Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van der Graaf over het bericht 'Forse stijging aantal slachtoffers van kindermishandeling en seksueel geweld op chat tijdens corona'

Antwoord van Staatssecretaris Blokhuis (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen
6 november 2020). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2020–2021, nr. 373.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht «Forse stijging aantal slachtoffers van kindermishandeling
en seksueel geweld op chat tijdens corona» en het onderliggende onderzoek?1

Antwoord 1

Ja, ik ben bekend met het bericht en het onderliggende onderzoek van Fier.

Vraag 2

Hoe verhoudt dit nieuwsbericht zich in uw ogen tot eerdere berichten van het Landelijk
Netwerk Veilig Thuis dat daar geen toename in meldingen was tijdens de coronacrisis?2 Hoe verhoudt het zich tot het uitblijven van een toename van meldingen bij de politie?

Antwoord 2

Ten tijde van de coronamaatregelen in het voorjaar constateerden Veilig Thuis (VT)
en de politie dat de coronamaatregelen niet hebben geleid tot een stijging in het
aantal meldingen van huiselijk geweld en kindermishandeling. In de periode van 1 januari 2020–1 april
2020 is het aantal meldingen van zedendelicten bij de politie gedaald.

Een mogelijke verklaring voor het uitblijven van het aantal meldingen is de isolatie
van gezinnen, die minder contacten buitenshuis hadden. Professionals die huiselijk
geweld en kindermishandeling signaleren hadden in die periode minder contact en dus
minder zicht op deze vormen van geweld die zich grotendeels achter de voordeur afspelen.

Veilig Thuis heeft ook een adviesfunctie (naast meldfunctie). In de zomer, na de introductie van de chatfunctie
bij VT en de publiekscampagne van de rijksoverheid (die omstanders opriep alert te
zijn op huiselijk geweld en kindermishandeling) constateerde het Landelijk Netwerk
Veilig Thuis (LNVT) een landelijke toename van het aantal adviesvragen. Met name omdat steeds meer omstanders; buren, familie en vrienden via de chat en
telefoon contact met VT zochten3.

Via de introductie van de chat zorgde VT voor een laagdrempeligere bereikbaarheid.
Het beeld van Fier dat meer mensen de chat weten te vinden komt dus overeen met de
ervaring die het LNVT heeft dat mensen VT, zowel via de chat als telefoon, weten te
vinden voor advies over huiselijk geweld en kindermishandeling. Iedereen (omstanders,
professionals, slachtoffers én plegers) kan contact met VT opnemen. Het blijft daarnaast
van belang dat hulpverleners, onderwijs, politie en andere samenwerkingspartners in
contact blijven met gezinnen en individuen en alert zijn op spanningen thuis en hierop
actie ondernemen.

Vraag 3 en 4

Hoe leest u de cijfers van een toename van het aantal meldingen van kindermishandeling,
hands-on seksueel geweld, hands-off seksueel geweld en peer-to-peer seksueel geweld?
Hoe leest u het feit dat het aantal personen dat melding deed van een acuut onveilige
situatie erg is toegenomen?

Hoe leest u het feit dat naast acuut onveilige situaties in situaties die al een jaar
duren, ook acuut onveilige situaties in situaties die zich pas minder dan zeven dagen
voordoen is gestegen?

Antwoord 3 en 4

Het is niet bekend of kindermishandeling en seksueel geweld daadwerkelijk is toegenomen
tijdens de corona-maatregelen dit voorjaar. Hoewel een stijging of daling van het
aantal contacten met organisaties, niet automatisch betekent dat kindermishandeling
en seksueel geweld ook vaker of minder vaak voorkomen, zijn er wel zorgen dat dit
toe zou kunnen nemen als gevolg van de corona-maatregelen.

In april van dit jaar hebben de Augeo Foundation en het Ministerie van VWS daarom
onderzoek laten doen naar hoe de hulp aan gezinnen waar kindermishandeling of huiselijk
geweld speelt werd verleend en hoe deze ervaren werd én of geweld was toegenomen tijdens
de coronamaatregelen. Uit dit onderzoek kwam geen stijging naar voren van het geweld
in deze gezinnen. In sommige gezinnen ging het slechter, in andere gezinnen beter.
Het onderzoek is bij de Voortgangsrapportage Geweld hoort nergens thuis in juni 2020
naar de Kamer gestuurd4.

