Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op de vragen van het lid Bontenbal over de fors hogere elektriciteits- en gasprijzen

Antwoord van Staatssecretaris Yeşilgöz-Zegerius (Economische Zaken en Klimaat), mede
namens de Minister van Economische Zaken en Klimaat (ontvangen 24 december 2021).

Voorafgaand aan de beantwoording wil ik kort ingaan op de situatie op de huidige energiemarkten.
De gas- en de elektriciteitsmarkten in Europa zijn overduidelijk uit evenwicht, waarbij
een hoge vraag naar onder andere gas gepaard gaat met een krap aanbod. Ook de elektriciteitsmarkten
laten eenzelfde patroon zien van hoge vraag en tegelijkertijd aanbod dat dit met moeite
kan matchen. Hiervoor zijn verschillende oorzaken, deels van tijdelijke aard waar
ik in de beantwoording nader op in zal gaan. Deze onevenwichtigheid leidt tot grote
prijsfluctuaties waarbij prijzen op dagbasis met tientallen procenten kunnen stijgen
en ook weer dalen.

De Nederlandse energiemarkt is geen eiland en is door onze marktkoppeling nauw verbonden
met andere landen en grensoverschrijdende ontwikkelingen. Veel energieverbruikers,
zowel huishoudens als ondernemingen, maken zich zorgen over de betaalbaarheid of de
leveringszekerheid van hun energie. Zeker nu de energieprijzen zulke grote schommelingen
laten zien. Het kabinet begrijpt deze zorgen en heeft dan ook maatregelen genomen
om de effecten van de prijsstijgingen ten dele weg te nemen door middel van een verlaging
van de energiebelasting en gericht compensatiebeleid. Het kabinet houdt een vinger
aan de pols en blijft in gesprek met gasgebruikers om te monitoren wat het effect
is van de hoge prijzen.

Ten aanzien van de leveringszekerheid heeft het kabinet al diverse maatregelen genomen
om de leveringszekerheid te borgen voor de beschermde afnemers en is de afgelopen
jaren fors geïnvesteerd in infrastructuur, zoals interconnectiecapaciteit met buurlanden
en LGN-importfaciliteiten. De hoge prijzen in Europa trekken ook weer LNG-stromen
aan, die onder meer via de LNG-terminal in Rotterdam enige verlichting geven. Ten
aanzien van de gasopslagen is uw Kamer geïnformeerd over de afspraken die gemaakt
zijn met Shell en Exxon over de inzet van de gasopslagen Alkmaar, Norg en Grijpskerk
in de komende jaren. Niet alleen is aan de hand van door GTS geadviseerde volumes
vastgesteld dat de laagcalorische opslagen bij het begin van het koudeseizoen voldoende
gevuld moeten zijn, maar ook dat er tot en met het einde van het koudeseizoen voldoende
gas in de opslagen moet blijven. De huidige vulvolumes van alle opslagen in Nederland
zijn (stand heden) circa 4,5 miljard m3 (circa 60% vulgraad) voor laagcalorische opslagen en circa 4,5 miljard m3(circa 45% vulgraad) voor hoogcalorische gasopslagen. De opslagen worden nu actief
ingezet om de markt van voldoende gas te voorzien. Gegeven de afspraken uit het Norgakkoord
zijn de laagcalorische opslagen, gemeten aan het advies dat GTS heeft gegeven, voldoende
gevuld om leveringszekerheid te borgen voor de beschermde gebruikers.

De vulgraad van de hoogcalorische opslagen is lager dan voorgaande jaren. De gasmarkt
is een Europese markt en ook de hoogcalorische gasopslagen worden ingezet op een Europese
markt. Dat wil zeggen dat het opgeslagen gas ook gecontracteerd kan zijn voor buitenlandse
afnemers, zoals gas voor Nederlandse afnemers ook nu opgeslagen kan zijn in buitenlandse
gasopslagen. De gemiddelde vulgraad van de Europese opslagen was aan het begin van
het koudeseizoen met 77% (huidige stand circa 58%) krap ten opzichte van andere jaren,
maar zou volgens de Europese netbeheerders ENTSO-G in principe voldoende gevuld moeten
zijn om ook een koude winter door te komen. Relatief lege opslagen in het einde van
de koudeseizoen zal betekenen dat een eventuele piekvraag in het vroege voorjaar,
door bijvoorbeeld een periode van vorst in het vroege voorjaar, zal moeten worden
opgevangen door extra import van bijvoorbeeld LNG.

