Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Van Ojik en Ploumen over het optreden van China

Antwoord van Minister Blok (Buitenlandse Zaken) (ontvangen 10 juni 2020).

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht dat door Chinese druk een EU-document over COVID-19
gerelateerde desinformatie is afgezwakt?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Wat is uw appreciatie van deze onthullingen? Acht u het denkbaar dat de EU is bezweken
voor druk van China om feitelijkheden in een rapport weg te laten? Bent u bereid uw
zorgen hierover te uiten bij de Europese Commissie? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 2

De publicaties over de verspreiding van desinformatie van de Europese Dienst voor
Extern Optreden zijn onafhankelijk. De Hoge Vertegenwoordiger Josep Borrell heeft
reeds naar de Raad van de EU gecommuniceerd en in een hoorzitting met de Commissie
Buitenlandse Zaken van het Europees parlement verklaard dat er geen sprake is geweest
van het bijstellen van de bevindingen in de «Short Assessment of Narratives and Disinformation
around the COVID-19/Coronavirus Pandemic» van 24 april jl. onder druk van een derde
land.2 Nederland heeft reeds in Brussel onderstreept dat het van uiterst belang is dat dergelijke
analyses onafhankelijk en transparant blijven.

Vraag 3

Hoe beoordeelt u de informatie in het artikel van The New York Times dat Centraal-
en Oost-Europa in het bijzonder kwetsbaar zijn voor Chinese en Russische desinformatiecampagnes?
Acht u aanvullende maatregelen om hieraan tegenwicht te bieden noodzakelijk? Zo nee,
waarom niet?

Antwoord 3

Kwetsbaarheden in relatie tot desinformatie variëren per land en houden o.a. verband
met de doelen van statelijke actoren en de maatschappelijke weerbaarheid. Het adresseren
van desinformatie is primair de taak van niet-gouvernementele actoren zoals, onafhankelijke
media, online platforms en wetenschappers. Echter, omdat desinformatie mogelijk gevolgen
kan hebben voor de stabiliteit en veiligheid van EU en haar lidstaten, ondersteunt
het kabinet informatie-uitwisseling hierover in Europees verband, zoals via het EU
Rapid Alert System. Voor nadere details verwijs ik u naar de Kamerbrieven «Beleidsinzet
bescherming democratie tegen desinformatie» en «Nieuwe ontwikkelingen beleidsinzet
bescherming democratie tegen desinformatie» van de Minister van Binnenlandse Zaken
en Koninkrijksrelaties van respectievelijk 18 oktober 2019 en 13 mei jl. (Kamerstuk
31 490, nr. 258 en Kamerstuk 30 821, nr. 112).

Vraag 4

Klopt het dat China ook heeft geprobeerd ambtenaren in Berlijn en Parijs te beïnvloeden
om de lijn van Duitsland en Frankrijk met betrekking tot de Chinese corona-aanpak
bij te stellen?3 Zijn dergelijke pogingen ook ondernomen richting Nederlandse ambtenaren? Zo ja, op
welke wijze?

Antwoord 4

Het kabinet kan niet spreken namens Duitsland en Frankrijk. Sinds het uitbreken van
de COVID19-pandemie is er regelmatig contact geweest tussen de Chinese ambassade en
Nederlandse ambtenaren op verschillende niveaus over de Corona-aanpak en mogelijkheden
voor samenwerking in de bestrijding van de uitbraak.

Vraag 5

Heeft u kennisgenomen van de detentie van ten minste vijftien demonstranten in Hong
Kong en de voornemens om veiligheidswetten in te stellen die de vrijheid van meningsuiting
in Hong Kong sterk beperkt, en waar in 2003 via massale demonstraties al grootschalig
ongenoegen over is geuit?4 Gaat u er daarnaast op aandringen dat er bij de kandidaatstelling van de parlementsverkiezingen
van Hong Kong in september 2020 geen belemmeringen zijn voor prodemocratische kandidaten
ten opzichte van andere kandidaten?

Antwoord 5

Het kabinet heeft kennisgenomen van de berichtgeving over de arrestaties en het besluit
van China’s Nationale Volkscongres om nationale veiligheidswetgeving voor Hongkong
in te voeren, en heeft hier een appreciatie van gegeven in de antwoorden op vragen
van de leden Ploumen, Karabulut en Van Ojik die uw Kamer op 13 mei en 28 mei jl. is
toegegaan (respectievelijk kenmerken Aanhangsel Handeligen, vergaderjaar 2019–2020,
nr. 2759 en Aanhangsel Handeligen, vergaderjaar 2019–2020, nr. 2939).

Nederland hecht zeer aan de vrijheid van meningsuiting en de mogelijkheid om via democratische
weg invloed uit te oefenen op het bestuur. Ook in relatie tot de verkiezingen voor
de Legislative Council van Hongkong is het kabinet van mening dat alle kandidaten dezelfde rechten moeten
hebben en dat meer in het algemeen de fundamentele vrijheden die zijn vastgelegd in
de Basic Law door alle betrokkenen dienen te worden gerespecteerd.

