Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Inge van Dijk over het bericht 'Vier grote radiozenders dreigen 7- tot 13-voudige te moeten betalen voor verlenging FM-vergunning'

Antwoord van Staatssecretaris Keijzer (Economische Zaken en Klimaat) (ontvangen 24 september
2021)

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Vier grote radiozenders dreigen 7- tot 13-voudige te
moeten betalen voor verlenging FM-vergunning»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Klopt de berichtgeving dat de prijzen voor de noodverlenging van de commerciële FM-vergunningen
zeven tot dertien keer zo hoog zijn als de betreffende radiozenders nu betalen? Zo
ja, deelt u de mening dat dit niet conform de unaniem aangenomen motie-Grinwis c.s.
is, die verzoekt om een proportionele en maatschappelijk verantwoorde vergoeding (Kamerstuk
nr. 24 095, nr. 537)? Waarom is gekozen hiervan af te wijken en de facto de motie niet uit te voeren?

Antwoord 2

De bepaling van de hoogte van de verlengingsprijzen voor de commerciële landelijke
vergunningen voor een periode van drie jaar dient binnen de juridische context van
de Telecommunicatiewet plaats te vinden, rekening houdend met alle belangen in de
desbetreffende markt.

Ik heb daarom, net als bij eerdere verlengingen, SEO Economisch Onderzoek (SEO) gevraagd
met een onafhankelijk advies te komen. SEO heeft in lijn met de eerder door haar gehanteerde
methodiek – de verlengingsprijzen berekend. SEO heeft bij de waardebepalingen van
het radiospectrum in de afgelopen jaren invulling gegeven aan het juridisch kader
van de Telecommunicatiewet door de economische waarde te berekenen op basis van de
zgn. opportuniteitskosten. Dit is de waarde die een efficiënte nieuwe toetreder toekent aan de vergunning, rekening houdend met de looptijd ervan. Deze waarde is
tevens gelijk aan de uitkomst van een hypothetische veiling. De waarderingsmethode
voor een verlenging van drie jaar moet zo dicht mogelijk aansluiten bij de eerder
door SEO gehanteerde systematiek.

Het gaat bij deze tijdelijke verlenging om een zeer korte periode, waardoor het niet
mogelijk is om daarvoor een zelfstandige verlengingsprijs te berekenen. Daarom heeft
SEO voor het vaststellen van de verlengingsprijs de drie jaar van de komende verlenging
opgeteld bij de lopende verlengingsperiode van vijf jaar (2017–2022).

Het is juist dat de bedragen dit keer hoger uitvallen dan bij de vorige verlenging
in 2017. Als de nieuwe bedragen voor drie jaar verlengen echter worden opgeteld bij
de bedragen van de vorige verlenging (vijf jaar) dan zijn de bedragen voor de totale
periode van acht jaar nog steeds aanmerkelijk lager dan de bedragen die zijn betaald
voor de zesjarige verlengingsperiode in het tijdvak 2011–2017. Dit plaatst de bedragen
in een breder perspectief en er kan dus niet in algemene zin gesteld worden dat partijen
nu velen malen meer moeten betalen dan voorheen.

Om de verlengingsprijzen te berekenen voor toekomstige jaren is het van belang om
inschattingen c.q. prognoses te maken. SEO heeft daarom voor de berekeningen van de
verlengingsprijzen gebruik gemaakt van de projecties van het Centraal Plan Bureau
(CPB) voor de groei van het bruto binnenlands product (en het bijbehorende prijspeil)
in de periode tot en met 2025.2 SEO gaat daarbij uit van de meest conservatieve inschattingen hoewel de economie
aan het herstellen is.

De prognoses zijn dusdanig gunstig dat het verdienpotentieel van de ongeclausuleerde
landelijke vergunningen voor de komende drie jaar circa het viervoudige is van hetgeen
deze partijen moeten afdragen.