De toename van het aantal contacten, zoals bij de chat van Fier, zien we ook terug
bij de chats van De Kindertelefoon, het CSG en Veilig Thuis.

De Kindertelefoon zag ten tijde van de corona-maatregelen dat aanzienlijk meer contact
werd opgenomen ten opzichte van dezelfde maand vorig jaar over de volgende onderwerpen:
(getuige van) huiselijk geweld, verwaarlozing, incest, verkrachting en seksueel grensoverschrijdend
gedrag. Daarnaast hebben de CSG’s vanaf juli 2019 een chatfunctie ingericht, om de
drempel om hulp te zoeken na seksueel geweld bij een CSG te verlagen. In 2020 was
groei te zien in de aantallen mensen die anoniem contact zocht via de CSG chatfunctie.
Die groei zette de eerste drie maanden van 2020 door. In april was een kleine daling
waar te nemen, maar vanaf mei zijn de aantallen weer gegroeid en maandelijks toegenomen.
De groei vanaf mei had mede te maken met het effect van de actie #nietjouwschuld,
waarbij een brief online is verspreid, gericht aan kinderen die thuis seksueel misbruikt
worden. De chatfunctie van Veilig Thuis wordt eind van het jaar geëvalueerd.

Zoals in het rapport van Fier wordt gesteld, kan een verklaring voor de toename van
het aantal adviesvragen over kindermishandeling en verschillende vormen van seksueel
geweld tijdens de corona-maatregelen zijn dat slachtoffers meer tijd hadden om na
te denken over (eerdere) gebeurtenissen, waardoor ze er nu met iemand over wilden
praten. Dat geldt ook voor jongeren die te maken hebben gehad met online seksueel
geweld. Ook kan een rol gespeeld hebben dat mensen in de nabije omgeving van het slachtoffer
meer op afstand kwamen te staan. De stijging op de chat zou in dat geval (deels) verklaard
kunnen worden door een behoefte om laagdrempelig te praten over wat ze meemaakten.

Het gegeven dat sprake was van een toename van het aantal mensen die te maken hadden
met een acuut onveilige situatie (van minder dan zeven dagen geleden) is mogelijk
te verklaren dat zij zich tijdens de lockdown (thuisisolatie) meer stress ervaarden. Waar voorheen ontspanning en/of afleiding
kon worden gezocht in de omgeving, was dit door thuisisolatie niet meer mogelijk.
Anderzijds kunnen sommigen juist minder stress en druk hebben ervaren door afname
van contacten met mensen buiten het gezin. Een chat-functie biedt mensen in onveilige
situaties een relatief laagdrempelige mogelijkheid om te praten over hun ervaringen
en te vragen om hulp/advies. Mogelijk is er geen sprake van een stijging, maar een
verplaatsing van reguliere hulp naar digitale en meer laagdrempelige hulplijnen.

Vraag 5

Deelt u de conclusie dat, alhoewel het niet met zekerheid te stellen is dat er een
daadwerkelijke toename is van kindermishandeling, de stijging van 470 naar 851 meldingen
wel een teken aan de wand is en een groot punt van zorg is? Op welke wijze is in de
brede corona-aanpak aandacht voor kinderen in dit soort kwetsbare situaties?

Antwoord 5

Dit signaal bevestigt onze zorgen om kinderen in kwetsbare situaties ten tijde van
de coronacrisis. Spanningen kunnen oplopen, doordat gezinnen meer bij elkaar thuis
zijn en ontspanningsmogelijkheden (voor sommigen) wegvallen. Daarom is in het voorjaar
door het kabinet een reeks maatregelen genomen gericht op een mogelijk risico van
huiselijk geweld en kindermishandeling. Zo is ten tijde van de sluiting van de scholen
gezorgd voor (nood)opvang van kinderen uit kwetsbare gezinnen. Ten tijde van de tweede
golf is het daarom belangrijk dat kinderen naar school kunnen blijven gaan. Ook is
gezorgd voor beschikbaarheid van hulplijnen en chatmogelijkheden, Mind Korrelatie
voor opvoedhulp bij spanningen, naast de reguliere hulplijnen zoals De Kindertelefoon
en De Luisterlijn. Verder is een landelijke campagne gevoerd, gericht op omstanders
en slachtoffers van huiselijk geweld en kindermishandeling. De chatfunctie bij Veilig
Thuis is geïntroduceerd. Tot slot zijn professionals extra geattendeerd op de kind-check
en het gebruik van de meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling. Hiervoor is,
in samenwerking met het NJi en RIVM, een factsheet gemaakt voor professionals over
het opvolgen van de meldcode in deze crisis.

