Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Westerveld en De Hoop over het bericht 'Twentse student Peter kreeg kanker, maar moet beurs volledig terugbetalen: ‘Je wordt als fraudeur gezien’'

Antwoord van Minister Van Engelshoven (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) (ontvangen
4 november 2021). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 478.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Twentse student Peter kreeg kanker, maar moet beurs
volledig terugbetalen: «Je wordt als fraudeur gezien»»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Hoe vaak hebben controles door Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) in de afgelopen jaren
plaatsgevonden en hoe vaak gebeurt dat nu nog? Hoeveel (oud-)studenten krijgen nog
te maken met een terugvordering en boete? Hoe vaak wordt hier bezwaar tegen gemaakt
en leidt het vaker tot rechtszaken? Waar is de hoogte van de boete op gebaseerd? Wat
zijn de redenen van terugvorderingen?

Antwoord 2

Onderstaand volgen de aantallen van de huisbezoeken, terugvorderingen, boetes, bezwaren
en beroepen sinds 2016.

Jaar

Aantal huisbezoeken

Terugvorderingen

Boetes1

Bezwaren

Beroepen

2016

2.080

838

702

832

330

2017

1.508

632

583

715

212

2018

1.519

586

518

440

162

2019

1.468

478

442

388

123

2020

1.025

343

307

266

71

2021

6602

191

128

X Noot

1

Het verschil tussen het aantal terugvorderingen en boetes is te verklaren doordat
boetes in sommige gevallen worden aangehouden als er bezwaar wordt gemaakt, of er
in sommige gevallen maatwerk wordt toegepast. Daarnaast kan het ook zijn dat de boete
later wordt opgelegd en daardoor over de jaargrens heen gaat.

X Noot

2

In 2021 hebben er tot nu toe 660 huisbezoeken plaatsgevonden. Er is rekening gehouden
met ongeveer in totaal 1100 bezoeken voor dit jaar.

De datum waarop de student is ingeschreven in de BRP op het betreffende adres is de
datum vanaf waarvan de uitwonendenbeurs wordt ingetrokken. Op grond van de jurisprudentie
van de Centrale Raad van Beroep wordt de boete gemaximeerd op de laatste 12 maanden
van het recht op studiefinanciering. De hoogte van de boete is 50% van dat terugvorderingsbedrag.
Bij herhaald geconstateerd misbruik wordt het boetebedrag verhoogd naar 100% van de
terug te vorderen studiefinanciering. Dit komt overigens niet vaak voor.

Er kan studiefinanciering worden teruggevorderd als de student op het moment van het
huisbezoek niet (meer) op het BRP-adres woonachtig is. DUO doet hiertoe gedegen onderzoek,
voordat deze conclusie wordt getrokken. Dit kan blijken uit het huisbezoek met de
verklaring van de (hoofd)bewoner of de student of uit aanvullend buurtonderzoek.

Vraag 3

Klopt het dat DUO terugvordering van de beurs van een ernstig zieke student eist?
Zo ja, is er bekend hoeveel studenten met een ernstige ziekte te maken hebben met
terugvordering van hun beurs? Zo nee, wilt u dit in kaart brengen?

Antwoord 3

Dat klopt. Vanwege privacyredenen kan ik niet ingaan op de specifieke casus. DUO heeft
besloten om niet het gehele bedrag terug te vorderen. Over de periode dat de student
ernstig ziek was hoeft geen studiefinanciering te worden terugbetaald. Er wordt geen
boete opgelegd, omdat deze wordt gematigd tot € 0,–.

Het is niet bekend hoeveel studenten met een ernstige ziekte te maken hebben met een
terugvordering van hun beurs. DUO is niet altijd op de hoogte van een eventuele ziekte
bij de student. De student is ook niet verplicht dit te melden. Het is daarom mogelijk
dat er wordt teruggevorderd bij ziekte. Terugvordering van de teveel ontvangen (uitwonende)
studiefinanciering gebeurt mede op basis van de rapportage die is opgesteld na een
controlebezoek. De medewerker beoordeelt alle feiten en omstandigheden die daarin
zijn opgenomen. De student kan in de eigen verklaring bijzondere omstandigheden, zoals
ernstige ziekte, benoemen. De student kan hier ook melding van maken na ontvangst
van de brief waarin het voornemen voor het opleggen van de bestuurlijke boete wordt
aangekondigd.

