Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Gijs van Dijk over het kwijtschelden van schulden in Arnhem

Antwoord van Staatssecretaris Van ’t Wout (Sociale Zaken en Werkgelegenheid), mede
namens de Minister voor Medische Zorg (ontvangen 24 augustus 2020). Zie ook Aanhangsel
Handelingen, vergaderjaar 2019–2020, nr. 3531.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht «Wanbetaler verlost van zorgschuld»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Hoeveel gemeenten treffen inmiddels betalingsregelingen met zorgverzekeraars om schulden
van bijstandsgerechtigden kwijt te schelden? Hoeveel mensen nemen daaraan deel? Welk
bedrag is daarmee gemoeid, hoeveel wordt afgelost en hoe veel wordt kwijtgescholden?

Antwoord 2

Het is niet bekend hoeveel gemeenten samen met zorgverzekeraars gebruikmaken van de
uitstroomregeling bijstandsgerechtigden. De Minister voor Medische Zorg en Sport zal
hiervoor een uitvraag doen en de uitkomsten meenemen in de Verzekerdenmonitor die
uw Kamer in het najaar van 2020 ontvangt.

Vraag 3

Deelt u mening dat het opleggen van boetes aan mensen die te weinig geld hebben zinloos
is? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 3

Het overtreden van de wet moet voor iedereen consequenties hebben, ook als mensen
een laag inkomen of weinig geld hebben. Krijgt iemand met schulden een boete opgelegd
dan moet wel maatwerk mogelijk zijn. Een zorgvuldige en maatschappelijk verantwoorde
incasso moet voorkomen dat mensen met (problematische) schulden verder in de problemen
raken als zij te maken krijgen met invordering van schulden. Dit kan bijvoorbeeld
door een meer persoonsgerichte dienstverlening aan burgers. Een belangrijk uitgangspunt
is dat mensen aan hun financiële verplichtingen voldoen en dat zij hun schuld terugbetalen.
Op het moment dat iemand niet kan betalen, kan er met een betalings- of schuldregeling
of zo nodig met de wettelijke schuldsanering een oplossing worden gevonden.

Vraag 4

Erkent u dat het opleggen van onbetaalbare boetes kan leiden tot nog grotere schulden,
psychische problemen, stress en verslaving?

Antwoord 4

In algemene zin kunnen de gevolgen van het hebben van (problematische) schulden voor
mensen groot zijn. Zo kunnen schulden zorgen en stress veroorzaken en kunnen ze leiden
tot een slechtere gezondheid of tot problemen binnen relaties. Schulden vormen een
belemmering bij het vinden van werk of bij het behouden van werk.

Vraag 5

Op welke wijze ondersteunt u lokale initiatieven, zoals in Arnhem, om boetes en verhogingen
niet langer op te leggen?

Antwoord 5

Het is aan gemeenten om invulling te geven aan het schuldenbeleid. Het kabinet ondersteunt
gemeenten in de uitvoering van hun schuldenbeleid o.a. via Schouders eronder, een
programma dat gericht is op de verdere professionalisering van de schuldhulpverlening.

Vraag 6

Wat vindt u van het initiatief om de zorgpremie voortaan in te houden op de uitkering?
Ziet u mogelijkheden om ook andere vaste lasten automatisch in te houden, om daarmee
«één betaaldatum voor inkomsten en vaste lasten» dichterbij te brengen?

Antwoord 6

Vrijwel alle gemeenten bieden een collectiviteit voor minima aan waarin vaak ook de
zorgpremie wordt ingehouden op de bijstandsuitkering. De deelnemers aan deze collectiviteiten
kiezen hier zelf voor. Ik vind het onwenselijk om het inhouden van zorgpremie en andere
vaste lasten uit te breiden.

Ik verwijs hiervoor ook naar de brief2 van de Minister voor Medische Zorg en Sport van 6 juli 2018. In deze brief wordt
ten principale gesteld dat een dergelijke rol voor het UWV en de SVB niet past. Ook
zijn enkele uitvoeringsaspecten opgenomen, namelijk dat de benodigde aanpassingen
in de ICT-systemen van bijvoorbeeld het UWV en de SVB, en de op te zetten communicatiekanalen
met alle zorgverzekeraars, omvangrijk en kostbaar zijn. Met name bij kortlopende uitkeringen
en uitkeringen die kunnen verschillen in recht, hoogte en duur kunnen fouten ontstaan.

Vraag 7

Hoeveel mensen slagen er jaarlijks niet in om hun zorgpremie te betalen? Hoe hoog
is de boete die wordt opgelegd? Om welk bedrag gaat het in totaal? Hoelang duurt het
voordat mensen schulden en boetes hebben afbetaald?

Antwoord 7

Zorgverzekeraars kunnen verzekerden met een betalingsachterstand van zes of meer maanden
zorgpremie aanmelden bij het CAK voor het bestuursrechtelijke premieregime. Verzekerden
betalen dan een hogere bestuursrechtelijke premie aan het CAK. In 2020 is de bestuursrechtelijke
premie vastgesteld op € 141,50 (120% van de gemiddelde nominale premie). Het aantal
wanbetalers is gedaald van 325.810 eind 2014 naar circa 197.000 in mei 2020. De belangrijkste
oorzaak daarvan is het opschorten van de wanbetalersregeling vanwege het treffen van
een betalingsregeling.