Ik wil hierbij ook ingaan op de samenloop tussen de maatregelen gericht op de leveringszekerheid
van gas en de op 1 januari aanstaande ingaande verplichte productiebeperking voor
kolencentrales tot 35%. Bij de vormgeving van deze beperking is nadrukkelijk rekening
gehouden met het belang van leveringszekerheid van elektriciteit. Zowel door het percentage
niet lager te stellen dan 35% als door de keuze om de beperking vorm te geven als
een plafond op jaarbasis.

Het plafond op jaarbasis biedt kolencentrales ruimte om gedurende periodes met schaarste
(hoge prijzen/winterperiodes) beschikbaar te zijn en daarmee bij te dragen aan de
leveringszekerheid. Van belang hierbij is dat TenneT elk jaar een monitor leveringszekerheid
uitbrengt voor Nederland. Uit de meest recente monitor blijkt dat de leveringszekerheid
van elektriciteit op orde is. Daarbij heeft TenneT instrumenten die ingezet kunnen
worden als er sprake zou zijn van risico's voor de leveringszekerheid (interconnectie,
flexibiliteitsvormen waaronder zogenaamde demand side response, noodvoorzieningen).
In de context van zowel bredere klimaatmaatregelen in de energievoorziening als de
huidige marktontwikkelingen op de internationale gasmarkt houdt het kabinet de te
maken afweging van CO2- reductiebeleid met het belang van leveringszekerheid scherp
in het oog. De inzet op het in positie houden van gascentrales voor de leveringszekerheid
en een gecoördineerd beleid voor adequate vulling van gasopslagen zijn daar onderdeel
van. Ook zal ik TenneT tijdig in het komende jaar vragen om te beoordelen of leveringszekerheid
ook in de volgende winter voldoende op orde is, dan wel dat aanvullende maatregelen
nodig zijn die dan kunnen worden uitgewerkt.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Gas- en stroomprijzen weer op recordniveau»1 en met het bericht «Gazprom zet export via Yamal stil, prijzen gasmarkt naar ongekend
niveau»2?

Antwoord 1

Ja, ik ben bekend met beide berichten.

Vraag 2

Deelt u de mening en urgentie dat hier sprake is van een Europese energiecrisis waarvan
de gevolgen heel fors kunnen zijn voor bedrijven en huishoudens? Deelt u de constatering
dat er sprake is van «paniek op de gasmarkt»? Wat doet u om deze energiecrisis het
hoofd te bieden?

Antwoord 2

De energiemarkten laten op dit moment ongekend hoge prijzen zien op de spot- en forwardmarkten.
Op de Europese gasmarkten reflecteren deze hoge prijzen het feit dat er momenteel
een hoge wintervraag naar gas is in combinatie met aanbod dat maar beperkt aan deze
vraag kan voldoen. Deze onevenwichtigheid op de gasmarkt is een mondiaal verschijnsel
met eveneens hoge prijzen in Azië, Zuid-Amerika en in mindere mate in de Verenigde
Staten. In de afgelopen weken zijn de gasprijzen in Europa gestegen ten opzichte van
andere markten. Zo is er momenteel een prijspremie van circa 30% ten opzicht van Aziatische
markten. Dit leidt er onder meer toe dat LNG momenteel veel meer dan voorheen zijn
weg vindt naar de Europese markten. Gas is duur, maar hoge prijzen leiden ook tot
nieuwe aanbodstromen van LNG. Door de hoge prijzen is er een aantal bedrijven dat
hun productie (en gasconsumptie) nu terugschroeft. Daardoor stijgen de eindproductprijzen.
Bedrijven die geen concurrerende kostenpositie hebben of niet in staat zijn de eindproductprijzen
te verhogen kunnen door de energieprijsstijgingen in de knel komen. Het extra aanbod
en het terugschroeven van vraag vermindert de druk op de gasmarkt.