Het verdienpotentieel van een vergunning is van cruciaal belang bij het vaststellen
van een marktconforme vergoeding op grond van artikel 3.15 van de Telecommunicatiewet.
Naast een deugdelijke motivering van de verschuldigde bedragen ben ik ook gehouden
aan een correcte toepassing van het staatsteunkader. De reële economische waarde van
de vergunningen op basis van recente economische vooruitzichten dient daarom (geheel)
in het bedrag te worden uitgedrukt, zowel met het oog op doelmatig frequentiegebruik
als om te voorkomen dat de verlenging kan worden aangemerkt als een verboden vorm
van staatssteun aan de huidige vergunninghouders.

Onder een proportionele en daarmee maatschappelijk verantwoorde vergoeding versta
ik dan ook een marktconforme vergoeding die conform de Telecommunicatiewet aansluit
bij de reële waarde die deze vergunningen in de toekomst vertegenwoordigen. In de
berekeningen van SEO zijn overigens ook de gevolgen van de coronacrisis verdisconteerd
met als resultaat dat de bedragen hierdoor lager uitvallen. De bovengenoemde bedragen
voor een verlenging met een termijn van drie jaar houden derhalve eveneens rekening
met de economische schade aan en krimp van de markt waar de motie-Grinwis c.s. naar
verwijst en waar ik uitvoering aan geef.

Vraag 3

Vindt u ook dat met dusdanig hoge verlengingsprijzen het doel van de noodverlenging
niet wordt bereikt, namelijk radiozenders de rust en ruimte bieden om zich te herstellen
na de coronacrisis?

Antwoord 3

De effecten van de coronacrisis, die ons allemaal raakt, heeft vorig jaar ook grote
gevolgen gehad voor de commerciële radiopartijen door het teruglopen van de advertentie-inkomsten.
Ik ben daarom conform de wens van uw Kamer overgegaan tot een tijdelijke verlenging
voor een termijn van drie jaar. Doel van deze verlenging is – conform de motie-Van
den Berg3 – commerciële radiopartijen in de gelegenheid te stellen additionele financiering
aan te trekken om zo de gevolgen van de coronacrisis te mitigeren en de continuïteit
van de sector te waarborgen. Het verlengen van de commerciële radiovergunningen heeft
uitdrukkelijk niet tot doel om geleden verliezen c.q. geleden schade te vergoeden.
De Telecommunicatiewet geeft hiertoe ook geen ruimte. Indien partijen die het betreft
een verlenging wensen, dienen zij wel bereid te zijn een marktconforme vergoeding
te betalen die is vastgesteld conform de daarvoor geldende wet- en regelgeving, met
inachtneming van de meest recente economische vooruitzichten. Zoals ik bij antwoord
2 uiteen heb gezet, is voor de hoogte van deze verlengingsprijzen het verdienpotentieel
naar de toekomst toe het uitgangspunt.

Vraag 4

Kunt u inzichtelijk maken, mede aan de hand van (voorbeeld)berekeningen, hoe u tot
de betreffende verlengingsprijzen bent gekomen?

Antwoord 4

Voor de berekeningen van de verlengingsprijzen verwijs ik naar de definitieve rapport
van SEO dat ik uw Kamer hierbij doe toekomen.

Vraag 5

Kunt u op een rijtje zetten welke manieren, welke (reken)methodes er zijn om verlengingsprijzen
te berekenen? Kunt u motiveren waarom u voor de betreffende methode hebt gekozen?
Wilt u daarbij ingaan op het aspect van juridische houdbaarheid?

Antwoord 5

SEO heeft bij de waardebepalingen van het radiospectrum in de afgelopen jaren invulling
gegeven aan het juridisch kader van de Telecommunicatiewet door de economische waarde
te berekenen op basis van de zgn. opportuniteitskosten. Dit is de waarde die een efficiënte
nieuwe toetreder toekent aan een vergunning, rekening houdend met de looptijd ervan.
Deze waarde is tevens gelijk aan de uitkomst van een hypothetische veiling. De waarderingsmethode
voor de (nood)verlenging van drie jaar moet zo dicht mogelijk aansluiten bij de eerder
door SEO gehanteerde systematiek. Temeer nu deze systematiek is getoetst en goedgekeurd
door het College van Beroep voor het bedrijfsleven.

