Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Groothuizen over de betrokkenheid van Frontex bij pushbacks

Antwoorden van de Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid op de schriftelijke
vragen van het lid Groothuizen (D66) aan de over de betrokkenheid van Frontex bij
pushbacks. (2020Z20000, ingezonden 29 oktober 2020).

Vraag 1 en 2

Wat is uw reactie op het onderzoek van het onderzoekscollectief van onder andere Bellingcat, Der Spiegelen ARD, waarin zij concluderen dat Frontexbetrokken is geweest bij het illegaal terugsturen van migranten, zogeheten «pushbacks»?1

Deelt u de mening dat pushbacks illegaal en verwerpelijk zijn, en dat het onacceptabel
is als een Europees agentschap, dat zich dient te houden aan internationale wet- en
regelgeving, zich hieraan schuldig maakt?

Antwoord 1 en 2

Ik heb kennisgenomen van deze berichten. Voor het kabinet staat voorop, dat iedere
Europese lidstaat en Europese organisatie de geldende internationale en Europese wet-
en regelgeving dient na te leven en de fundamentele rechten dient te respecteren bij
het uitvoeren van zijn taken. Dit geldt ook voor Frontex en de Europese lidstaten
die deelnemen aan de Frontex operaties.

Vraag 3

Kunt u bevestigen dat op geen enkele manier Nederlandse medewerkers van Frontex een rol hebben gespeeld bij mogelijke pushbacks?

Antwoord 3

Ik kan bevestigen dat bij de vermeende incidenten waarover is bericht op 23 oktober
jl. geen Nederlandse medewerkers betrokken waren.

Vraag 4

Wat vindt u ervan dat Frontex een intern onderzoek gaat doen naar de pushbacks, terwijl de organisatie eerder heeft
aangegeven niets van deze pushbacks af te weten?2 Zou het niet beter zijn een onafhankelijk onderzoek te laten plaatsvinden, zeker
nu blijkt dat Frontex niet weet hoe ze dit onderzoek willen gaan uitvoeren? Bent u bereid het gesprek hierover
aan te gaan bij de eerstvolgende JBZ-raad? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 4

Het kabinet vindt het belangrijk dat de vermeende incidenten serieus worden onderzocht,
de Europese Commissie en de Lidstaten hierover volledig worden geïnformeerd en zo
nodig gepaste maatregelen worden genomen. Voor het onderzoek van incidenten zijn speciale
procedures ingericht, conform de Europese Grens en Kustwacht (EGKW)-verordening. In
het verleden heeft Frontex bij incidenten steeds opvolging gegeven aan deze procedures
en zonodig maatregelen genomen. Dit is cruciaal voor het vertrouwen in Frontex en
de wijze waarop in Frontex operaties het mandaat wordt uitgevoerd. In het Consultatieve
Forum van Frontex, waar NGO’s en internationale organisaties in zijn vertegenwoordigd,
kunnen dit soort vraagstukken ook aan de orde worden gesteld. Dit Forum adviseert
Frontex over het toepassen en respecteren van fundamentele rechten in al zijn activiteiten.

De Algemeen Directeur van Frontex heeft de leden van de Frontex Management Board een
brief gestuurd waarin wordt bevestigd dat een onderzoek naar de vermeende incidenten
wordt uitgevoerd. In deze brief onderschrijft hij ook dat schendingen van fundamentele
rechten en internationaal recht niet worden geduld.

Daarnaast heeft er begin deze maand een speciaal hiervoor ingelaste Management Board
plaatsgevonden waar het incident besproken is. In de Frontex Management Board zijn
zowel Europese lidstaten als de Europese Commissie vertegenwoordigd. De leden hebben
een controlerende rol ten aanzien van de uitvoering van het mandaat van Frontex. Nederland
heeft tijdens de Frontex Management Board nogmaals benadrukt dat een serieus onderzoek
noodzakelijk is.

Op basis van het voorgaande acht het kabinet een apart, onafhankelijk onderzoek op
dit moment niet nodig. Verder zal Nederland eerst de uitkomsten van het interne onderzoek
afwachten, alvorens zonodig het gesprek aan te gaan in de JBZ-raad.

Vraag 5

Welke rol en verantwoordelijkheid ziet u voor uzelf bij het verkrijgen van duidelijkheid
over wat er precies is gebeurd en wie daarvoor tot verantwoording moet worden geroepen?
Welke rol ziet u voor de Europese Commissie?

Antwoord 5

Zoals ook in de beantwoording van vraag 4 gesteld, vind ik het belangrijk dat de vermeende
incidenten serieus worden onderzocht, de Europese Commissie en de Lidstaten hierover
volledig worden geïnformeerd en zo nodig gepaste maatregelen worden genomen. Deze
lijn is recent ook uitgedragen door Commissaris Johansson in een gesprek met de Algemeen
Directeur van Frontex. Zoals in de beantwoording van vraag 4 aangegeven, ligt de verantwoordelijkheid
ten aanzien van de controle op Frontex bij de leden van het Management Board, waarin
zowel Nederland (en de andere lidstaten) als de Europese Commissie vertegenwoordigd
zijn. De resultaten van het onderzoek en de bevindingen hieromtrent moeten eerst worden
afgewacht, alvorens gedacht kan worden aan eventuele vervolgstappen door mijzelf en/of
de Europese Commissie.

Vraag 6

Bent u van mening dat Europese agentschappen voldoende geëquipeerd zijn om eventuele
interne misstanden te signaleren en waar nodig maatregelen te nemen? Zijn er bijvoorbeeld
klachtenprocedures of klokkenluidersregelingen? Zo nee, welke opties ziet u om dit
te verbeteren en kan dit bijvoorbeeld al worden meegenomen bij de nieuwe voorstellen
van het migratiepact van de Europese Commissie?

Antwoord 6

Ik zie geen aanleiding om te stellen dat de Europese migratieagentschappen in het
algemeen en Frontex in het bijzonder onvoldoende geëquipeerd zouden zijn om misstanden
te signaleren of maatregelen te nemen. Naar aanleiding van eerdere meldingen van incidenten
heeft Frontex deze conform de bepalingen in de EGKW-verordening onderzocht en zijn
waar nodig maatregelen getroffen. Ook voorziet de EGKW-verordening in een grondrechtenfunctionaris
en een klachtenmechanisme om de eerbiediging van de grondrechten bij alle activiteiten
van het agentschap te monitoren en te waarborgen. Daarnaast omvat de Schengengrenscode
de verplichting om aan internationale en Europese wet- en regelgeving te voldoen en
fundamentele rechten te waarborgen, en volgt uit de Terugkeerrichtlijn dat terugkeer
en verwijderingshandelingen worden bestreken door het onafhankelijk toezicht krachtens
artikel 8, zesde lid van de Terugkeerrichtlijn.