Op de Europese elektriciteitsmarkten laten de spot- en forwardmarkten eveneens zeer
hoge prijsniveaus zien. Deze hoge prijzen komen voornamelijk voort uit een hoge wintervraag
naar elektriciteit in combinatie met tegenvallende Europese productie van hernieuwbare
energie uit waterkracht en wind en het uitvallen van meerdere nucleaire centrales
in Frankrijk. Regelbaar vermogen in de vorm van kolen- en gasgestookte elektriciteitscentrales
-met hoge productiekosten- moeten dit opvangen.

In de Europese gasleveringszekerheidsverordening (verordening (EU) 2017/1938) worden
in artikel 11 drie crisisniveaus uitgewerkt. Deze zijn: a) niveau van vroegtijdige
waarschuwing, b) alarmniveau en c) noodsituatieniveau. In het Bescherm en Herstelplan
Gas dat in september 2019 met de Kamer is gedeeld, zijn de taken en rollen van alle
betrokken, markt en overheid, binnen deze niveaus uitgewerkt. Op dit moment is er
op de gasmarkt sprake van hoge prijzen op de spot- en forwardmarkten en wordt de voortgang
nauwkeurig gemonitord, maar is er geen sprake van het bereiken van de eerste fase
van het crisisniveau, waarbij netbeheerder GTS moet overgaan tot het nemen van passende
maatregelen. De overheid houdt echter vinger aan de pols om de markt te monitoren.

De regering heeft diverse maatregelen genomen om de leveringszekerheid te borgen voor
de beschermde afnemers. Uit het oogpunt van leveringszekerheid zijn met Shell en Exxon
afspraken gemaakt over de inzet van de gasopslagen Alkmaar, Norg en Grijpskerk in
de komende jaren. Niet alleen is vastgesteld dat de laagcalorische opslagen bij het
begin van het koudeseizoen voldoende gevuld moeten zijn, maar ook dat er tot en met
het einde van het koudeseizoen voldoende gas in de opslagen moet blijven. GTS heeft
in het kader van de leveringszekerheid geadviseerd om Norg het begin van het koudeseizoen
met 4 miljard m3 te vullen. Dit is door NAM-partijen met ruim 900 miljoen m3 (circa 4,9 miljard m3) overschreden. De huidige vulvolumes van alle opslagen in Nederland zijn (stand heden)
circa 4,5 miljard m3 (circa 60%) voor laagcalorische opslagen3 en circa 4,5 miljard m3(circa 45%) voor hoogcalorisch gasopslagen. De laagcalorische opslagen zijn daarmee,
gemeten aan het eerdere advies van GTS, voldoende gevuld om leveringszekerheid te
borgen voor de beschermde gebruikers. Afgezet tegen het jaarlijks verbruik in Nederland
zitten de opslagen in Nederland procentueel gezien ongeveer net zo vol als die in
Frankrijk en Italië. Door de overcapaciteit in Nederland vertekent het vergelijken
van percentages van vulgraden.