Vraag 4

Deelt u de constatering dat wanneer een student aantoonbaar ernstig ziek is, de eisen
rondom verblijf op het Basisregistratie Personen (BRP)-adres niet vast te stellen
zijn? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 4

Dit hangt in belangrijke mate af van de aard van de ziekte en de overige omstandigheden.
Dit moet per situatie beoordeeld worden. Wel gaat DUO studenten die aangeven ernstig
ziek te zijn en daarom weer thuis zijn gaan wonen, actief helpen om te voorkomen dat
zij een probleem krijgen met hun studiefinanciering. DUO zal dan ook wijzen op het
aanpassen van het woonadres of dit zelf aanpassen.

Vraag 5

Deelt u de mening dat bij aanzienlijke terugvordering van een beurs van een ernstig
zieke student het belangrijk is om een belangenafweging te maken, waarbij de menselijke
maat en proportionaliteit de doorslag horen te geven? Zo niet, waarom niet?

Antwoord 5

Ik vind het van groot belang dat de menselijke maat wordt toegepast bij de eventuele
terugvordering van studiefinanciering. In deze afweging worden individuele situaties,
de evenredigheid en proportionaliteit meegewogen.

Vraag 6

Deelt u de mening dat studenten die te maken hebben met een ernstige ziekte niet geconfronteerd
zouden moeten worden met een aanzienlijke financiële last zoals terugvordering van
een beurs? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 6

Ik vind dat als een student of debiteur die zich in een dusdanig ernstige situatie
bevindt waarin een (financieel) besluit met grote gevolgen, deze situatie kan doen
escaleren, de student daar dan op dat moment niet mee zou moeten worden geconfronteerd.
Het is dan wel noodzakelijk dat de student of debiteur dit meldt, zodat DUO hier rekening
mee kan houden.

Vraag 7

Kunt u uiteenzetten hoe volgens u de regelgeving aangepast dient te worden om een
kwijtschelding van de lening en boete mogelijk te maken in dergelijke situaties, met
het oog op menselijke maat en proportionaliteit?

Antwoord 7

Het is wettelijk gezien mogelijk om studieschulden en boetes kwijt te schelden. De
Wet studiefinanciering 2000 kent bovendien een hardheidsclausule, die is bedoeld voor
situaties waarin de toepassing van de wet leidt tot een onbillijkheid van overwegende
aard.

Vraag 8

Kunt u een breder overzicht bieden van de huidige belemmeringen voor DUO om meer maatwerk
toe te passen?

Antwoord 8

DUO werkt al jaren met een zogenaamd «arbitrair beraad», waarin knellende situaties
worden besproken. Dit arbitrair beraad neemt ook besluiten in maatwerkzaken en bespreekt
signalen over knellende wet- en regelgeving met het Ministerie van OCW. Door deze
zaken komt aan het licht waar het knelt met de wet- en regelgeving, de uitvoering
daarvan en dienstverlening aan de burger. In het kader van het Werk aan Uitvoering-traject
wordt de huidige wet- en regelgeving tegen het licht gehouden. Daar waar maatwerkbesluiten
en jurisprudentie consequenties hebben voor de werkwijze van DUO of aanleiding zijn
voor aanpassing van wet- en regelgeving, worden de noodzakelijke aanpassingen doorgevoerd.

Vraag 9

Welke concrete stappen gaat u zetten om dergelijke misstanden te voorkomen in de toekomst?

Antwoord 9

DUO is bezig om de organisatie dusdanig in te richten dat medewerkers zaken waarin
maatwerk moet worden geboden beter kunnen identificeren en dat maatwerkbesluit daadwerkelijk
kunnen nemen. Er wordt door DUO dan ook al maatwerk toegepast. Desondanks komen mensen
soms toch nog in problemen. In de genoemde zaken en andere gevallen waar vermoedens
bestaan van misbruik, doet DUO gedegen onderzoek waarbij ook individuele omstandigheden
van de student of debiteur worden meegewogen. Ik kwalificeer het daarom ook niet als
misstanden. Het laat onverlet dat DUO altijd op zoek blijft naar verbetering en de
wet- en regelgeving en het uitvoeringsbeleid voortdurend tegen het licht worden gehouden
en er ruimte is voor verandering naar aanleiding van de praktijk.

Vraag 10

Kunt u deze vragen voor de behandeling van de OCW-begroting beantwoorden?

Antwoord 10

Ja.