Vraag 6

Hoe duidt u het gegeven dat, waar een afname van meldingen van seksuele uitbuiting
vanwege stilstand van de prostitutie werd verwacht, dit niet heeft plaatsgevonden?

Antwoord 6

De duiding hiervan is lastig. Denkbaar is dat door corona de reeds bestaande uitbuitingssituaties
meer aan het licht komen en leiden tot meer online hulpvragen. Zo kan het zijn dat
door het stilleggen van de prostitutie, jongeren die gedwongen werden om in de prostitutie
te werken nu meer tijd hadden om te verkennen welke hulp zij kunnen krijgen om hun
situatie te verbeteren. Tegelijkertijd kan hun situatie juist door het stilleggen
van de prostitutie nog nijpender geworden zijn, waardoor zij tot hulpvraag overgingen.
Zonder een nadere analyse blijft dit echter speculeren. Mede hierom ben is het goed
dat CoMensha het initiatief heeft genomen om samen met andere partijen nader onderzoek
te doen naar de impact van corona-maatregelen op mensenhandel.

Vraag 7

Deelt u de conclusie dat een bericht als dit, de meerwaarde aantoont van de slachtoffergerichte
en laagdrempelige hulpverlening van Fier? Op welke wijze wordt Fier in voldoende mate
in staat gesteld om deze hulpverlening aan first disclosers te blijven bieden en waar nodig te intensiveren?

Antwoord 7

Slachtoffergerichte en laagdrempelige hulpverlening via een chatfunctie wordt steeds
meer toegepast en lijkt te voorzien in een behoefte. Fier is dan ook niet de enige
organisatie die een chatfunctie biedt. Er zijn steeds meer instanties die ook digitale
hulpverlening hebben, zoals De Kindertelefoon, VT en de Centra Seksueel Geweld (CSG).

Zoals eerder aangegeven zijn er verschillende digitale hulplijnen. De Kindertelefoon
heeft een chatfunctie waar kinderen en jongeren terecht kunnen met allerlei problemen
en vragen. Deze laagdrempelige basisvoorziening moet voor alle kinderen in ons land
beschikbaar zijn en daarom is er voor De Kindertelefoon een wettelijke basis gecreëerd
en wordt deze vanuit het Ministerie van VWS gefinancierd.

Voor het bieden van (jeugd)hulp aan slachtoffers van kindermishandeling of seksueel
geweld, zijn gemeenten verantwoordelijk. Fier heeft specifieke deskundigheid als het
gaat om hulp aan slachtoffers van huiselijk geweld, kindermishandeling en seksueel
geweld. Gemeenten kunnen voor hulp aan slachtoffers gebruik maken van de hulp en expertise
die organisaties, zoals Fier bieden. Via het Landelijk Transitie Arrangement (LTA),
een landelijk raamcontract, kunnen gemeenten de hulp bij Fier inkopen. Op deze wijze
wordt Fier in staat gesteld om hulpverlening te bieden aan minderjarige slachtoffers.
Zowel Veilig Thuis als de CSG’s worden ook door de gemeenten gefinancierd.

Fier ontvangt daarnaast ook middelen vanuit fondsen en subsidie voor specifieke projecten.
Zo is er samenwerking met NOC/NSF over chatmogelijkheden voor sporters die te maken
hebben met seksuele intimidatie of seksueel misbruik en is gemeente Rotterdam met
Fier een pilot gestart om de chat open te stellen voor Rotterdamse jongeren die te
maken hebben met seksuele en criminele uitbuiting.

