol-studenten die de betreffende vraag heeft beantwoord, niet wist dat het studentenreisproduct
niet automatisch wordt stopgezet. Een mogelijke verklaring is dat studenten behoefte
hebben aan meer actieve en gerichte informatievoorziening op school, bijvoorbeeld
als ze aan het einde zitten van hun reisrecht. Ik ben hierover in gesprek met JOB.

Vraag 9

Hoe worden studenten geïnformeerd over het stopzetten van het studentenreisproduct?

Antwoord 9

DUO informeert studenten op verschillende manieren. Sinds 1 januari 2019 verstuurt
DUO extra berichten per e-mail of brief, met in de onderwerpregel een oproep om het
studentenreisproduct tijdig stop te zetten. Dit bericht wordt verstuurd in de laatste
maand dat de student recht heeft op een studentenreisproduct. Op de 11e en 16e kalenderdag na het verlopen van het reisrecht worden berichten verstuurd met een
geïntensiveerde actiegerichte onderwerpregel, waarbij het mogelijke boetebedrag wordt
vermeld.

Ook krijgen alle mbo-studenten met een voorlopige einddatum van hun studie in het
DUO-systeem, in de maanden mei, juni of juli een persoonlijk bericht met instructies
over het stopzetten van het studentenreisproduct, indien de studie niet wordt voortgezet.
De DUO-website bevat videomateriaal voor het stap-voor-stap stopzetten van het studentenreisproduct.

Verder brengt DUO in samenwerking met diverse ov-bedrijven het tijdig stopzetten van
het studentenreisproduct onder de aandacht, bijvoorbeeld via beeldschermen in treinen
en bussen. Ook worden digitale middelen beschikbaar gesteld aan scholen voor in de
eigen communicatie.

Vraag 10

Hoe vaak komt het voor dat mbo-studenten een boete krijgen voor het niet tijdig stoppen
van het studentenreisproduct?

Antwoord 10

In 2020 zijn aan mbo-studenten in totaal 31.733 boetes voor het niet tijdig stopzetten
van het studentenreisproduct uitgedeeld. Het is mogelijk dat een student meerdere
boetes heeft ontvangen, omdat deze per halve maand worden gegeven. De definitieve
cijfers over 2021 worden bekend in februari.

Vraag 11

Op welke wijze wilt u uitvoering geven aan de aanbeveling van het Nibud inzake het
vereenvoudigen van het aanvragen van zorgtoeslag en het doen van belastingaangifte?

Antwoord 11

Zorgtoeslag

De toegankelijkheid van het aanvragen van de toeslag is volgens het Nibud niet in
grote mate reden dat mbo-studenten de toeslag niet aanvragen. Veel vaker is de reden
dat studenten niet weten van de toeslag of niet weten van het recht daarop. De 17-jarigenbrief
is naar aanleiding hiervan verbeterd. Verder onderzoekt Toeslagen interventies die
kunnen worden ingezet om jongeren die na een half jaar nog niks hebben aangevraagd,
nogmaals gericht in te lichten. De doelgroep jongeren wordt specifiek meegenomen in
de reeds lopende verkenning van niet-gebruik van Toeslagen.

Belastingaangifte

Jongeren kunnen aangifte doen via de reguliere digitale aangifte van de Belastingdienst.
Een overgroot deel van de jongeren kan ook gebruikmaken van de aangifte-app van de
Belastingdienst. Deze is bedoeld voor burgers met een eenvoudige fiscale situatie.
De applicatie biedt een volledig vooringevulde aangifte, die slechts hoeft te worden
gecontroleerd en ingestuurd.

De Belastingdienst brengt de aangifte-app dan ook actief onder de aandacht bij jongeren,
onder meer in de aangiftecampagne «Laat geen geld liggen, doe aangifte met de app»
en op specifieke jongeren sites.

Vraag 12

Bent u voornemens om het advies van het Nibud over het automatisch uitkeren van een
basisbeurs voor mbo-studenten niveau 1 en 2 uit te voeren? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 12

Een besluit over het automatisch uitkeren van de basisbeurs aan studenten van niveau
1 en 2 moet in samenhang worden bekeken met de maatregelen om het gebruik van de aanvullende
beurs voor alle studenten te stimuleren. Aan uw Kamer is toegezegd om de uitkomsten
te delen van het onderzoek dat DUO hiernaar heeft uitgevoerd. Hierop zal worden teruggekomen
in de Kamerbrief over de reactie op de Nibud Studentenonderzoeken naar studenten in
het middelbaar beroepsonderwijs en hoger onderwijs. De brief zal voor het voorjaar
worden verstuurd.

