Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Boswijk over het project ‘Wisselpolder Westhoek’ waarin vruchtbare [landbouwgrond] wordt ‘teruggegeven’ aan de Waddenzee

Antwoord van Minister Schouten (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit), mede namens
Minister van Infrastructuur en Waterstaat (ontvangen 26 augustus 2021). Zie ook Aanhangsel
Handelingen, vergaderjaar 2020–2021, nr. 3105.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Boeren willen kleigrond Westhoek niet teruggeven aan
de natuur, ze zijn furieus over mogelijke plannen voor een wisselpolder»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat u in samenwerking met de provincie Fryslân en It Fryske Gea bezig bent
met de uitwerking van het project «Wisselpolder Westhoek» waarin de vruchtbare akkerbouwgrond
tussen de zeedijk en de zomerpolder zou worden «teruggegeven» aan de Waddenzee?

Antwoord 2

Het Wetterskip Fryslân werkt aan de voorbereiding van de dijkversterking tussen Koehool
en het Lauwersmeer, voortvloeiend uit het Hoogwaterbeschermingsprogramma. In het kader
van dat traject worden kansen verkend voor integrale kustontwikkeling. Voor de dijkversterking
is de stuurgroep Koehool-Lauwersmeer ingericht met Wetterskip Fryslân, provincie Fryslân,
de gemeenten Waadhoeke en Noardeast-Fryslân, Rijkswaterstaat, LTO en It Fryske Gea.
De provincie Fryslân voert de regie over de gebiedsontwikkeling. Het Rijk verkent
in het kader van de Programmatische Aanpak Grote Wateren (PAGW), «verzachten randen
van het Wad», de kansen die de dijkversterking kan bieden voor het ontwikkelen van
de overgangen van gradiënten land-water en zoet-zout. Partijen uit het gebied, waaronder
de landbouwsector, natuurorganisaties en andere betrokkenen zijn en worden vanaf het
begin (eind 2019) hierbij intensief betrokken. Het doel van het gebiedsproces is om
gezamenlijk de wenselijkheid en haalbaarheid van de verschillende ideeën te verkennen,
zodat breed gedragen gebiedsoplossingen ontstaan. We staan aan het begin van een zorgvuldig
te doorlopen gebiedsproces en nemen hier voldoende tijd voor.

Het Wetterskip Fryslân heeft bijna 200 ideeën opgehaald op en rond de zeedijk tussen
Koehool en Lauwersmeer. Er zijn ideeën vanuit de landbouw, natuur en recreatie. De
«Wisselpolder Westhoek» is één van de ideeën op de inventarisatielijst. De lijst heeft
geen formele status, maar is het resultaat van deze inventarisatie. De (binnendijkse)
polder Westhoek is in gebruik als akkerbouwgrond waar onder meer pootaardappelen worden
geteeld.

Vraag 3

Is het juist dat het doel van dit project is om het gebied in te richten als natuur/Natura
2000-gebied en het behalen van doelen op het gebied van de Kaderrichtlijn Water (KRW)
en de Programmatische Aanpak Grote Wateren (PAGW)?

Antwoord 3

Het idee «Wisselpolder Westhoek» is een van de vele ideeën en er is nog op geen enkele
wijze een besluit genomen over het al dan niet uitvoeren van dit idee. Mocht na een
zorgvuldig gebiedsproces met alle belanghebbenden worden besloten om het idee «Wisselpolder
Westhoek» uit te voeren dan draagt dat bij aan het PAGW-doel «verzachten van de randen
van het Wad» en daarmee aan het herstel van leefgebieden en het behalen van wettelijke
doelen voor Natura 2000 en de Kaderrichtlijn Water.

Vraag 4

Klopt het dat de akkerbouwgrond in het gebied, bij doorgang van het project, opgegeven
zal worden en wordt ingericht als natuurgebied voor meerdere decennia en dat het gebied
pas op termijn weer vruchtbare akkerbouwgrond zou kunnen worden?

Antwoord 4

Indien partijen in het te starten gebiedsproces onder regie van de provincie Fryslân,
besluiten om het idee wisselpolder verder uit te werken dan zal nader verkend moeten
worden wat de voor- en nadelen zijn voor zowel de natuur als voor de landbouw en welke
termijnen hieraan verbonden worden. Indien besloten wordt om het idee wisselpolder
uit te voeren dan zal de polder voor enkele decennia niet gebruikt kunnen worden als
akkerbouwgrond.

Vraag 5

Acht u het, gezien het feit dat natuurgebieden, en met name Natura 2000-gebieden,
een zodanig zware bescherming genieten dat het vrijwel uitgesloten is dat deze later
weer worden omgezet naar landbouwgrond, realistisch om ervan uit te gaan dat het gebied
op termijn überhaupt weer akkerbouwgrond zal kunnen worden?

Antwoord 5

De Waddenzee is aangewezen als Natura 2000-gebied. De aangrenzende gebieden bevatten
ook natuurwaarden zonder dat die gebieden de bescherming kennen als Natura 2000 gebied.
Het concept wisselpolder kan positief zijn voor de natuur. Na opslibbing kan het gebied
weer beschikbaar komen voor de landbouw. Indien partijen besluiten om het idee «wisselpolder
Westhoek» uit te werken, zullen in het gebiedsproces afspraken moeten worden gemaakt
om het gebied op termijn weer beschikbaar te stellen als akkerbouwgrond.

Vraag 6

Is het juist dat belanghebbenden, zoals agrariërs, in het gebied pas bij de uitwerking
van dit project betrokken zijn en niet al in een eerdere fase? Zo ja, waarom zijn
zij niet eerder betrokken?

