Memorie van toelichting : Memorie van toelichting

Nr. 3
MEMORIE VAN TOELICHTING

Algemeen

1. Inleiding

Het voorstel betreft een uitbreiding van de mogelijkheid om beroepsonderwijs op Bonaire
en de daaraan verbonden examens in het Papiaments aan te bieden. Op dit moment is
het op Bonaire uitsluitend mogelijk om Papiamentstalige opleidingen aan te bieden
op de eerste twee niveaus van het beroepsonderwijs. Hierdoor ondervinden niet-Nederlandstaligen
die al een mbo-niveau 2 diploma hebben behaald of een door ervaring verworven mbo-niveau
2 denk- en werkniveau hebben bereikt, hinder in het vervolg van hun loopbaan. Door
het ook mogelijk te maken om beroepsonderwijs op mbo-niveau 3 en 4 en de daaraan verbonden
examens op Bonaire in het Papiaments aan te bieden, worden zij in staat gesteld een
volgende stap in hun loopbaan te zetten. Daarmee kan het beroepsonderwijs op Bonaire
beter inspelen op de specifieke behoeften van de lokale arbeidsmarkt en van specifieke
(potentiële) werknemers die de Nederlandse taal onvoldoende beheersen.

2. Hoofdlijnen voorstel

Op Bonaire wordt in beginsel het beroepsonderwijs in de Nederlandse taal gegeven en
worden de examens afgenomen in de Nederlandse taal (artikel 7.1.1 van de Wet educatie
en beroepsonderwijs BES (hierna: WEB BES)). Het bevoegd gezag op Bonaire heeft de
keuze om hiervan af te wijken en het onderwijs en de examens in de assistentopleiding
(mbo-niveau 1) en de basisberoepsopleiding (mbo-niveau 2) in het Papiaments aan te
bieden (artikel 7.1.1, tweede lid, WEB BES). Deze uitzondering maakt het mogelijk
om ook studenten die de Nederlandse taal onvoldoende beheersen, in staat te stellen
voldoende basiskennis en vaardigheden te verwerven om op de lokale of regionale arbeidsmarkt
te kunnen participeren. Het gaat hier dan veelal om studenten die niet vanuit een
Nederlandstalige vooropleiding in het beroepsonderwijs instromen.

Op Bonaire worden momenteel alle assistentopleidingen (mbo-1 niveau, circa 100 studenten)
in het Papiaments verzorgd maar met het aanbieden van mbo-niveau 2 opleidingen in
het Papiaments is de Scholengemeenschap Bonaire (SGB), de enige school op Bonaire
die mbo-1 en mbo-2 opleidingen verzorgt, terughoudend. Leerlingen die vanuit het vmbo
doorstromen naar het mbo volgen dit onderwijs in principe in het Nederlands. Echter,
voor gediplomeerde entree-studenten die nog een stap verder kunnen en willen, is een
Papiamentstalig vervolg in mbo-2 relevant. Van de acht huidige mbo-2 opleidingen die
de SGB aanbiedt, worden er momenteel twee in het Papiaments aangeboden en alleen in
de beroepsbegeleidende leerweg (hierna: bbl) waarin studenten werk combineren met
opleiding (in totaal 38 studenten). Dit gebeurt alleen in sectoren waarin de Nederlandse
taal op de arbeidsmarkt niet vereist is. Bij deze twee opleidingen maakt het vak Nederlands
wel onderdeel uit van de opleiding.

Door de uitzondering van Papiamentstalige opleidingen te beperken tot de eerste twee
niveaus van het mbo-onderwijs, ondervinden niet-Nederlandstaligen met al een niveau
2 diploma op zak of met een door ervaring verworven niveau 2 denk- en werkniveau,
hinder op het moment dat zij nog een verdere stap in hun loopbaan willen zetten. Dat
kan dan namelijk alleen in het Nederlands, wat voor hen een struikelblok vormt om
het diploma op niveau 3 te behalen.