De vulgraad van de hoogcalorische opslagen is lager dan in andere jaren. De gasmarkt
is een Europese markt en ook de hoogcalorische gasopslagen worden ingezet op een Europese
markt. Dat wil zeggen dat het opgeslagen gas ook gecontracteerd kan zijn voor buitenlandse
afnemers, zoals gas voor Nederlandse afnemers ook nu opgeslagen kan zijn in buitenlandse
gasopslagen. Van belang is daarom om de leveringszekerheid ook vanuit een Europees
perspectief te bezien. De gemiddelde vulgraad van de Europese opslagen was aan het
begin van het koudeseizoen met 77% (huidige stand circa 58%) krap ten opzichte van
andere jaren, maar onderzoeken en stresstesten4 van de Europese Commissie en Europese netbeheerders en toezichthouders (ENTSO-G,
ACER) laten zien dat de gasinfrastructuur voldoende robuust is en de opslagen in principe
voldoende zijn gevuld om ook een koude winter door te komen. ENTSO-G geeft daarbij
aan dat de huidige vulgraden ertoe kunnen leiden dat in een scenario van een koude
winter in combinatie met relatief weinig hernieuwbare energieproductie, de gasopslagen
aan het eind van de winter relatief leeg zijn (< 30%). Flexibiliteit bij een eventuele
piekvraag in het vroege voorjaar door een koudeperiode zal dan moeten komen van extra
import van bijvoorbeeld LNG (+5–10%).

Mocht er ondanks alles onverhoopt toch een ernstig fysiek tekort aan gas ontstaan
dat niet meer door de markt op grond van prijssignalen en vrijwillige afschakeling
kan worden opgevangen, dan is, conform het Bescherm- en Herstelplan Gas, in eerste
instantie GTS aan zet. Zij kunnen dan de maatregelen nemen die passen bij het niveau
van vroegtijdige waarschuwing en alarmering. Mocht dat niet afdoende blijken te zijn
dan wordt overgegaan naar een noodsituatie zoals omschreven in het Bescherm- en Herstelplan
Gas (Kamerstuk 29 023, nr. 252). De overheid zal dan in eerste instantie een oproep doen tot vermindering van het
gasverbruik. Als volgende stap kan de overheid genoodzaakt zijn om niet-beschermde
afnemers zoals bedrijven af te schakelen. Dit om ervoor te zorgen dat er voldoende
gas beschikbaar blijft voor beschermde afnemers zoals huishoudens, ziekenhuizen, et
cetera. Het Ministerie van EZK is in overleg met bedrijfsleven om ook op deze situatie
voorbereid te zijn, om in dat geval een abrupte afschakeling te voorkomen.

Vraag 3

Welke oorzaken liggen aan deze energiecrisis ten grondslag? Welke rol speelt de teruggevallen
gaslevering via de Yamal pijpleiding in Rusland hierin, als ook de lagere productie
van elektriciteit door hernieuwbare energiebronnen, het in onderhoud zijn van Franse
kerncentrales, een hoge CO2-prijs en een lage vulgraad van de Europese gasvoorraden?

Antwoord 3

Voor een analyse van de hoge gasprijzen verwijs ik allereerst naar de Kamerbrief «Gasprijzen
en het functioneren van de internationale gasmarkt» (Kamerstuk 32 813, nr. 481) die op 1 november met uw Kamer is gedeeld, alsmede antwoorden op schriftelijke Kamervragen
van meerdere leden van uw Kamer over stijgende gasprijzen. Sinds het verschijnen van
deze Kamerbrief zijn de gasprijzen en met name ook de prijzen voor de periode na het
koudeseizoen fors verder gestegen. Geopolitieke spanningen met Rusland, het uitblijven
van besluitvorming over eventuele ingebruikname van Nordstream 2, maar ook het zeer
recente stilvallen van transit door de Yamalpijplijn zorgen er voor dat er onzekerheid
is in de markt over de ontwikkeling van vraag en aanbod na het koudeseizoen. De huidige
lage vulgraden van gasopslagen betekenen dat de opslagen onder normale omstandigheden
vrij leeg (onder de 30% gemiddeld in Europa) uit het koudeseizoen zullen komen. Dit
zal tot extra zomervraag leiden om de opslagen weer op niveau te krijgen voor volgende
winter en dat werkt door op de prijzen in 2022.

Vraag 4

Kunt u de prijsontwikkelingen van de afgelopen maanden weergeven? Welke prijsontwikkelingen
verwacht u de komende weken, maanden en jaren? Klopt het dat handelsplatforms laten
zien dat handelaren een langjarige energiecrisis verwachten, zoals een gasprijs op
de Title Transfer Facility (TTF) van boven de 100 euro/MWh voor de winter van 2022/2023?