Vraag 6

Deelt u de zorgen over deze ontwikkelingen? Bent u bereid om deze zorgen over te brengen
bij uw Chinese ambtsgenoten? Bent u van plan de Nederlandse diplomatieke missie in
Hong Kong op te roepen bij alle processen tegen de gearresteerde demonstranten aanwezig
te zijn? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 6

Het kabinet is met de EU van mening dat Hongkongs hoge mate van autonomie binnen het
One Country, Two Systems-model, onafhankelijke rechtspraak en fundamentele vrijheden gerespecteerd dienen
te worden. Deze boodschap is het afgelopen jaar herhaaldelijk overgebracht aan zowel
de centrale overheid in Peking als de overheid in Hongkong. Het kabinet acht het van
groot belang dat alle partijen zich onthouden van acties die de rechtsstaat en de
autonomie van Hongkong binnen de Volksrepubliek China ondermijnen. Het Consulaat-Generaal
in Hongkong zal de ontwikkelingen, inclusief de rechtszaken, nauwgezet blijven volgen
samen met de vertegenwoordigingen van EU-lidstaten en andere gelijkgezinde landen.
Er bestaat lokaal en internationaal vertrouwen in de onafhankelijke rechtspraak in
Hongkong. Deze wordt onder meer gekenmerkt door transparantie en openbare rechtszittingen,
die toegankelijk zijn voor het publiek en de media.

Het besluit van China’s Nationale Volkscongres van 28 mei jl. om rechtstreeks een
nationale veiligheidswet voor Hongkong in te voeren roept vragen op in hoeverre Hongkongs
hoge mate van autonomie binnen de Volksrepubliek China stand kan houden. Dat is een
zorgelijke ontwikkeling – niet alleen voor de burgers van Hongkong maar ook voor het
zakenleven dat in Hongkong is gevestigd, waarvoor de eerlijke rechtspraak en de vrije
toegang tot informatie zeer belangrijk zijn. Op 29 mei jl. heeft de EU een verklaring
uitgegeven waarin ernstige zorgen worden geuit over de stappen van China die niet
in lijn zijn met internationale afspraken, en die het One Country, Two Systems-principe en de autonomie van Hongkong binnen de Volksrepubliek China ondermijnen.
Het kabinet sluit zich daar volledig bij aan. Het is van belang de EU op dit punt
eensgezind blijft optrekken, en nadenkt over concrete stappen. Het kabinet blijft
zich daarvoor inzetten.

Vraag 7

Heeft u kennisgenomen van het onder Chinees bestuur stellen van de Spratly- en Paraceleilanden
in de Zuid-Chinese Zee, die nu officieel twee Chinese districten vormen?5

Antwoord 7

Ja.

Vraag 8

Hoe beoordeelt u deze daad? Welke mogelijkheden ziet u om de uitspraak van het Permanente
Hof van Arbitrage, dat vier jaar geleden oordeelde dat China geen «historisch recht»
op de zee heeft, mondeling te bekrachtigen? Bent u bereid om deze kwestie in Europees
verband te agenderen met als inzet te komen tot een duidelijke veroordeling van deze
daden van China, aangezien dit in 2016 na de uitspraak van het Permanente Hof van
Arbitrage over de claims van China in de Zuid Chinese Zee niet is gelukt?6 Zo nee, waarom niet?

Antwoord 8

Het onder Chinees bestuur stellen van de twee eilandengroepen past in het beeld van
een China dat steeds actiever zijn claims in de Zuid-Chinese Zee kracht bijzet. Deze
claims kunnen gevolgen hebben voor de internationale scheepvaart, die voor de Nederlandse
economie van essentieel belang is. In 2016 heeft Nederland zich met een aantal gelijkgezinde
lidstaten ingezet voor een EU-verklaring naar aanleiding van de uitspraak van het
arbitraal tribunaal onder auspiciën van het Permanent Hof van Arbitrage. Daarover
kon moeizaam – en alleen in algemene termen – overeenstemming worden bereikt. Ook
in de huidige situatie acht het kabinet het weinig effectief te streven naar een breed
gedragen EU-reactie op het optreden van China. Niettemin zal het kabinet in EU-verband
het belang van maritieme veiligheid in de Zuid-Chinese Zee en het belang van eerbiediging
van uitspraken van internationale hoven en tribunalen blijven opbrengen. Daarnaast
voeren China en ASEAN momenteel onderhandelingen over een gedragscode in de Zuid-Chinese
Zee. Het kabinet verwelkomt deze onderhandelingen en dringt er op aan dat alle betrokken
partijen een vreedzame oplossing vinden inzake de overlappende territoriale claims
in de Zuid-Chinese Zee, in overeenstemming met het internationaal recht.