Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Houwelingen over de ICcapaciteit

Antwoord van Minister Van Ark (Medische Zorg) (ontvangen 7 juli 2021). Zie ook Aanhangsel
Handelingen, vergaderjaar 2020–2021, nr. 3130.

Vraag 1

Met hoeveel bedden is de totale Nederlandse intensive care (IC)-capaciteit sinds 1 januari
vorig jaar toegenomen? Wat is de huidige maximale IC-capaciteit?

Antwoord 1

Tijdens de coronacrisis heeft het Landelijk Netwerk Acute Zorg (LNAZ) een opschalingsplan
gemaakt om de IC-capaciteit uit te breiden. Dit plan is op te delen in drie stappen
en gaat als volgt:

1. 100% structureel beschikbaar maken van de reeds bestaande IC-capaciteit van 1.150
IC-bedden.

2. Het structureel uitbreiden van de IC-capaciteit met 200 IC-bedden (en 400 klinische
bedden) vanaf 1 oktober 2020, voor de duur van de pandemie.

Totaal dus 1.350 IC-bedden.

3. Verdere uitbreiding met 350 flexibele IC-bedden (en 700 klinische bedden) vanaf 1 januari
2021 die alleen worden ingezet voor COVID-patiënten in geval van een onverhoopt grote
piek, voor de duur van de pandemie.

Totaal dus 1.700 IC-bedden.

De maximale IC-capaciteit gaat tot 1.700 IC-bedden. Tijdens het hoogtepunt van de
tweede en derde golf (eerste week van mei 2021) was er op verzoek van het LNAZ landelijk
tot 1.550 IC-bedden opgeschaald.

Vraag 2

Hoeveel IC-bedden denkt u in de toekomst maximaal nodig te hebben?

Antwoord 2

Het zorglandschap moet in de toekomst robuuster, stootvaster en flexibeler, zodat
we niet alleen de crisis van gisteren en vandaag aankunnen, maar vooral ook mogelijke
crisissituaties die we nu niet kennen of kunnen bedenken. We zijn ons nog aan het
beraden op hoeveel IC-bedden er structureel (vast) en flexibel nodig zijn. We willen
hierbij de zorgprofessionals betrekken. Besluitvorming hierover is aan het nieuwe
kabinet.

Vraag 3

Is er een wervingscampagne gestart het afgelopen jaar voor het opleiden van extra
IC-verpleegkundigen?

Antwoord 3

Er is het afgelopen jaar geen specifieke wervingscampagne gestart gericht op het opleiden
van extra IC-verpleegkundigen. Wel heeft Extra Handen voor de Zorg het afgelopen jaar
verschillende wervingscampagnes opgezet om mensen (met en zonder zorgachtergrond)
in te zetten bij zorgorganisaties in nood. Extra Handen voor de Zorg is een maatschappelijk
initiatief en werd kort na de uitbraak van de pandemie opgericht als crisisfaciliteit
om mensen met en zonder zorgachtergrond te werven en hen te matchen met zorgorganisaties
in nood. Deze netwerkorganisatie werkt vraaggestuurd. Organisaties die mensen in ondersteunende
functies in dienst namen, werden financieel ondersteund door VWS via de subsidieregeling
Coronabanen in de Zorg. Door taken van verpleegkundigen die ook door anderen kunnen
worden uitgevoerd, te verplaatsen naar deze tijdelijke ondersteuners en zorgprofessionals,
werden verpleegkundigen ontlast. Dit gebeurde ook bij IC-verpleegkundigen in de vorm
van IC-buddy’s.

Vraag 4

Hoeveel extra IC-verpleegkundigen zijn er opgeleid sinds de uitbraak begin vorig jaar?

Antwoord 4

In onderstaand tabel is de instroom in de opleiding tot IC-verpleegkundigen van de
afgelopen jaren weergegeven en de instroom in 2021 tot op heden. Het Capaciteitsorgaan
adviseert al jaren om meer IC-verpleegkundigen op te leiden. In 2016 was het advies
van het Capaciteitsorgaan om jaarlijks 649 IC-verpleegkundigen op te leiden. Het Rijk
stelt een kostendekkende financiering beschikbaar voor het opleiden van IC-verpleegkundigen,
maar ondanks dat constateer ik ook dat de ziekenhuizen in de laatste jaren onvoldoende
hebben opgeleid met het oog op dit advies. Dit heeft ertoe geleid dat het advies van
het Capaciteitsorgaan hoger is komen te liggen om de tekorten terug te dringen. In
2020 adviseerde het Capaciteitsorgaan daarom om jaarlijks 775 verpleegkundigen op
te leiden tot IC-verpleegkundigen.