Antwoord 4

Er is niet één prijs voor gas. Op de gasbeurs TTF is het mogelijk om gas op de spotmarkt
te kopen, maar ook is het mogelijk via forwardcontracten nu al gas in te kopen voor
toekomstige afname. Zo is het mogelijk om gascontract af te sluiten voor levering
tot een periode van vijf jaar. Hiermee kunnen marktpartijen langjarige zekerheid inkopen.
Dit gebeurt bijvoorbeeld door gasleveranciers die zelf ook verplichtingen zijn aangegaan
op de kleinverbruikersmarkt aan huishoudens met vaste contracten.

De website van ICE Endex www.theice.com)biedt een overzicht van alle prijzen die op de TTF gelden voor de verschillende termijnproducten,
alsmede overzichten van de ontwikkelingen in de afgelopen periode. Hieronder staat
een overzicht van de prijsontwikkeling van de afgelopen maanden op de 3 months-aheadmarkt
in euro’s per megawattuur. Opvallend aan de prijsontwikkeling zijn de hoge fluctuaties,
vooral op dagbasis. Prijzen stijgen en dalen van de ene op de andere dag met meerdere
procentpunten, hetgeen duidt op onzekerheid in de markt. Ook een geringe liquiditeit
op de markt kan leiden tot relatief grote schommelingen. Het is te voorbarig om, op
een markt met grote prijsschommelingen, op basis van koersontwikkelingen op korte
termijn conclusies over de lange termijn te trekken.

De overheid is ook niet in de positie en in staat om voorspellingen te doen over marktprijsontwikkelingen,
noch om harde conclusies te trekken uit dagkoersen. Instanties als het Internationaal
Energie Agentschap (IEA) geven aan dat het aanbod van LNG op termijn beter in staat
zal zijn om te reageren op de hoge vraag.

Vraag 5

Hoe worden huishoudens en bedrijven door deze hoge energieprijzen geraakt? Hoe gaat
u burgers voldoende beschermen tegen prijsuitwassen zoals we die thans in Noordwest-Europa
zien?

Antwoord 5

Het kabinet begrijpt de grote zorg vanwege de hoge prijzen en is zeer bezorgd om de
effecten van de hoge energieprijzen voor huishoudens en bedrijven. Het kabinet houdt
dan ook vinger aan de pols en heeft speciaal hiervoor een ministeriele taskforce opgericht.
In Europees verband staan de hoge energieprijzen ook hoog op de agenda van de Europese
Raad en de Energieraad. In januari zal tijdens een informele Energieraad verder gesproken
worden over de hoge energieprijzen.

De mate waarin huishoudens en bedrijven geraakt worden door de hoge energieprijzen
hangt sterk af van het type energiecontract dat afgesloten is. Voor bedrijven geldt
daarnaast het feit dat een deel van de hogere kosten mogelijk doorberekend kunnen
worden. Ook speelt bij de impact mee in hoeverre de mogelijkheid bestaat om de gasvraag
terug te schroeven, bijvoorbeeld door isolatie of bij bedrijven door aanpassen van
de bedrijfsvoering.

Voor een uitgebreide uiteenzetting naar de effecten en bovenal naar de maatregelen
die het kabinet genomen heeft in de vorm van tegemoetkomingen in de energiekosten
en verlaging van de energiebelasting, verwijs ik naar de Kamerbrieven: «Aanpassing
van het compensatiepakket voor de energieprijzen 2022 – Wijziging van enkele belastingwetten
en enige andere wetten (Belastingplan 2022)», 8 november (Kamernummer 35 927, nr. 29), «Verzoek om brief over begrotingsbehandeling SZW», 2 december 2021, «eenmalige
energietoeslag lage inkomens», 10 december 2021 en «Ontwikkeling leveringstarieven»,
14 december 2021.

