Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Boulakjar over het bericht ‘Oostenrijk lanceert ‘Klimaticket’: voor 3 euro per dag onbeperkt met het ov door het land’

Antwoord van Staatssecretaris Van Weyenberg (Infrastructuur en Waterstaat) (ontvangen
16 november 2021).

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht dat Oostenrijk een «Klimaticket» heeft gelanceerd waarmee
reizigers voor € 3 per dag onbeperkt door het land kunnen reizen?1 Zo ja, wat vindt u hiervan?

Antwoord 1

Ja. Een interessant besluit, en ik ben ook benieuwd wat dit in de praktijk gaat betekenen
voor het OV gebruik in Oostenrijk.

Vraag 2

Welke afwegingen hebben meegespeeld bij het invoeren van dit «Klimaticket»?

Antwoord 2

Volgens de berichtgeving is het «Klimaticket» een bouwsteen die bij moet dragen om
de Oostenrijkse klimaatdoelen te realiseren. De redenering is dat het openbaar vervoer
(OV) het klimaatvriendelijke alternatief voor gemotoriseerd privévervoer in Oostenrijk
is. Hoe meer mensen meedoen, hoe beter het is voor het klimaat. Daarom wordt het «Klimaticket»
goedkoop aangeboden. Deze OV-jaarkaart is vooral bedoeld om forensen makkelijker te
laten overstappen van de auto op het OV.

Vraag 3

Wordt in Nederland ook gesproken over een soortgelijk systeem om het openbaar vervoer
(ov) te stimuleren? Zo ja, welke afwegingen worden meegenomen? Zo nee, is dat in het
verleden gebeurd en welke afwegingen zijn meegenomen?

Antwoord 3

Onder een andere naam kennen we in Nederland ook een initiatief waarmee onbeperkt
gedurende een periode van de week gereisd kan worden: de OV-studentenkaart. Iets dergelijks
is natuurlijk voor een breder publiek te maken, maar dat is niet gratis. Als we het
initiatief overnemen zoals in Oostenrijk is vormgeven, dan moet er in de Nederlandse
situatie naar schatting zo’n 4.000 euro per persoon door de belastingbetaler worden
bijgelegd.

Uw Kamer is op verschillende momenten geïnformeerd over de mogelijkheden om OV gratis
of goedkoper aan te bieden voor verschillende doelgroepen2. De relatie met het behalen van klimaatdoelen is naar mijn weten niet eerder specifiek
gelegd. Uit eerdere experimenten bleek geen aantoonbaar effect op de filedruk. Mensen
die reeds gebruik maken van het OV gaan meer gebruik maken van het OV.

In het Nationaal OV Beraad (NOVB) werken overheden en vervoerders, met advies van
de consumentenorganisaties, samen aan concessiegrensoverschrijdende onderwerpen. In
het NOVB is in het verleden gesproken over goedkoop of gratis OV voor bepaalde doelgroepen,
maar dit heeft niet tot landelijke afspraken geleid. Op concessieniveau bestaan er
verschillende goedkope of gratis OV-kaartjes voor doelgroepen. Dit is mogelijk vanwege
de decentrale tariefvrijheid. Om welke groepen het gaat is afhankelijk van de motieven
bij de betreffende overheden om het OV aantrekkelijker of beschikbaar te maken voor
bijvoorbeeld kinderen, mensen in de bijstand of ouderen.

Daarnaast zijn er recent zowel regionaal als nationaal (OV=OK) marketing campagnes
uitgevoerd om reizigers (terug) te winnen voor het OV. Naast deze campagnes zijn er
ook nieuwe abonnementen ontwikkeld die aansluiten op de nieuwe werkelijkheid. Het
gaat hierbij bijvoorbeeld om parttime abonnementen, meerrittenkaarten tegen gereduceerd
tarief, abonnementen met korting, leeftijdskorting, samenreizen en P&R actietarieven.

Vraag 4

Wat zijn de gemiddelde tarieven van een jaar onbeperkt reizen met het ov in landen
om ons heen (Duitsland, België, Frankrijk, Denemarken, Verenigd Koninkrijk en Luxemburg)?

Antwoord 4

Een jaar onbeperkt met al het OV reizen tegen een vooraf afgesproken prijs is in de
betreffende landen in de meeste gevallen niet mogelijk. Daarom is in onderstaande
globale inventarisatie ook gekeken naar regio’s en (regionale) initiatieven voor doelgroepen.