2017

2018

2019

2020

2021

Advies CO 2020

Instroom opleiding IC-verpleegkundigen

405

432

429

448

270

775

In 2020 is onder druk van de coronacrisis versneld gestart met de Basis Acute Zorg
opleiding (BAZ). De BAZ-opleiding duurt 6 maanden en bestaat uit de basis opleidingsmodules
voor de acute zorg. Tijdens de opleiding werken de verpleegkundigen al in de acute
zorg. Na de BAZ-opleiding kunnen ze doorstromen naar een verkorte IC-opleiding, de
basis modules van deze opleiding hebben ze immers al gehad.

In 2020 hebben 74 verpleegkundigen de BAZ-opleiding gevolgd. In 2021 volgen op dit
moment 190 verpleegkundigen de BAZ-opleiding, 25 verpleegkundigen volgen de verkorte
IC-opleiding1. De instroom in de BAZ-opleiding komt bovenop de instroom in de reguliere IC-verpleegkundige
opleiding.

Vraag 5

Hoeveel nieuwe IC-verpleegkundigen hebben sinds de uitbraak de zorg versterkt en hoeveel
stroomden er uit?

Antwoord 5

Op basis van de gegevens van het College zorgopleidingen (CZO) kan geconcludeerd worden
dat er vanaf maart 2020 tot heden 545 verpleegkundigen het diploma IC-verpleegkundigen
gehaald en 40 verpleegkundigen, BAZ-verpleegkundigen zijn geworden. Er zijn geen gegevens
beschikbaar over de uitstroom van specifieke beroepsgroepen tussen de uitbraak van
de COVID-pandemie en nu.

Vraag 6

Heeft u tijdens de crisis overwogen een (nood)opleiding te starten voor het versneld
opleiden van IC-verpleegkundigen die uitsluitend (!) Covid-patienten kunnen verplegen
(eventueel met een eigen Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (BIG)-registratie)?
Zo nee, waarom niet? Hoeveel tijd zou het volgens u in beslag nemen dergelijke IC-verpleegkundigen
(die dus uitsluitend patiënten met een specifieke infectieziekte hoeven te kunnen
verplegen) op te leiden?

Antwoord 6

Het is aan de ziekenhuizen, de opleiders en de beroepsgroepen om gezamenlijk te bepalen
hoe vervolgopleidingen eruit moeten komen te zien. Er is tijdens de crisis niet overwogen
om een opleiding te starten tot IC-verpleegkundige die uitsluitend Covid-patiënten
kunnen verplegen.

De crisis heeft er wel voor gezorgd dat versneld gestart kon worden met de Basis Acute
Zorg opleiding (BAZ). De BAZ-opleiding duurt 6 maanden en bestaat uit de basis opleidingsmodules
voor de acute zorg. De BAZ-opleiding is een verpleegkundige vervolgopleiding die gevolgd
kan worden na het behalen van het diploma MBO-verpleegkunde of HBO-verpleegkunde.
Tijdens de opleiding werken de verpleegkundigen al in de acute zorg. Na de BAZ-opleiding
kunnen de verpleegkundigen flexibel ingezet worden op de vier afdelingen in de acute
zorg (IC, SEH, Ambulance en Cardiaccare) voor bepaalde taken. Na de BAZ-opleiding
kunnen ze doorstromen naar een verkorte IC-opleiding, de basis modules van deze opleiding
hebben ze immers al gehad. De verpleegkundigen werken dan onder begeleiding van een
gediplomeerd IC-verpleegkundige. De BAZ-opleiding is een onderdeel van het door VWS
gesubsidieerde programma CZO Flex Level waarin de verpleegkundige vervolgopleidingen
flexibeler worden gemaakt en in modules, genaamd Entrustable Professional Activities
(EPA’s) worden opgedeeld.

Vraag 7

Heeft u actief oud IC-verpleegkundigen benaderd die zijn uitgestroomd om weer te komen
werken op de IC? Indien ja, hoeveel van hen zijn er uiteindelijk als IC-verpleegkundige
aan de slag gegaan?