Vraag 6

Klopt het dat meerdere bedrijven in Nederland hun productie terugschroeven en zelfs
stopzetten? Hoe wordt de industrie, het midden- en kleinbedrijf (mkb) en de glastuinbouw
hierdoor geraakt? Hoe gaat u deze bedrijven helpen deze energiecrisis te overleven?

Antwoord 6

Het klopt dat meerdere bedrijven maatregelen hebben genomen vanwege de hoge gasprijzen.
Ik ben met verschillende sectoren, waaronder de glastuinbouw, in gesprek. Zo zijn
er in de glastuinbouw bedrijven die hebben besloten de teelt uit te stellen en enkelen
die hebben besloten te stoppen (zie ook de eerdere beantwoording van Kamervragen van
de leden Valstar en Erkens (beiden VVD) (AH 930, 2021Z18421). Ook een enkel bedrijf uit de energie-intensieve industrie heeft maatregelen getroffen
en vooral in relatie tot het (deels) stopzetten van de productie. Vanuit de mkb-sectoren
zoals industriële bakkers en glasproducten komen ongeruste signalen. De impact van
hoge prijzen op de markten is ook afhankelijk van de mate waarin de individuele bedrijven
hun energieposities hebben afgedekt. Bijvoorbeeld door langetermijncontracten die
kosten beheersbaar houden. In diverse sectoren kunnen de hoge kosten worden doorbelast
in het eindproduct. Het beeld is dat met name een sectorbrede urgentie ontstaat zodra
de hoge gasprijzen langer aanhouden en vaste prijscontracten aflopen. Uiteraard volgen
wij de ontwikkelingen op de voet en blijven hierover met de sector in gesprek.

Vraag 7

Wat is uw definitie van leveringszekerheid? Zou in deze definitie van leveringszekerheid
ook niet meegenomen moeten worden dat energieprijzen niet zodanig volatiel zijn dat
het allerlei schokken geeft in de samenleving?

Antwoord 7

De term leveringszekerheid wordt in de gaswet gebruikt en in de «Wet Niet Meer Dan
Nodig» gedefinieerd als de situatie dat eindafnemers van gas op het juiste moment
en in de juiste kwaliteit (laag- of hoogcalorisch gas) met de benodigde hoeveelheid
worden beleverd. De betaalbaarheid van energie is een publiek belang dat de overheid
nastreeft.

De gasprijzen worden niet door overheden vastgesteld maar zijn de resultante van mondiale
vraag- en aanbodontwikkelingen op de mondiale gasmarkten. Instituties als het Internationaal
Energie Agentschap (IEA), maar ook de vereniging van Europese energietoezichthouders
(ACER) geven aan dat naar verwachting de gasprijzen in de nabije toekomst hoger liggen
dan in de pre-COVID periode en dat daarnaast de gasmarkt te maken krijgt met meer
prijsfluctuaties dan in voorbije jaren. Mondiale commoditymarkten kenmerken zich in
zijn algemeenheid door relatief grote prijsfluctuaties. De mondiale gasmarkten zullen
naar verwachting meer te maken krijgen met fluctuerende vraagpatronen, doordat gas
mondiaal meer dan nu ingezet gaat worden als regelbaar vermogen in de elektriciteitsmarkten.
De gasvraag en daarmee de prijs reageert dan op schommelingen in de productie van
hernieuwbare energie door droogteperiodes of periodes met weinig wind.

Het ligt niet in de macht van dit kabinet om dergelijke (kortstondige) prijsontwikkelingen
tegen te houden. Wel kan het de maatschappij weerbaarder maken tegen dergelijke schommelingen,
zodat negatieve schokken zoveel mogelijk voorkomen worden. Door het stimuleren van
bijvoorbeeld isolatieprogramma’s en de overstap naar hernieuwbare bronnen, maar ook
door het verbeteren van vraagrespons, zodat de vraag beter kan meebewegen met de prijsschommelingen.
Deze prijsschommelingen vinden in eerste instantie plaats op de groothandelsmarkten
voor ondernemingen. Huishoudens kopen gas in op de eindverbruikersmarkt waarbij prijzen
afhankelijk van het gekozen contract of langjarig vastliggen of per half jaar wijzigen.
Elke afnemer, huishouden of onderneming, heeft daarnaast de vrijheid om zich contractueel
in te dekken tegen prijsfluctuaties. Door als consument langjarige contracten af te
sluiten en door als ondernemer gas op de forward markten in te kopen.