Op het 1e klas treinvervoer na is in Luxemburg al het OV gratis voor iedereen.

In België kost een afgekocht reisrecht voor de trein (NMBS) voor 26–65 jarigen € 3.286
(2e klas) of € 5.061 (1e klas). Voor jongeren en senioren bestaan aparte tarieven. Indien men een afgekocht
reisrecht voor de trein wil combineren met afgekochte reisrechten van De Lijn, MIVB
en de TEC dan kost dat respectievelijk € 299, € 499 en € 323 extra. Dus in totaal
circa € 4.407 euro per jaar (2e klas).

Denemarken kent alleen een landelijk afgekocht reisrecht voor ouderen. Voor circa
€ 7.700 per jaar is reizen door een groot deel van Denemarken mogelijk (van het noordelijkste
puntje van Jutland naar Kopenhagen), maar dus niet door het hele land. Overigens heeft
Denemarken wel tijdens COVID een 8-daags ticket voor vrij reizen in het land geïntroduceerd
om binnenlands toerisme te stimuleren. Dit ticket kostte € 40, maar was tijdelijk
te gebruiken (tijdens de schoolvakantie).

Duitsland kent geen landelijk afgekocht reisrecht voor al het OV. Wel biedt de Deutsche
Bahn de zogeheten Bahncard 100 aan, die je een jaar lang onbeperkt toegang geeft tot
alle treinen van alle vervoerders in Duitsland. Kosten hiervoor zijn respectievelijk
€ 6.812,– per jaar voor 1e klas en € 4.027,– per jaar voor 2e klas. Er zijn ook deelstaten waar voor het regionale OV afgekochte reisrechten gekocht
kunnen worden. In de aan Nederland grenzende deelstaat Noordrijn-Westfalen kost een
jaar onbeperkt reizen met alle OV modaliteiten (inclusief alle regiobanen) € 2.920
(2e klas) of € 4.125 (1e klas) per jaar.

Ook in het Verenigd Koninkrijk (VK) is er geen landelijk afgekocht reisrecht. Er worden
door regionale aanbieders wel verschillende soorten abonnementen aangeboden, maar
dan gaat het om deeltrajecten of specifieke routes. Daarnaast is het soms wel en soms
niet mogelijk dat reizen met de bus al is opgenomen of kan worden bijgevoegd. Er bestaat
wel een mogelijkheid om een 14-dagen pas aan te schaffen waarmee je onbeperkt met
de meeste, maar niet alle, treinen door het hele VK kan reizen. Op jaarbasis kost
het reizen met deze zogenaamde «All Line Rover» £ 21.268,– (2e klas) of £ 32.500,– (1e klas).

Ten slotte Frankrijk, ook hier bestaat geen landelijk afgekocht reisrecht, maar wel
binnen bepaalde regio’s zoals Ile-de-France. In Ile-de-France kost een jaarkaart Navigo
waarmee je onbeperkt met het OV kan reizen binnen de hele regio € 827,20. Scholieren
tot 11 jaar betalen hiervoor € 24 per jaar en scholieren vanaf 11 jaar en studenten
€ 350,– per jaar. De Franse spoorwegen bieden wel jaarabonnementen aan maar die zijn
alleen geldig op een bepaald treintraject en voor een beperkt aantal reserveringen.
Zo kost een jaarabonnement met 450 reserveringen tussen bijvoorbeeld Parijs en Lyon
€ 6.864. Er bestaat ook een versie voor de combinatie thuiswerken/kantoor van maandag
t/m donderdag en 250 reserveringen voor € 4.116.

Vraag 5 en 6

Welke voordelen zou het met zich meebrengen als in Nederland een soortgelijk systeem
in werking zou zijn? Zou dit een goede manier zijn om bij te dragen aan de klimaatdoelstellingen
en het bestrijden van vervoersarmoede?

Wordt verwacht dat met een soortgelijk systeem in Nederland de hoeveelheid mensen
die met het ov reizen significant zal stijgen?

Antwoord 5 en 6

Zoals ik tijdens de begrotingsbehandeling van het Ministerie van Infrastructuur en
Waterstaat op 4 november jl. heb aangegeven, in reactie op de motie van de leden Boulakjar
en De Hoop, zal ik een analyse laten maken van welke (prijs)instrumenten ingezet kunnen
worden om de mobiliteitsshift verder uit te breiden. Het KIM heeft mij laten weten
dat de analyse in de tweede helft van 2022 gereed is en zal dan ook aangeboden worden
aan uw Kamer.

