Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Wiersma over het bericht ‘Asielzoeker met claimgeld betaalt amper mee aan opvang; heffen eigen bijdrage lukt nauwelijks’

Antwoord van Staatssecretaris Broekers-Knol (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 23 juni
2021). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2020–2021, nr. 3195.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Asielzoeker met claimgeld betaalt amper mee aan opvang;
heffen eigen bijdrage lukt nauwelijks»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Hoe hoog zijn de gemiddelde kosten voor opvang per asielzoeker per maand? Wat is de
gemiddelde kostprijs van asielopvang gedurende de asielprocedure van één asielzoeker?

Antwoord 2

In 2021 is de gemiddelde kostprijs die vanuit JenV aan het COA wordt vergoed voor
de opvang en begeleiding van een asielzoeker per maand € 2.080,25. In de kostprijs
per asielzoeker zijn zowel directe als indirecte kosten opgenomen ten behoeve van
de opvang en begeleiding van asielzoekers. Te denken valt aan exploitatiekosten van
opvanglocaties, personeelskosten, medische zorg, verstrekkingen (zoals eten of persoonlijke
verzorgingsmiddelen) en overheadkosten zoals ICT en bedrijfsvoering. Dit bedrag is
daarmee hoger dan de economische waarde van de opvang op basis waarvan de eigen bijdrage
van asielzoekers wordt gebaseerd.

De asielzoekers die in april 2021 uit de COA opvang stroomden naar bijvoorbeeld een
gemeente of land van herkomst hebben gemiddeld 9,5 maand in de asielopvang verbleven.
Per asielzoeker komt dit neer op € 19.809,88.

Vraag 3

Klopt de berichtgeving uit het artikel dat in 2020 slechts 65.000 euro aan eigen bijdrage
is opgehaald voor asielopvang? Hoe verklaart u dit opvallend lage bedrag in verhouding
tot de kosten die voor asielopvang worden gemaakt?

Antwoord 3

Nee, dit klopt niet. Het bedrag van € 65.000 dat in het artikel wordt genoemd, heeft
alleen betrekking op het bedrag dat het COA in de periode van eind 2020 tot en met
april dit jaar aan eigen bijdrage heeft geïnd op basis van de door de IND uitgekeerde
dwangsommen. Dit bedrag is per 20 mei opgelopen naar € 87.000,–. Het totaalbedrag
dat is geïnd vanuit de Regeling eigen bijdrage asielzoekers met inkomen en vermogen
(hierna: Reba 2008) in 2020 is € 375.000,–. Bij het vaststellen van het te vorderen
bedrag aan eigen bijdrage wordt onder andere rekening gehouden met de vermogensgrens,
zie verder het antwoord op vraag 4.

Vraag 4

Wat is op dit moment de vermogens- en/of inkomenstoets voor de eigen bijdrage aan
de asielopvang en welke bijdrage wordt gevraagd?

Antwoord 4

Het is van belang te vermelden dat hierbij wordt aangesloten bij de bepalingen uit
de Participatiewet over inkomen en vermogen.

Een asielzoeker of vergunninghouder met inkomen of vermogen die verblijft in een opvangvoorziening
betaalt een eigen bijdrage conform de Reba 2008. Op basis van de Reba 2008 is de asielzoeker/vergunninghouder
die inkomsten heeft2 of beschikt over een vermogen3 aan het COA een vergoeding verschuldigd in de kosten van zijn opvang, alsmede voor
de opvang van zijn gezinsleden. Deze tegemoetkoming bedraagt per maand ten hoogste
de economische waarde4 van de aan een asielzoeker of vergunninghouder feitelijk geboden verstrekkingen zoals
beschreven in de Reba 2008. De vermogensgrens is op dit moment € 6.295 voor een alleenstaande
en € 12.590 voor een echtpaar of gezin.

Of een eigen bijdrage gevraagd kan worden en hoe hoog deze is, is afhankelijk van:

– de hoogte van het inkomen of het vermogen;

– de geldende vermogensgrens (wanneer het vermogen door de uitgekeerde dwangsom niet
boven de vermogensgrens komt, wordt conform de regeling «Eigen bijdrage asielzoekers»
geen eigen bijdrage gevraagd;

– de economische waarde van de verstrekkingen;

– de gezinssamenstelling. Een alleenstaande betaalt een ander bedrag dan een gezin.

Vraag 5

Op welke manier wordt getoetst of een asielzoeker vermogen en/of inkomen heeft? Moet
de asielzoeker hierover een verklaring afleggen en welke mogelijkheden zijn er om
met terugwerkende kracht alsnog de eigen bijdrage te verhalen mocht toch blijken dat
vermogen aanwezig was terwijl dit niet is gemeld?

Antwoord 5

Bij binnenkomst in Nederland vindt door de afdeling Vreemdelingen, identificatie en
mensenhandel (AVIM) van de politie een bagagecontrole plaats. Als er sprake is van
vermogen dan wordt het COA geïnformeerd. Tijdens het rechten- en plichtengesprek dat
het COA met asielzoekers voert wanneer zij instromen in de opvang, wordt gevraagd
of zij beschikken over eigen vermogen. Wanneer een wijziging in de financiële situatie
van een asielzoeker optreedt, bijvoorbeeld als de asielzoeker gaat werken, dan dient
betrokkene het COA hierover te informeren. In het geval van de uitkering van de dwangsom
tot slot, informeert de IND het COA van de uitkering. Het COA informeert de asielzoeker
in een gesprek over hoogte en samenstelling van de eigen bijdrage. Het verschuldigde
bedrag kan in 1 keer terugbetaald worden of in termijnen.