Een concrete casus doet zich momenteel voor bij een groep niet-Nederlandstalige volwassen
studenten die een bbl-koksopleiding niveau 2 volgt, waarin zij in dienst van een horecabedrijf
werken en gemiddeld nog één dag per week naar school gaan. Het niveau 2 leidt op tot
een kok die onder leiding van een hoger geplaatste kok werkt. Een aantal van hen zou
graag nog een stapje verder willen leren en ook een mbo-niveau 3 diploma (zelfstandig
kok) behalen. Deze opleiding kan alleen in het Nederlands worden aangeboden omdat
die niet valt onder de afwijkingsmogelijkheid zoals opgenomen in artikel 7.1.1, tweede
lid, WEB BES. Voor deze groep studenten is de Nederlandse taal een te groot struikelblok,
waardoor zij geen diploma zelfstandig kok op mbo-niveau 3 kunnen behalen. Dit terwijl
op de lokale arbeidsmarkt juist grote behoefte is aan zelfstandig werkende koks.

De Raad onderwijs arbeidsmarkt Caribisch Nederland (ROA CN) meldt dat werkgevers moeite
hebben met het vervullen van vacatures voor zelfstandig werkende koks op Bonaire.
In de jaren 2015 t/m 2019 zijn jaarlijks gemiddeld 85 tewerkstellingsvergunningen
verstrekt door het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ten behoeve van
buitenlandse koks die op Bonaire komen werken. In circa 80% van deze verstrekte vergunningen
betreft het een zelfstandig werkend kok (mbo-3 niveau). Ook in sommige andere sectoren
op Bonaire, zoals techniek (met name bouw, maar ook installatietechniek) worden grote
aantallen werknemers in het buitenland geworven terwijl lokaal personeel weinig mogelijkheid
tot verdere scholing heeft.

Om aan de behoefte van de doelgroep en de behoefte op de lokale arbeidsmarkt tegemoet
te komen, wordt de uitzonderingsmogelijkheid om opleidingen in het Papiaments aan
te bieden, niet langer beperkt tot alleen de laagste twee niveaus van het beroepsonderwijs.
Het bevoegd gezag kan voor bepaalde doelgroepen besluiten ook op de mbo-niveaus 3
en 4 het onderwijs in het Papiaments aan te bieden. Daarbij blijft het nadrukkelijk
gaan om een uitzonderingsmogelijkheid waarbij het bevoegd gezag een aantal in de wet
genoemde aspecten bij zijn overwegingen betrekt (artikel 7.1.1, tweede lid, onder
a tot en met e, WEB BES). Zo ligt het niet voor de hand om opleidingen in het Papiaments
aan te bieden aan jongeren die uit het reguliere Nederlandstalige vo-onderwijs instromen
en/of potentie hebben om na hun mbo-opleiding nog verder door te stromen naar bijvoorbeeld
hoger onderwijs in Europees Nederland. Indien de mbo-opleiding in het Papiaments wordt
gevolgd heeft de student ook geen toelatingsrecht tot het onderwijs in Europees Nederland.
Dat is reeds geregeld in de Regeling aanwijzing diploma’s beroepsonderwijs.

Artikel 7.1.1 WEB BES geeft vergelijkbare voorschriften voor het gebruik van de Engelse
taal in mbo-opleidingen op Saba en Sint Eustatius als voor het Papiaments op Bonaire.
De scholen op Saba en Sint Eustatius zijn echter volledig overgestapt op de onderwijsprogramma’s
en examens van de Caribbean Examinations Council (hierna: CXC). In deze nieuwe onderwijsinrichting
zijn de eerste twee niveaus van het vroegere mbo-onderwijs op deze scholen nu vervangen
door het beroepsgerichte onderwijs, de Caribbean Vocational Qualification, dat het
CXC aanbiedt en welke onderdeel uitmaakt van het voortgezet onderwijs. De hogere mbo-niveaus
werden al niet aangeboden op deze twee eilanden. Met de overstap naar het CXC-onderwijs
wordt er momenteel geen beroepsonderwijs op grond van de WEB BES meer aangeboden op
Saba en Sint Eustatius. Om deze reden wordt de wijziging beperkt tot Bonaire.

3. Regeldruk

De voorgestelde wijziging heeft een groot draagvlak bij alle betrokken partijen op
Bonaire, inclusief de mbo-school voor wie deze wijziging extra lasten met zich meebrengt.
Naast de kosten van vertaling van lesmateriaal (zie paragraaf 6) zal de school eenmalig
een beleid moeten opstellen en communiceren ten aanzien van het aanbieden van Papiamentstalige
opleidingen. Het betreft nadrukkelijk een uitzonderingsregeling waarvoor de school
goede afwegingen moet maken en waarover zij goed moet communiceren. Het is namelijk
niet zo dat studenten op grond van deze wetswijziging een recht op opleidingen in
het Papiaments kunnen doen gelden.