Antwoord 6

Nee. Betrokken partijen zoals (vertegenwoordigers van) agrariërs, zijn en worden vanaf
het begin (eind 2019) intensief bij het gebiedsproces Koehool-Lauwersmeer betrokken.

Vraag 7

In hoeverre is dit project betrokken bij de, met de motie van de leden Dijkstra en
Geurts (Kamerstuk 35 570 XII, nr. 65) door de Kamer gevraagde, brede impactanalyse waarin de effecten op ecologie en economie
in balans met elkaar worden afgewogen?

Antwoord 7

De «Wisselpolder Westhoek» is naar voren gebracht als één van de ideeën voor gebiedsontwikkeling.
De komende periode gaan partijen via de (deel)gebiedsprocessen met elkaar in gesprek
om de (on)haalbaarheid en (on)wenselijkheid van de geopperde ideeën te bespreken.
Het gaat hierbij om de ideeën afzonderlijk, als ook in mogelijke samenhang tot elkaar.
Het instrument impactanalyse kan in deze fase een middel zijn om inzichtelijk te maken
op welke aspecten eventueel aanvullend onderzoek nodig is en welke dilemma’s besproken
dienen te worden. Het daadwerkelijk opstellen van een impactanalyse past meer bij
de fase dat de groslijst is teruggebracht tot een lijst van kansrijke ideeën. Deze
kansrijke ideeën worden vervolgens in overleg met betrokken partijen nader uitgewerkt.

De aanpak om te komen tot een impactanalyse wordt binnenkort besproken in het Bestuurlijk
Overleg Waddengebied. Over de uitkomst van deze bespreking wordt uw Kamer per brief
geïnformeerd.

Vraag 8

Hoe past het project «Wisselpolder Westhoek» bij het borgen van de positie en activiteiten
van economische sectoren, zoals de landbouw en in het bijzonder de pootaardappelsector
waar u onder andere in uw brief van 31 mei 2021 naar verwijst? In hoeverre en op welke
wijze worden deze belangen daadwerkelijk geborgd bij dit project?2

Antwoord 8

Het idee voor de polder Westhoek is geopperd met het oog op de integrale ontwikkeling
van de Waddenzeekust. Het streven is om te komen tot een integraal gebiedsontwikkelingsplan
dat breed wordt gedragen en waarbij zowel economie als ecologie worden versterkt.
Bij de uiteindelijke afweging zal ook nadrukkelijk rekening worden gehouden met het
economische belang van onder andere de pootaardappelsector.

Vraag 9

Deelt u de mening dat, gezien het feit dat landbouwgronden onder druk staan van verschillende
ontwikkelingen, het van belang is om hoogwaardige landbouwgronden in Nederland te
beschermen? In hoeverre is dit project en het teruggegeven van vruchtbare landbouwgrond
aan de Waddenzee te rijmen met de wens vanuit de Kamer om hoogwaardige landbouwgronden
te beschermen (Kamerstuk 33 037, nr. 391) en het advies van commissie-Heij waarin wordt geadviseerd om landbouwgronden beter
te beschermen?3

Antwoord 9

Het belang om goed geschikte landbouwgronden voor de landbouw te behouden en de kwaliteit
hiervan op peil te houden, onderken ik en dit is ook verankerd in de Nationale Omgevingsvisie
(NOVI). Dit is nodig om de omslag naar kringlooplandbouw te kunnen maken. Het advies
van de Studiegroep Ruimtelijke inrichting Kiezen én delen beschrijft dat de landbouw
in veel gebieden onder druk staat door onder andere stikstofproblematiek, bodemdaling,
verzilting of verdroging, of een combinatie van deze factoren. Tegelijkertijd leggen
nieuwe ruimtevragende functies zoals zonneweiden, data- en logistieke centra en woningbouw
steeds meer beslag op landbouwgrond. Om die redenen adviseert de Studiegroep om in
de gebieden met goede, geschikte landbouwgrond de landbouw zo veel mogelijk te beschermen
tegen functieverandering en ruimte te geven om zich duurzaam te ontwikkelen.

De daadwerkelijke afweging van functies in het landelijk gebied is de bevoegdheid
van decentrale overheden en vindt in gebiedsprocessen plaats. De afweging tussen verlies
van waarde van de landbouwgrond enerzijds en baten van natuur en kustontwikkeling
anderzijds is een afweging die ook bij het idee «wisselpolder Westhoek» op gebiedsniveau
en in samenhangend zal moeten worden gemaakt. Hier wordt de wisselpolder genoemd als
één van de opties om natuurversterking en kustontwikkeling vorm te geven. Hierbij
zou het gebied een aantal jaren niet beschikbaar zijn voor landbouw, maar op termijn
weer in gebruik genomen kunnen worden als landbouwgrond.

Vraag 10

Waarom worden hoogwaardige landbouwgronden bij dit project niet beschermd, terwijl
met de pootaardappelen die in het gebied worden gekweekt wereldwijd 1 miljard mensen
kunnen worden gevoed en er bij de teelt in dit gebied geen tot nauwelijks gewasbeschermingsmiddelen
hoeven te worden gebruikt?

Antwoord 10

Zoals hierboven toegelicht is de afweging tussen landbouw, natuurontwikkeling en kustontwikkeling
een afweging die op gebiedsniveau moet worden gemaakt. In die afweging is ook het
onderscheid tussen de korte en de lange termijn aan de orde.