Vraag 13

Welke stappen heeft u ondernomen sinds het Nibud-onderzoek «Mbo’ers in geldzaken»
uit 2015, waarin deze problematiek al werd aangekaart?6

Antwoord 13

Er zijn in de afgelopen jaren diverse initiatieven gefaciliteerd om de financiële
zelfredzaamheid en de emancipatie van zoveel mogelijk jongeren te bevorderen. Jongeren
worden bijvoorbeeld via Studiekeuze123 en sinds 2018 ook via KiesMBO voorgelicht over
studiemogelijkheden, mogelijkheden op de arbeidsmarkt en financiële zaken.

Verder is in samenwerking met belanghebbenden, waaronder studenten, een nieuwe website
gelanceerd met als startpunt een checklist voor aankomende studenten over wat zij
moeten regelen als ze willen gaan studeren. Hiermee worden studenten begeleid naar
informatie over diverse geldzaken, waaronder studiefinanciering, reiskosten, kinderbijslag
en toeslagen.7

Daarnaast worden in de aangiftecampagne van de Belastingdienst jongeren als specifieke
doelgroep geadresseerd en sinds 2019 heeft de Belastingdienst een Instagram-account.
De helft van de volgers hierbij is een jongere, waarbij via dit medium dagelijks vragen
binnenkomen. De Belastingdienst werkt samen met externe organisaties om de bewustwording
van en kennis over fiscaliteit bij jongeren te vergroten. Ook Toeslagen zet zich actief
in om jongeren met hun vraag te helpen. In 2021 is een interventie gestart om niet-gebruik
van de zorgtoeslag terug te dringen bij burgers die volgens onze gegevens daarop recht
hebben.8 De opgedane kennis wordt ingezet om studenten beter te bereiken.

Vraag 14

Hoe verklaart u dat deze problematiek nog steeds speelt?

Antwoord 14

Een deel van de mogelijke oorzaken is de angst voor terugvordering, onbekendheid met
regelingen, recht op studiefinanciering en de mogelijkheid om geld terug te vragen
van de Belastingdienst, zoals in het Nibud-rapport naar voren komt. Hoewel veel jongeren
dergelijke bijdragen aanvragen en ontvangen, blijkt een deel van jongeren nog steeds
niet te worden bereikt. Wij zijn er echter van overtuigd dat het onze missie is om
alle mbo-studenten zo vroeg en goed mogelijk op passende wijze te bereiken en informeren,
en hiertoe te enthousiasmeren. Wij blijven ons hiervoor inzetten.

Vraag 15

Wat gaat u tegen deze problematiek doen?

Antwoord 15

Zie het antwoord op vraag 13. Handvatten worden langs verschillende lijnen van burgerschapsonderwijs
en loopbaanoriëntatie- en begeleiding onder de aandacht gebracht van professionals.
Hierbij wordt extra ingezet op het bereiken en goed informeren van zoveel mogelijk
mbo-studenten met als doel de financiële redzaamheid van deze jongeren te verbeteren.
De samenwerking tussen de Ministeries van Financiën en van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
is in dit kader geïntensiveerd. Het platform Wijzer in geldzaken geeft tijdens de
Week van het geld 2022 extra aandacht aan het mbo.

Verder wordt ingezet op het verbeteren van de zogenaamde «geldteruggaafbrief». De
Belastingdienst wil de respons hierop verbeteren, doet hiernaar in 2022 onderzoek
en zal vervolgens verbeteringen doorvoeren. Toeslagen blijft de eerder genoemde initiatieven
uitvoeren en verfijnen om niet-gebruik van onder meer zorgtoeslag onder ook deze doelgroep,
verder terug te dringen.

Vraag 16

Hoe verklaart u dat ten opzichte van 2015 meer mbo-studenten een zorgverzekering hebben,
maar dat het percentage dat zorgtoeslag heeft aangevraagd, daarentegen niet is gestegen?

Antwoord 16

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik naar de reactie op de vragen 3, 7, 11 en 13.