Vraag 7

Is het mogelijk in Nederland om een jaarabonnement af te sluiten die over de ov-vervoersbedrijven
heen gaat? Zo nee, waarom kan dit in Oostenrijk wel en in Nederland niet?

Antwoord 7

Voor zakelijke reizigers is het mogelijk om in Nederland een OV Vrij abonnement af
te sluiten dat over de vervoerbedrijven heen gaat, voor zowel trein als BTM (Bus,
Tram, Metro). Voor consumenten is het sinds 1 maart 2021 niet meer mogelijk om een
OV Vrij-abonnement af te sluiten. Dit omdat de vervoerders hebben besloten dit product,
dat een beperkt aantal klanten kende, niet meer aan te bieden. Met een Altijd Vrij
abonnement van NS kunnen consumenten wel vrij gebruik maken van alle treinvervoerders
binnen Nederland. Om daarnaast ook landelijk gebruik te kunnen maken van bus, tram
en metro, kunnen consumenten een netabonnement BTM aanschaffen.

Vraag 8 en 9

Wat vindt u van het feit dat op dit moment in Nederland jongeren van 11 totdat ze
eventueel gaan studeren, de volledige prijs betalen in het ov?

Zou een familieticket, zoals onderdeel is van het Oostenrijkse «Klimaticket», in Nederland
een goed middel zijn om gebruik van het ov voor scholieren en gezinnen aantrekkelijker
te maken? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 8 en 9

Of een abonnement interessant voor iemand is, blijft afhankelijk van hoeveel gebruik
deze persoon van het OV maakt of wil gaan maken. Bij frequent gebruik van het OV is
het vaak voordelig om voor een vast bedrag per maand of jaar dan wel met korting te
reizen. Hiervoor bestaan verschillende mogelijkheden voor verschillende doelgroepen,
zoals jongeren en groepen. Kinderen tot en met drie jaar reizen gratis in het OV.
NS biedt daarnaast het railrunner kaartje aan voor kinderen in de leeftijd 4 t/m 11
waarmee jongeren voor 2,50 euro met een volwassen begeleider kunnen reizen. Indien
kinderen in deze leeftijdsklasse een persoonlijke OV chipkaart hebben dan kunnen ze
met het gratis Kids Vrij abonnement onbeperkt en kosteloos met de trein reizen. Kids
Vrij is ook te gebruiken in de bus, tram en metro in heel Nederland. Kinderen van
4 tot en met 11 jaar krijgen dan automatisch 34% korting.

Jongeren vanaf 12 jaar kunnen gebruik maken van de NS Jongeren dagkaart á 7,50 euro
waarmee ze een dag onbeperkt gebruik kunnen maken van de trein tijdens daluren. En
met bijvoorbeeld de abonnementen Altijd Vrij of Netabonnement particulier kunnen ze
goedkoper reizen met bus, tram en metro.

Ook is er de samenreiskorting voor abonnementhouders waarmee tot drie medereizigers
40% korting op hun ritprijs in de daluren krijgen. Daarnaast is er het groepsticket
beschikbaar; hiermee reizen voor een vaste prijs vier tot zeven personen voor 8 euro
per persoon in de daluren. Dit ticket wordt ook op korte termijn beschikbaar gemaakt
vanaf twee personen.

Reis je niet of zelden met het OV en ben je van plan dat te blijven doen, dan is op
saldotarief reizen het voordeligst. Om inzicht te krijgen wat voor de (potentiele)
reiziger het voordeligst uitpakt heeft bijvoorbeeld 9292 de OV Prijswijzer3 geïntroduceerd.

Vraag 10

Bent u bereid, gegeven de succesvolle implementatie van het «Klimaticket» in Wenen
voordat deze in Oostenrijk landelijk werd ingevoerd, om te onderzoeken of een pilot
van dit systeem in een (middel)grote stad mogelijk is en wat dit zou kosten?

Antwoord 10

Zoals ik ook heb aangegeven in mijn antwoord op vraag 5 en 6, zal ik laten analyseren
welke effecten de inzet van prijsinstrumenten heeft op het gebruik van het OV.