Vraag 8

Op welke wijze vindt ook proactief online outreach plaats naar slachtoffers van geweld in afhankelijkheidsrelaties? Wanneer zal een
programma hiertoe worden opgesteld in lijn met de aangenomen motie Van der Graaf c.s.
(31 015, nr. 186)?

Antwoord 8

Via de meerjarencampagne «Wat kan mij helpen» wordt ingezet om slachtoffers van seksueel
geweld proactief te bereiken en hen ertoe te zetten om hulp te zoeken. Dat geldt niet
alleen voor mensen die het net is overkomen, maar ook voor diegenen die klachten hebben
door ingrijpende ervaringen die langer geleden hebben plaatsgevonden. Het online proactief
benaderen van slachtoffers van geweld in afhankelijkheidsrelaties is met de huidige
techniek nog niet mogelijk. Daarvoor zal eerst meer onderzoek nodig zijn.

In lijn met de motie Van der Graaf c.s. wordt nader onderzocht hoe een online outreach
programma ingezet kan worden voor een proactieve benadering van (potentiële) slachtoffers
van seksueel misbruik en seksuele uitbuiting. Uit verkennende gesprekken, met onder
meer vertegenwoordigers van de politie, het OM, Slachtofferhulp en gemeenten, is gebleken
dat een proactieve benadering zeer interessante toepassingen kent. Tegelijkertijd
vraagt een dergelijke online tool om een complexe ICT-infrastructuur en roept deze
enkele privacy-vraagstukken op. De mogelijkheden worden momenteel onderzocht (met
focus op slachtoffers van seksueel misbruik en seksuele uitbuiting). Wanneer voldoende
borging van een dergelijke tool is bereikt, kunnen methodes worden onderzocht voor
doelgroep verbreding.

Vraag 9

Welke lessen kunnen uit deze periode worden getrokken voor de hulpverlening aan en
het vergroten van de meldingsbereidheid onder slachtoffers van geweld in afhankelijkheidsrelaties?
Bent u bereid overkoepelend onderzoek mogelijk te maken naar de gevolgen van de coronacrisis
voor geweld in afhankelijkheidsrelaties en de lessen die verschillende hulpverleningsinstanties
en opsporing hieruit kunnen trekken voor de toekomst?

Antwoord 9

Het is belangrijk lessen te trekken uit deze periode van ingezette corona-maatregelen.
Zo hebben de partijen die betrokken zijn bij het jeugdbeleid en hulpverlening gezamenlijk
ervaringen gedeeld en geëvalueerd. Ook zijn binnen het ministerie de geleerde lessen
verzameld. Een van de lessen met betrekking tot geweld is dat iedereen (professionals
en omstanders) alert moet blijven als (live-)contactenmogelijkheden wegvallen, en
daarmee ook een zicht op gezinnen/problematiek en ontspanningsmogelijkheden voor mensen
wegvallen. Vooral bij kwetsbare gezinnen, waar problemen spelen, is het belangrijk
op enigerlei wijze contact te blijven houden en alert te zijn bijvoorbeeld met de
kindcheck. Zoals gesteld in de beantwoording bij vraag 4 is onderzoek gedaan of geweld
in gezinnen waar al kindermishandeling of huiselijk geweld speelde is toegenomen tijdens
de coronamaatregelen. In dit onderzoek zijn ook de ervaringen met én van de hulpverleningsorganisaties
meegenomen.

Het is belangrijk dat slachtoffers zelf eenvoudig en laagdrempelig hulp kunnen vragen.
Daarom startte de chatfunctie bij Veilig Thuis en het codewoord bij de apothekers
ten tijde van de lockdown. Daarnaast inventariseert Movisie welke onderzoeken zijn uitgebracht naar de effecten
van de corona-crisis op huiselijk geweld en kindermishandeling en welk onderzoek nog
loopt. Verder start via Zon/Mw een onderzoek uitgevoerd door het Nederlands Studiecentrum
Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR) naar de omvang, aard en ernst van huiselijk
geweld ten tijde van de corona-crisis.

Vraag 10

Kunt u deze vragen indien mogelijk beantwoorden voor het algemeen overleg zeden van
6 oktober aanstaande?

Antwoord 10

Dit is helaas niet mogelijk gebleken.