Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Beukering-Huijbregts over geweldsaanwending door de politie

Antwoord van Minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 1 september
2020). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2019–2020, nr. 3602.

Vraag 1

Wordt er bij de registratie van geweldsaanwending door de politie, zoals toegelicht
in uw brief «Cijfers geweldsaanwending politie 2019», onderscheid gemaakt tussen verschillende
vormen van fysiek geweld?1

Antwoord 1

In 2019 is een nieuwe registratiewijze ingevoerd, vooruitlopend op de per 1 juli jl.
van kracht geworden Ambtsinstructie eerste tranche. Op basis hiervan worden het gebruik
van fysiek geweld en geweldsmiddelen geregistreerd, waaronder pepperspray en wapenstok.
Binnen de categorie fysiek geweld wordt geen onderscheid gemaakt tussen de verschillende
vormen van fysiek geweld.

Vraag 2

Is het mogelijk om vormen van fysiek geweld verder uit te splitsen op basis van de
meldingsformulieren geweldsaanwending, zoals ook is gedaan in het onderzoek «Met gepast
geweld»? Zo ja, kunt u inzichtelijk maken hoe de aantallen toepassing van fysiek geweld
door de politie in 2019 zijn opgesplitst? Zo nee, waarom niet?2

Antwoord 2

Nee, deze informatie kan niet automatisch uit de politiesystemen worden gegenereerd.
In het genoemde onderzoek is een erg arbeidsintensieve, handmatige zoekslag gemaakt.

Vraag 3, 4

Kunt u inzichtelijk maken hoe vaak de politie de nekklem als geweldsmiddel heeft ingezet
in 2019? Kunt u tevens inzichtelijk maken hoe vaak daarbij sprake was van een verwurgingstechniek?

Klopt het dat de nekklem is bedoeld voor situaties waarin mensen zich hevig tegen
de politie verzetten en moeilijk onder controle te brengen zijn? Zo ja, hoe verhoudt
zich dit tot het risico op verwurging? Zo nee, voor welke situaties is de nekklem
als geweldsmiddel dan bedoeld?

Antwoord 3, 4

Het begrip «nekklem» heeft betrekking op verschillende soorten technieken met een
verschillend doel, die kunnen worden gebruikt om iemand fysiek in zijn vrijheid van
handelen te beperken. Daarbij dient onderscheid te worden gemaakt tussen enerzijds
de (hoofd)controletechniek en anderzijds de verwurgingstechniek. Door het hoofd te
omklemmen kan de persoon gestuurd worden. Daarnaast kan de «nekklem» afhankelijk van
de stand van de arm en de uitgeoefende kracht op de nek, als verwurgingstechniek worden
gebruikt. Gelet op de risico’s wordt de verwurgingstechniek niet tijdens de politieopleiding
aangeleerd.3 De (hoofd)controletechniek maakt wel deel uit van de politieopleiding en wordt inderdaad,
toegepast in situaties waarin mensen zich hevig verzetten. Verwurging is daarbij nooit
het doel, de techniek is gericht op controle. Tijdens de training worden politieambtenaren
actief bewust gemaakt van het risico dat bij het toepassen van de (hoofd)controletechniek
toch onbedoeld sprake is van verwurging. Die training zorgt ervoor dat de politieambtenaar
in staat is om deze techniek toe te passen zonder dat deze uitmondt in een verwurging.
Uit te sluiten is dit echter niet, bijvoorbeeld wanneer het verzet zo hevig is dat
de situatie uitmondt in noodweer zijdens de politieambtenaar. Het gebruik van de «nekklem»
als verwurgingstechniek dient evenwel beperkt te blijven tot die gevallen waarin er
geen, minder risicovol, alternatief voorhanden is.

Omdat de fysieke geweldtechnieken niet apart worden geregistreerd – ik verwijs u naar
het antwoord op vraag 1 – zijn er geen betrouwbare cijfers te geven over de toepassing
van controle of verwurgingstechnieken.

Vraag 5

Kunt u de noodzaak van de nekklem als verwurgingstechniek in het scala van geweldsmiddelen
voor de taakuitvoering toelichten?

Antwoord 5

Zoals ik al eerder heb gesteld leidt het verbieden van de toepassing van de «nekklem»
tot een hiaat in het geweldsspectrum.4 Niet alleen voor politiemensen, maar ook voor andere ambtenaren met een geweldbevoegdheid,
zoals medewerkers van DJI, geldt dat door het snel onder controle brengen van een
persoon de kans op verder en heftiger fysiek geweldgebruik door of tegen deze persoon
kan worden verminderd. Bij DJI vormt de nekklem als controletechniek een van de meest
effectieve mogelijkheden om in een gevaarsituatie iemand onder controle te krijgen.
Zoals gezegd worden ambtenaren die bevoegd zijn deze vorm van fysiek geweld te gebruiken
tijdens hun opleiding bewust gemaakt van de risico’s van verwurging. Het onderscheidenlijk
verbieden van alleen de verwurgingstechniek is juridisch een erg moeilijk begaanbare
weg. Een juridische definitie is niet goed te geven.

Vraag 6

Op welke manier heeft u uitvoering gegeven aan de motie van de leden Groothuizen en
Den Boer die oproept tot periodiek casusoverstijgend onderzoek naar alle gevallen
waarbij mensen te maken krijgen met politiegeweld?5

Antwoord 6

De politie is op dit moment bezig met de nadere uitwerking van de motie. De voorzitters
en secretarissen van de nieuwe commissies geweldsaanwending komen inmiddels periodiek
bij elkaar, onder meer om casusoverstijgend inzicht te krijgen in geweldgebruik door
de politie. Naar verwachting zullen de eerste resultaten hiervan in het voorjaar van
2021 beschikbaar zijn. De politie heeft de intentie dit periodiek te herhalen, om
zo goed zicht te houden op de inzet van geweld en beter te kunnen leren van toegepast
geweld. Ook het nieuwe systeem van melden, registreren en beoordelen van geweld geeft
een belangrijke impuls aan het leren van geweld door de politie. De informatie uit
dit proces is input voor de leercirkel.