Mocht achteraf blijken dat de asielzoeker vermogen of inkomsten heeft verzwegen, dan
voorziet de Regeling verstrekkingen asielzoekers (hierna: Rva 2005) in de mogelijkheid
dat alsnog terugvordering kan plaatsvinden. Het COA heeft geen bevoegdheid om actief
te controleren of deze verklaring naar waarheid is afgegeven of eventueel vermogen
op te sporen.

Vraag 6

Hoe verhoudt de eigen bijdrage zich tot het betalen van een toegekende dwangsom aan
de asielzoeker? Op welk moment krijgt de asielzoeker deze dwangsom uitbetaalt?

Antwoord 6

De door de IND uitgekeerde dwangsommen worden gezien als vermogen bedoeld in de Reba
2008. Op basis van de uitgekeerde dwangsommen is over gegaan tot het opleggen van
een eigen bijdragen voor de kosten van de opvang.

Dwangsommen worden uitbetaald nadat dwangsommen zijn vastgesteld. Deze vaststelling
gebeurt nadat het besluit op de aanvraag is genomen, of indien het maximum van de
dwangsom bereikt is.

Vraag 7

Op welke manier krijgt een asielzoeker de dwangsom uitgekeerd? Loopt dit via de derdenrekening
van een advocaat of direct naar de asielzoeker? Hoe wordt ervoor gezorgd dat het geld
bij de asielzoeker terecht komt of is gekomen? Hoe wordt voorkomen dat het geld direct
wordt overgemaakt naar het land van herkomst?

Antwoord 7

De dwangsom wordt uitgekeerd door de IND op basis van declaratieformulieren. De dwangsom
wordt uiteindelijk overgemaakt naar het op het declaratieformulier vermelde bankrekeningnummer.
Meestal betreft dit een eigen rekening van de vreemdeling zelf, maar soms stelt een
advocaat zijn derdengeldenrekening hiervoor tijdelijk beschikbaar. Met het uitkeren
van de dwangsom heeft de IND aan de betalingsverplichting voldaan. Er wordt niet gemonitord
of het geld daadwerkelijk bij de vreemdeling terecht komt. Dat is de taak en verantwoordelijkheid
van de advocaat. Op het moment dat een vreemdeling kan beschikken over vermogen staat
het hem op grond van artikel 63 VWEU vrij om te bepalen wat er mee gebeurt. Zoals
reeds genoemd dient een asielzoeker het COA op te hoogte te brengen van wijzigingen
in de financiële situatie. Het COA heeft geen bevoegdheid om actief te controleren
of deze verklaring naar waarheid is afgegeven of eventueel vermogen op te sporen.
In het geval van de dwangsommen informeert de IND het COA over de uitbetaling van
de dwangsom.

Vraag 8

Hoeveel dwangsomgeld moet er naar verwachting nog worden uitgekeerd?

Antwoord 8

Tot en met april 2021 is er in 2021 circa € 6,6 mln. betaald aan dwangsommen. De verwachting
is dat er nog € 19 mln. aan dwangsommen uitbetaald moet gaan worden. Dit is lager
dan verwacht. Oorspronkelijk was berekend dat de IND ca € 70 mln. aan dwangsommen
zou moeten betalen. De hoogte van dit bedrag is de reden dat de Staatssecretaris van
Justitie en Veiligheid een taskforce heeft ingesteld.

Vraag 9

Bent u het met de mening eens dat het onrechtvaardig is dat de overheid dwangsommen
moest betalen aan asielzoekers terwijl zij tegelijkertijd verantwoordelijk is voor
de opvang? Zo ja, welke mogelijkheden heeft u – na de eerder zeer terechte afschaffing
van de dwangsom – om kosten voor asielopvang hierop te verhalen en bent u ook bereid
dit te doen?

Antwoord 9

Het uitkeren van dwangsommen door de IND en het opleggen van een eigen bijdrage voor
de kosten van de opvang zijn geen communicerende vaten, omdat een andere doelstelling
wordt nagestreefd. De eerste is van oudsher bedoeld als prikkel voor de overheid om
tijdig te beslissen. Door middel van de Taskforce bij de IND is alle inspanning erop
gericht om dit te bereiken. De Reba 2008 is bedoeld om vreemdelingen die het kunnen
betalen te laten bijdragen aan de kosten van hun opvang. De Reba 2008 biedt dan ook
de mogelijkheid een eigen bijdrage in de kosten van de opvang te vragen aan asielzoekers
met vermogen of inkomen. De door de IND uitgekeerde dwangsommen worden gezien als
vermogen onder de Reba 2008. In het geval van de uitkering van de dwangsom informeert
de IND het COA over de uitkering. Het COA informeert vervolgens de asielzoeker in
een gesprek over de hoogte en samenstelling van de eigen bijdrage.