Vraag 8

Wat zegt deze energiecrisis over het klimaat- en energiebeleid dat we in Nederland
en in Europa voeren? Is de afgelopen jaren de leveringszekerheid van het energiesysteem
verwaarloosd? Is er de afgelopen jaren niet teveel op de goede werking van de markt
vertrouwd?

Antwoord 8

Nederland en Europa staan voor de enorme uitdaging het energiesysteem om te bouwen
van een fossielgedreven naar een CO2-vrij systeem. Deze transitie zal Europees honderden miljarden aan investeringen vergen
en moeten plaatsvinden in een Europese markt. Het integreren van grote hoeveelheden
weersafhankelijke energiebronnen als wind- en zonnestroom in ons energiesysteem is
enkel mogelijk als er voldoende flexibiliteit is. Flexibiliteit om tekorten op te
vangen als het niet waait, maar ook overschotten bij overproductie. Deze flexibiliteit
kan geleverd worden door bijvoorbeeld regelbaar vermogen, opslag, maar ook door grensoverschrijdende
handel. Daarvoor is het hebben van een markt waarin de prijs schaarste reflecteert
en de juiste prikkels geeft essentieel.

De leveringszekerheid van het elektriciteitssysteem wordt periodiek door netbeheerder
TenneT gemonitord. De huidige marktontwikkelingen tonen eens te meer het belang van
een voldoende frequente monitoring aan.

De leveringszekerheid van gas heeft door het sluiten van het Groningenveld de afgelopen
periode juist nadrukkelijk aandacht gekregen. Het verminderen van de productie van
het Groningenveld dient gepaard te gaan met het behoud van de leveringszekerheid.
De afspraken in het Norgakkoord (zie antwoord vraag 2) zijn ook vastgesteld om de
leveringszekerheid van de beschermde afnemers te garanderen. Ook op de gasmarkten
is nationaal en Europees in het kader van de Energieunie geïnvesteerd in het verbeteren
van de leveringszekerheid. Er is veel infrastructuur bijgebouwd zoals interconnectie,
reverseflowcapaciteit en LNG-terminals. Lidstaten werken beter samen in risicogroepen,
doen gezamenlijke risico-evaluaties en leveren solidariteit aan elkaars beschermde
afnemers. De handelsbeurzen hebben zich de laatste jaren ontwikkeld wat de concurrentie
en liquiditeit heeft verbeterd, wat bijdraagt aan een betere leveringszekerheid. Tegelijkertijd
is in een aantal met name Noordwest-Europese landen de nationale gasproductie fors
afgenomen. Ook Nederland is door sterk gedaalde eigen productie van een export- een
importland geworden.

De huidige situatie op de gasmarkt maakt het belang van leveringszekerheid nog eens
extra zichtbaar en dient ook benut te worden om kritisch te kijken of en waar meer
overheidsinterventie gewenst is om de leveringszekerheid nog meer te borgen. De Europese
Commissie heeft op 15 december een voorstel uitgebracht voor een decarbonsatiepakket
voor gas met daarin ook voorstellen over gezamenlijk Europees gecoördineerd beleid
voor gasopslagen. Ook het aankomende kabinet heeft aangekondigd werk te willen maken
van een verdere vulverplichting voor gasopslagen. Het nieuwe kabinet zal spoedig komen
met een reactie op de voorstellen van de Europese Commissie en de nadere invulling
van het coalitieakkoord op het punt van de opslagverplichting.

Vraag 9

Wilt u deze vragen uiterlijk een week na ontvangst beantwoorden?

Antwoord 9

Ja.