De tijd die mensen nodig hebben om hun schuld bij de zorgverzekeraar af te betalen
verschilt. Dit is afhankelijk van wanneer zij een betalingsregeling treffen met hun
zorgverzekeraar (op dat moment vervalt de bestuursrechtelijke premie) en hoe hoog
de betalingsachterstand is. Voor bijstandsgerechtigden en personen die onder bewind
zijn gesteld, zijn er uitstroomregelingen mogelijk die uitgaan van een driejarige
betalingsregelingen van circa € 35,– per maand.

Aantal maanden wanbetaler (bron: Verzekerdenmonitor 2019)

Aantal maanden

2016

2017

2018

0 – 12

28.114

54.500

55.742

13 – 24

51.276

40.250

35.824

>24

189.422

155.250

132.148

Totaal

268.812

250.000

223.714

In de Verzekerdenmonitor3, die de Tweede Kamer jaarlijks ontvangt, is een uitgebreider cijfermatig beeld opgenomen
over onder andere de wanbetalersregeling.

Vraag 8

Hoe effectief is de boete op de zorgpremie om betalen te bevorderen? Kunt u dit cijfermatig
onderbouwen?

Antwoord 8

In het jaar 2019 zijn de doeltreffendheid en de effecten geëvalueerd van de Wet verbetering
wanbetalersmaatregelen in de praktijk (artikel Ib van deze wet). De Tweede Kamer is
op 13 december 2019 door de Minister voor Medische Zorg en Sport geïnformeerd over
de uitkomsten en vervolgstappen.4 De onderzoekers stellen dat de wanbetalersregeling doeltreffend is in de zin dat
door de wet mensen verzekerd blijven en daarmee de toegankelijkheid tot zorg geborgd
is. De dreiging van een opslag werkt schijnbaar bij een deel van de populatie preventief.
Dit is lastig te kwantificeren vanwege de invloed van andere factoren (bijvoorbeeld
de dreigende broninhouding).

Er is ook een groep langdurige wanbetalers waarbij de preventieve – en motiverende
werking van de opslag niet geldt. Bij deze groep speelt vaak bredere schuldenproblematiek
en multiproblematiek. Om die reden werkt het Ministerie van VWS actief samen met het
Ministerie van SZW en andere stakeholders aan de brede schuldenaanpak.

Vraag 9

Bent u bereid de wet te wijzigen zodat de boete voortaan wordt gebruikt om de zorgschuld
af te lossen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 9

Ik vind het ongewenst de bestuursrechtelijke premie te gebruiken om de zorgschuld
af te lossen, omdat het publiek gefinancierde CAK op die manier een incassobureau
wordt voor private zorgverzekeraars. Daarbij is het niet langer betalen van de bestuursrechtelijke
premie vanuit de burger beredeneerd al feitelijk mogelijk zodra men een betalingsregeling
treft met de zorgverzekeraar. Op dat moment is immers niet meer de (hogere) bestuursrechtelijke
premie verschuldigd, en valt de opslag vrij voor schuldaflossing bij de zorgverzekeraar.

Als de betalingsregeling is voldaan volgt definitieve uitstroom uit de wanbetalersregeling.
Sinds 1 augustus 2018 wordt er geen eindafrekening meer opgesteld bij het CAK. Dat
betekent dat de bestuursrechtelijke premie die nog openstaat niet meer hoeft te worden
betaald.

Vraag 10

Op welke wijze gaat u het stapelen van boetes en verhogingen tegen, bij alle betrokken
overheidsdiensten, zoals het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) en de Belastingdienst?

Antwoord 10

De overheidsorganisaties spannen zich op verschillende manieren in om problematische
schulden te voorkomen, onder meer door een meer dienstverlenende benadering. Ook zetten
ze in op meer gericht persoonlijk contact met burgers, bijvoorbeeld als betalingsachterstanden
ontstaan.

Het kabinet zet zich in om de stapeling van boetes en verhogingen tegen te gaan.5 Daartoe zijn verschillende maatregelen getroffen. Bij de zorgverzekeringpremies en
de verkeersboetes zijn verbetermaatregelen ingezet om onnodige kostenophogingen tegen
te gaan. Het CAK verstuurt geen eindafrekeningen meer en scheldt vorderingen op nog
openstaande eindafrekeningen kwijt. De mogelijkheden om verkeersboetes in termijnen
te betalen zijn verruimd en met ingang van 1 april 2020 is de noodstopprocedure ingevoerd
bij het CJIB. De Minister voor Rechtsbescherming heeft in zijn brief van 4 februari
20206 toegelicht dat hij met de verruiming van het betalingsregelingenbeleid en de invoering
van de noodstopprocedure invulling heeft gegeven aan de ambitie in het regeerakkoord
om de stapeling van boetes te voorkomen.

Vraag 11

Hoe hoog is het totale bedrag aan oplegde verhogingen en boetes wegens te laat betalen?
Hoe hoog is de hoofdsom van de schulden die hiermee gemoeid is? Om hoeveel mensen
gaat het?

Antwoord 11

Bij niet tijdige betaling van een vordering of boete kan een burger te maken krijgen
met een verhoging of met bijkomende kosten.7 Het gaat hier om verschillende categorieën ophogingen die door verschillende overheidsorganisaties
opgelegd kunnen worden. De gevraagde informatie is daardoor niet klant en klaar beschikbaar.

Naar aanleiding van de gewijzigde motie8 van de leden Peters (CDA) en Jasper van Dijk (SP) over het uitzonderingsjaar laat
ik een onderzoek uitvoeren. Daarin wordt ook de ophoging van vorderingen nader onderzocht.
Naar verwachting is het rapport in het najaar gereed. Ik zal uw Kamer informeren over
de resultaten.