Antwoord 7

Extra Handen voor de Zorg is een maatschappelijk initiatief en werd kort na de uitbraak
van de pandemie opgericht als crisisfaciliteit om mensen met en zonder zorgachtergrond
te werven en hen te matchen met zorgorganisaties in nood. Deze netwerkorganisatie
werkt vraaggestuurd. Extra Handen richt zich niet specifiek op IC-verpleegkundigen
maar op de tijdelijke extra inzet van zorgprofessionals en ondersteuners in den brede.
Hiertoe heeft Extra Handen voor de Zorg het afgelopen jaar verschillende wervingscampagnes
opgezet. VWS ondersteunt Extra handen financieel. Ook werd van rijkswege de deelname
van voormalige zorgprofessionals gestimuleerd. Voorbeelden daarvan zijn de oproep
van de Minister van JenV aan kerkelijke organisaties, de oproepen van de Nederlandse
Patiëntenvereniging en het Pensioenfonds Zorg en Welzijn aan hun achterbannen, en
de oproep van de Dienst Justitiële Inrichtingen aan oud-medewerkers.

Extra Handen fungeert als een tijdelijke crisisfaciliteit en werkt als tijdelijke
aanvulling op de reguliere activiteiten van de uitzend- en wervingsbureaus. Extra
Handen ontving 10 aanvragen voor IC-verpleegkundigen, er zijn via Extra Handen uiteindelijk
6 IC-verpleegkundigen aan de slag gegaan bij zorgorganisaties.

Vraag 8

Heeft u actief BIG-geregistreerde verpleegkundigen die niet meer werkzaam zijn in
de zorg benaderd om weer in de zorg te komen werken?

Antwoord 8

VWS heeft niet zelf BIG-geregistreerden benaderd, maar faciliteerde de werving en
inzet van mensen met en zonder zorgachtergrond via Extra handen voor de Zorg. Voor
een verdere toelichting verwijs ik u naar het antwoord op vraag 3.

Vraag 9

Bent u bereid een «schakeltraject» op te starten waarmee bijvoorbeeld studenten die
nu als (MBO)- verpleegkundige worden opgeleid snel kunnen worden omgeschoold tot IC-verpleegkundige?

Antwoord 9

De opleiding tot IC-verpleegkundige betreft geen omscholing. Na het behalen van het
MBO-verpleegkunde of HBO-verpleegkunde diploma kan de verpleegkundige instromen in
de opleiding tot IC-verpleegkundige, dit is een verpleegkundige vervolgopleiding.
Enkele jaren geleden was het gebruikelijk dat ziekenhuizen enkele jaren ervaring als
verpleegkundige vroegen voordat een verpleegkundige kon instromen in de vervolgopleiding.

Vraag 10

Waarom zijn er inmiddels, meer dan een jaar na de eerste coronabesmetting in ons land,
her en der in Nederland geen grote «pandemiecentra» met 1000 IC-bedden gebouwd en
ingericht? Zouden dergelijke «pandemiecentra» in combinatie met een versnelde (nood)opleiding
voor IC-verpleegkundigen (zie vraag 6) de druk op de zorg en de samenleving niet enorm
verminderen? Zijn grote «pandemiecentra» niet noodzakelijk om goed voorbereid te zijn
op mogelijke toekomstige mutaties van het virus of een geheel nieuw virus dat wederom
een groot beroep doet op de zorg?

Antwoord 10

De ziekenhuizen, FMS, NVZ, NFU en VenVN hebben met nadruk aangegeven dat zij niet
kiezen voor een opzet met ziekenhuizen waar enkel COVID-patiënten opgevangen worden
en waar geen andere zorg geleverd wordt. Het compleet scheiden van zorg voor COVID-patiënten
en de reguliere zorg is niet goed te organiseren en maakt het werk voor het personeel
nog zwaarder. Ten eerste omdat de omvang van het aantal COVID-patiënten fluctueert,
waardoor het organisatorisch moeilijk te organiseren is op een vaste plek. Ten tweede
omdat de werkdruk en de emotionele belasting van het personeel in aparte «pandemiecentra»
continue ontzettend hoog is.

Om COVID-patiënten goed op te vangen én de reguliere zorg zo veel mogelijk doorgang
te geven is in de zomer van 2020 een Opschalingsplan ontwikkelt door het Landelijk
Netwerk Acute Zorg (LNAZ). Hier is gekozen voor uitbreiding van het aantal klinische
en IC-bedden per ziekenhuis, passend bij de bestaande faciliteiten, signatuur en omvang
van het ziekenhuis. In ROAZ-verband is per regio gekeken wat nodig is om de beschikbare
zorgcapaciteit zo optimaal mogelijk te benutten. Een van de initiatieven om dit te
bereiken waren extra COVID-afdelingen. Het is hierbij belangrijk om de gehele zorgketen
te benutten om de druk op de zorg zo evenredig mogelijk te verdelen. Denk aan zelfstandige
behandelcentra, maar ook de eerstelijnsverblijf bedden.