Het Adviescollege toetsing regeldruk heeft het dossier niet geselecteerd voor een
formeel advies, omdat het geen omvangrijke gevolgen voor de regeldruk heeft.

4. Uitvoering

Het wetsvoorstel is ten behoeve van een uitvoeringstoets aan DUO voorgelegd. DUO heeft
geconstateerd dat het voorstel uitvoerbaar, maakbaar en haalbaar is. Er worden geen
gevolgen voor de uitvoerende diensten van DUO voorzien.

5. Toezicht en handhaving

Het wetsvoorstel is aan de Inspectie van het Onderwijs voorgelegd. De inspectie heeft
laten weten geen opmerkingen bij dit voorstel te hebben.

De Auditdienst Rijk heeft aangegeven het wetsvoorstel niet nader te onderzoeken, omdat
er geen gevolgen ten aanzien van rechtmatigheid worden voorzien.

6. Financiële gevolgen

Wanneer het bevoegd gezag besluit een bepaalde opleiding in het Papiaments aan te
bieden, heeft dit voor de school vooral financiële gevolgen voor wat betreft het laten
vertalen van lesmateriaal. Ten behoeve van de twee mbo-2 opleidingen die nu in het
Papiaments worden aangeboden, heeft de SGB tijdelijk een vertaler aangesteld. De totale
inhuur voor de betreffende twee opleidingen samen betrof $ 85.000. Opleidingen op
niveau 3 en 4 zijn doorgaans een jaar, en soms twee jaar, langer dan opleidingen op
niveau 2. De vertaalkosten zullen dan ook evenredig hoger uitkomen. Ook zal de school
rekening moeten houden met voldoende onderwijzend personeel dat voldoende vaardig
is in het Papiaments. Dit zijn ook overwegingen die het bevoegd gezag moet maken bij
een besluit een opleiding in het Papiaments aan te kunnen bieden. Zij dient dit namelijk
te realiseren binnen de bestaande bekostiging. Rijkswege zijn er geen financiële gevolgen.

7. Advies en consultatie

Het bij wijze van uitzondering ook op de hogere mbo-niveaus kunnen aanbieden van opleidingen
in het Papiaments is een nadrukkelijke wens van relevante partijen op Bonaire (i.e.
werkgevers, werknemers, het openbaar lichaam en de SGB). Dit wordt ook door de ROA
CN aangegeven in haar jaarlijkse adviesbrief aan de Minister van Onderwijs, Cultuur
en Wetenschap. Gelet op de beperkte reikwijdte van dit wetsvoorstel en het feit dat
er op Bonaire zelf groot draagvlak voor deze wijziging bestaat, is geen brede internetconsultatie
uitgezet.

8. Inwerkingtreding

De beoogde datum voor inwerkingtreding van deze wet is – in overeenstemming met de
vaste verandermomenten voor regelingen over het onderwijs – 1 augustus 2022. Op dit
moment is de behoefte aan een Papiamentstalige bbl-koksopleiding op niveau 3 urgent.
Met de inwerkingtreding van deze wet kan een cohort studenten meteen vanaf 1 augustus
2022 van start. In samenspraak met branchevertegenwoordigers zal ook bezien worden
voor welke andere opleidingen op termijn een Papiamentstalige bbl-variant zou kunnen
worden ontwikkeld.

Artikelsgewijs

Artikel I

In artikel 7.1.1, eerst lid, WEB BES is geregeld dat op Caribisch Nederland het onderwijs
wordt gegeven en examens worden afgenomen in het Nederlands. Met de eerste wijziging
van artikel 7.1.1, tweede lid, WEB BES wordt het mogelijk om opleidingen op alle mbo-niveaus
op Bonaire aan te bieden in het Papiaments, indien wordt voldaan aan de overwegingen
zoals opgenomen in de onderdelen a tot en met e. Er vindt derhalve een verruiming
plaats van de mbo-niveaus 1 en 2 naar de mbo-niveaus 1 tot en met 4. De tweede wijziging
van artikel 7.1.1, tweede lid, betreft een zuiver redactionele aanpassing.

Artikel II

Verwezen wordt naar paragraaf 8 van het algemeen deel.

De Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, I.K. van Engelshoven