SEO heeft in het rapport vier methoden aangedragen die aan deze systematiek voldoen.
Uitgangspunt van deze methoden vormt steeds de waarde die een efficiënte toetreder
toekent aan de vergunning conform de toelichting bij artikel 3.15 van de Telecommunicatiewet.
Methoden die afwijken van deze systematiek zijn juridisch kwetsbaar.

Vraag 6

Bent u op dit moment nog met de radiosector in gesprek? Kunt u aangeven hoe en op
welke momenten de sector betrokken is geweest bij de noodverlenging zoals die nu wordt
vastgesteld?

Antwoord 6

Conform de procedure die ook gevolgd is bij de eerdere verlengingen van deze vergunningen
zijn betrokken partijen in de gelegenheid gesteld om te reageren op het conceptrapport
van SEO door middel van een zgn. preconsultatie. Gedurende de afgelopen weken hebben
diverse gesprekken plaatsgevonden tussen vertegenwoordigers van de Verenging voor
Commerciële Radio (VCR) en vertegenwoordigers van het Ministerie van EZK over het
conceptrapport.

Op 16 juli 2021 heeft de VCR ook nog een schriftelijke reactie ingediend.

De VCR heeft daarbij aangegeven het ministerie erkentelijk te zijn dat zij kennis
heeft mogen nemen van het conceptrapport van SEO en in de gelegenheid is gesteld om
(via de preconsultatie) te mogen reageren op het rapport alvorens het wordt vastgesteld.

De binnengekomen reactie is zorgvuldig gewogen met inachtneming van het geldende wettelijk
kader waar ik aan gehouden ben. Naast een deugdelijke juridische motivering van de
verschuldigde verlengingsprijzen ben ik ook gehouden aan een correcte toepassing van
het Europese staatssteunkader. De economische waarde van de vergunningen dient (geheel)
in de verlengingsprijs tot uitdrukking te worden gebracht. Zowel met het oog op doelmatig
frequentiegebruik als om te voorkomen dat de verlenging kan worden aangemerkt als
een verboden vorm van staatssteun aan de huidige vergunninghouders. Daarnaast is het
belangrijk om een verstoring van het gelijke speelveld (het level playing field) te voorkomen. Een marktconforme verlengingsprijs dient daartoe.

De ingebrachte reactie van de VCR van 16 juli jl. heeft SEO geen aanleiding gegeven
om grote aanpassingen in het conceptrapport door te voeren. Het rapport met de daarin
opgenomen berekeningen is daarmee dan ook definitief vastgesteld. Zie ook het antwoord
op vraag 4.

Vraag 7

Wanneer wordt het verlengingsbesluit genomen? Wanneer wordt de definitieve hoogte
van de verlengingsprijzen vastgesteld? Krijgt de Kamer nog gelegenheid zich hierover
uit te spreken? Zo ja, op welk moment?

Antwoord 7

De zogenaamde verlengbaarheidsbesluiten waarin wordt besloten dát er verlengd kan
worden en voor welke termijn de verlenging gaat gelden, zijn op 30 augustus 2021 gepubliceerd.4

Om de verlenging van de landelijke commerciële radiovergunningen vervolgens tijdig
te kunnen realiseren, is het noodzakelijk om nu snel te starten met een aantal procedures
ter vaststelling van de ministeriële regelingen die nodig zijn om de verlenging voor
individuele partijen daadwerkelijk mogelijk te maken (zoals de aanvraagregeling en
de regeling financieel instrument). Het betreft hier de nadere uitwerking van het
besluit om tot verlenging over te gaan waartoe ik door de wetgever nader ben gemandateerd.